De grote regressie

De grote regressie : vijftien grote denkers over de geest van de tijd
Atlas Contact 2017, 272 pagina's - € 24,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Korte tekst op website uitgever
In De grote regressie duiden vijftien grote denkers, onder wie David Van Reybrouck, Zygmunt Bauman, Nancy Fraser, Pankaj Mishra en Slavoj Žižek, de politieke crisis waarin de wereld terecht is gekomen. De krachten van extreemrechts, populisme en nationalisme winnen in de westerse wereld weer terrein. De parallel met de destabilisering en radicalisering die in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw uiteindelijk tot de Tweede Wereldoorlog leidden, is onmiskenbaar en angstaanjagend. Voor het eerst is in lange tijd een Derde Wereldoorlog niet meer zo ondenkbaar. De essays in De grote regressie gaan zowel over de achterliggende redenen (de financiële crisis, migratie, globalisering) als over de gevolgen (xenofobie, protectionisme, geen samenwerking maar de roep om versterking van nationale grenzen), en brengen een internationaal debat op gang.

Fragment uit Toevluchtsoord Europa (door Bruno Latour)
Op dit punt in het betoog is het noodzakelijk een politicologische hypothese te introduceren, of anders gezegd: een waarschijnlijke fictie.
  De verlichte elites - en die bestaan - hebben vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw de gevaren van de klimaatverandering ingezien en beseft dat die een andere omgang met de aarde vergde. Tot dan toe kon men zich grond toe-eigenen, de grond exploiteren, gebruiken en misbruiken, de aarde protesteerde niet.
  De verlichte elites zijn begonnen met het verzamelen van bewijs dat dit niet zo kon doorgaan. Ze wisten het natuurlijk allang, maar laten we zeggen dat ze wegend waren het vastberaden te negeren. Onder het privé bezit, van het in beslag genomen land, begon een andere aarde te bewegen, te beven. Een soort aardbeving, zogezegd, die de verlichte elites goed wist te raken: 'Opgelet, niets zal mer zijn zoals het was. Het was alsof de aarde zei: U zal zwaar moeten boeten om de aarde terug te krijgen.'
  Het probleem is dat deze waarschuwing is opgepakt door ander elites, die minder verlicht zijn, maar beschikken over omvangrijkere middelen, aanzienlijker belangen, en vooral buitengewoon gevoelig zijn voor hun eigen welzijn.
  En hier komt die politicologische hypothese in het spel: deze elite heeft haarfijn begrepen dat de waarschuwing klopte, maar ze heeft uit deze onbetwistbare waarheid niet de conclusie getrokken dat er betaald zou moeten worden, en duur betaald, om de terugkeer van de aarde te bewerkstelligen.
  De elites hebben twee conclusies getrokken die geleid hebben tot de verkiezing van koning Ubu in het Witte Huis: ja, er zal betaald moeten worden voor deze teruggave, maar het zijn de anderen die ervoor zullen betalen, wij zeker niet, en we gaan de onbetwistbare waarheid over de nieuwe klimaatgesteldheid tot op het bot ontkennen.
  Als deze hypothese klopt, verklaart zij de deregulering en ontmanteling van de verzorgingsstaat, die vanaf de jaren tachtig werd ingezet: de klimaatontkenning vanaf 2000 en tot slot de geweldige toename van ongelijkheid tijdens de laatste veertig jaar. Het maakt allemaal deel uit van hetzelfde fenomeen: de elites waren zo verlicht dat ze besloten hebben dat er niet voor iedereen een toekomst zou zijn, en dat men zich dus zo snel mogelijk moest ontdoen van de last van solidariteit - dat is de deregulering; dat men een soort gouden fort moest bouwen voor de paar procent die het zouden redden - dat is de explosie van de ongelijkheid; en dat men, om het vuile egoïsme van deze vlucht uit de alledaagse wereld te verhullen, het bestaan zelf van de dreiging die de oorzaak is van deze radeloze vlucht categorisch moest ontkennen - dat is de ontkenning van de klimaatverandering. Zonder deze hypothese kunnen noch de toekomst van ongelijkheid, noch de investering in het klimaatscepticisme, noch de rage van deregulering worden verklaard. Het zijn drie ontwikkelingen die de geschiedenis, waaraan het continentale Europa zo veel moeite heeft zich aan te passen, tekenen. (pagina 110-111)

Terug naar Overzicht alle titels