Paul De Grauwe

De limieten van de markt : de slinger tussen overheid en kapitalisme
Lannoo 2014, 236 pagina's  € -20,--

In oktober 2020 verscheen een nieuwe editie (na corona) Lannoo, 279 pagina's - -22,99

 Wikipedia: Paul de Grauwe (1946)

Korte beschrijving
De gerenommeerde Vlaamse econoom Paul De Grauwe – ooit als rasliberaal voorvechter van de vrijemarkteconomie – pleit in zijn nieuwste boek, waarin hij de verhouding tussen overheid en vrije markt onderzoekt, voor sterker overheidsingrijpen. Het zijn de financiële crisis, de groeiende ongelijkheid en de milieuproblematiek die zijn visie deden veranderen. Decennialang overheerste het kapitalisme, maar dat lijkt nu op weg om zichzelf te vernietigen. Uiteindelijk kan de markt niet zonder de overheid en vice versa. Beide lopen aan tegen grenzen. De Grauwe analyseert de gevolgen van de desastreuze pendelbeweging tussen markt en staat, die alleen doorbroken kan worden als we nu drastische maatregelen nemen. De auteur put vooral uit onderzoek van andere economen: hij besteedt met name veel aandacht aan het werk van Thomas Piketty (momenteel hot!) en Daniel Kahneman. Een helder geschreven verhaal dat handig lijkt mee te liften op de huidige cultuuromslag in het economisch denken. Met noten en grafieken. Voor een beperkte lezerskring.

Tekst op website uitgever
Na een decennialange triomftocht is het kapitalisme goed op weg om zichzelf te vernietigen. Kernproblemen als klimaatverandering en groeiende inkomensongelijkheid illustreren de onvermijdelijke externe en interne limieten van de markt.
Enkel de overheid lijkt een oplossing te kunnen bieden. Maar ook de staat zal op grenzen botsen en op haar beurt de weg effenen voor een comeback van de markt.

Met zijn nieuwe boek levert Vlaanderens prominentste econoom een onschatbare bijdrage aan het debat over de houdbaarheid van ons marktsysteem. De Grauwe analyseert haarfijn de gevolgen van die desastreuze pendelbeweging, die alleen doorbroken kan worden als we nu drastische maatregelen nemen.

Fragment uit hoofdstuk 12. Pendelbewegingen tussen markt en overheid
De mythe van Sisyphus
Sisyphus was een Griekse koning die zich sterker en verstandiger voelde dan Zeus. Voor deze zonde van overmoed (hybris, of hubris in het Grieks) werd hij gestraft. Hij werd ertoe veroordeeld om elke dag een rotsblok een berg op te duwen, waarna dat rotsblok elke avond weer naar beneden rolde. De volgende dag kon Sisyphus herbeginnen, tot in de eeuwigheid.
   Albert Camus gaf in zijn boek De mythe van Sisyphus een existentialistisch interpretatie van deze bekende Griekse mythe. De straf van Sisyphus is volgens Camus een metafoor voor de absurditeit van het leven. Hoe moeten we tegenover deze absurditeit staan, vraagt hij zich af. Eén mogelijkheid bestaat erin zelfmoord te plegen. Camus verwerpt deze optie. In plaats daarvan stelt hij dat we in opstand moeten komen tegen de absurditeit van het leven. Dit doen we door ons in het leven te gooien, intens te leven en creatief te zijn. De revolutionaire held is diegene die ondanks de absurditeit en wetende dat zijn opstand uiteindelijk niets zal uithalen, toch de rots doet bewegen en nog gelukkig is ook. 'Il faut s'imaginer Sisyphe heureux', besloot Camus.
Dat is ook de houding die ik aan het einde van dit boek als leidraad wil meegeven. Het zal buitengewoon moeilijk zijn om toekomstige catastrofes te voorkomen. Misschien is het zelfs al te laat (ik ben wel iets optimistischer dan Albert Camus met zijn Sisyphus-interpretatie, die inderdaad volstrekt uitzichtloos is). Er is een uiterst kleine kans dat we de neergang kunnen voorkomen door een reformistisch beleid te voeren zoals ik eerder heb uitgestippeld. Maar zelfs als dat niet lukt, hebben we geen andere keuze dan, zoals Sisyphus deed, elke dag opnieuw te beginnen. Het is de enige manier om zin te geven aan het bestaan.
   Als we niet tot actie overgaan, zullen onze kleinkinderen ons niet vergeven dat we niets ondernomen hebben om hen te redden. Dat op zich is voldoende motivering om te blijven doorgaan. (pagina 273-274) (corona editie 2020)

Fragment uit hoofdstuk 9 - Externe limieten van de politiek
De overheid zal dus moeten bemiddelen tussen de belangen van een minderheid, die echter veel middelen gebruikt om haar belangen veilig te stellen, en een meerderheid van mensen die schade ondervinden. Het is niet van tevoren duidelijk welke richting de politiek zal uitgaan. Veel zal afhangen van de democratische kwaliteit van de instellingen. In veel landen wint de minderheid het. In die landen kiest de overheid systematisch partij voor de grote vervuilende bedrijven. Dit is mogelijk omdat er geen sprake is van een werkzame democratie. Politici worden omgekocht door vervuilende bedrijven, zonder dat er een mechanisme bestaat om daar paal en perk aan te stellen. Een dergelijk systeem wordt crony capitalism of ‘vriendjeskapitalisme’ genoemd, waarin de politiek systematisch de belangen van de kapitalisten verdedigt. De arbeiders kunnen er ongestraft hun arbeiders uitbuiten, het milieu vernietigen en samenspannen om hoge prijzen af te dwingen. De politici, die in feite omgekocht zijn of zelf grote delen van de industrie in handen hebben, verdedigen openlijk de kapitalisten. Er is een symbiose tussen politiek en kapitaal. (pagina 175-176) (corona editie, 2020)

Een verwant citaat
De tuin was zijn persoonlijke strijd met een verscheurde, maar geliefde kosmos. De tuin zou niet blijven, net zomin als hij. Maar het was de moeite waard om door te gaan, om precies dezelfde reden waarom het de moeite waard was om boeken te lezen en schrijven: voor een helder, evenwichtig, eerlijk leven. Met zijn vieze handen en verkleumde botten ging Leonard de confrontatie aan met de fundamentele ambivalentie van het leven - appelboom na appelboom. (Damon Young. Filosoferen in de tuin 2014) (Damon Young heeft het over Leonard Woolf, de man van Virginia).

Artikel: Markt en staat zijn als tweelingbroeders: ze kunnen zonder elkaar niet leven, en ze versterken elkaar. (oktober 2014) en Hoe komt het toch dat de consument in ons alles ruïneert, verwoest, platbrandt, sloopt en te gronde richt wat de burger en de onderzoeker in ons dierbaar is? (augustus 2019)

Andere titels
Thomas Piketty. Kapitaal in de eenentwintigste eeuw (2014)
Victor Broers. Thomas Piketyty's Kapitaal : samengevat in Nederlands perspectief (2014)
Willem Vermeend. Arm & rijk in Nederland : hoe het echt zit met inkomen en vermogen (2014)
Wouter van Bergen & Martin Visser. De kleine Piketty : het kapitale boek samengevat (2014)
Robert Went (red.) - Waarom Piketty lezen? (2014)

Aanvulling
Op dinsdag 12 oktober 2020 liet Paul De Grauwe via Twitter weten dat er een nieuwe editie van zijn boek uit 2014 is verschenen. 

Ondertitel: Nieuwe editie na corona.

Terug naar Overzicht alle titels