Atlas Contact 2016, 398 pagina's - € 25,--
Oorspronkelijke titel: The evolution of everything (2015)
Wikipedia: Matt Ridley (1958)
Korte beschrijving
De wereld is in hoge mate het gevolg van menselijk handelen, maar niet van menselijk ontwerp. Dat is de stelling van dit boek. Per hoofdstuk worden thema's behandeld als het heelal, de evolutie, de economie, onderwijs, cultuur en het internet. Met voorbeelden uit heden en verleden slaagt de schrijver erin zijn stelling te onderbouwen. Alles om ons heen ontwikkelt zich geleidelijk en ongericht door een soort natuurlijke selectie van concurrerende ideeën en beslissingen. Vanzelfsprekend komt Darwin aan bod, maar ook allerlei vergeten wetenschappers en politici die juist heel verkeerde ideeën hadden over de maakbaarheid van de wereld. Sommige hoofdstukken blijven wat abstract omdat in een beperkt aantal bladzijdes veel argumentatie wordt doorgenomen, inclusief de wetenschappelijke onderbouwing. Daar tegenover staan prikkelende passages, waarin de schrijver erin slaagt helder te maken dat planmatig overheidsingrijpen in economie en samenleving slechts tot beperkt resultaat leidt en particulier initiatief de das om doet. Zijn politiek-liberale toon doet niets af aan deze conclusies. Een prikkelend boek dat opbouwend aantoont dat de wereld niet planmatig maakbaar is en juist een gevolg is van een natuurlijke selectie van concurrerende ideeën.
Zo heb ik het geleerd, maar ik denk nu dat het vaker niet dan wel klopt. Natuurlijk, individuen hebben invloed, net als politieke partijen en grote bedrijven, en leiderschap speelt heus wel een rol. Maar als er één hardnekkige mythe over de wereld bestaat, dan is het dat we allemaal maar aannemen dat de wereld veel meer uit een plan bestaat dan in werkelijkheid het geval is. Daardoor zien we telkens weer de oorzaak voor het gevolg aan: de zeilboot krijgt de schuld van de wind, de toeschouwer krijgt de schuld van de gebeurtenis. Er wordt een veldslag gewonnen, dus moet de winst aan een generale worden toegeschreven (en niet de malaria-epidemie die het vijandelijk leger verzwakte); een kind leert, dus moet een leraar het hebben onderwezen (en niet de boeken, andere kinderen of de door de leraar aangewakkerde nieuwsgierigheid); een soort wordt gered, dus moet een natuurbeschermer die gered hebben (en niet de uitvinder van de kunstmest die zorgt dat er minder grondgebied nodig is om voldoende voedsel voor de bevolking te verbouwen); er wordt iets uitgevonden, dus moet een uitvinder het bedacht hebben (en betreft het niet de onverbiddelijke, onvermijdelijke komst van de volgende technologische ontwikkeling); er doet zich een crisis voor, dus zien we een samenzwering (en niet dat alles in het honderd liep). We beschrijven de wereld alsof mensen en instituties altijd aan het roer hebben gestaan, terwijl dat helemaal niet zo is. Nassim Taleb zegt daar in zijn boek Antifragiel over dat het hele idee van 'oorzaak' in een complexe wereld verdacht is: 'Nog een reden om kranten te negeren in hun voortdurende aanbod van oorzaken van dingen.' (pagina 9)
Enkele citaten uit een interview
Vraag: Toch laat uw boek zich lezen als een conservatief pleidooi: laten we vooral geen grootse ambities hebben en geen grootse plannen doorvoeren.
MR: Daar ben ik het niet mee eens. Sommige hoofdstukken vind ik zelfs heel erg links: tegen de overheid, tegen religie. Ik ben geen fundamentalistische conservatief met een hoofdletter C, meer een libertariër met een kleine l. Om een of andere reden wordt het libertarisme geassocieerd met conservatisme, omdat het idee van laissez-faire - wat oorspronkelijk een progressief idee was - met name in de Verenigde Staten is gekaapt door de rechterflank van de politiek.
Ik zeg u: in de achttiende en vroege negentiende eeuw zou mijn boek zonder twijfel zijn herkend als een radicaal en progressief manifest. Maar in de loop der tijd heeft het idee in ons hoofd postgevat dat laissez-faire conservatief is - en ik weiger te accepteren dat dit een juiste interpretatie is. Conservatisme betekent dat je waarde hecht aan autoriteit, aan God, aan grote bedrijven, aan overheden die zelfs opdragen wat je wel en niet in slaapkamer mag doen. In mijn boek reken ik af met al die ideeën. Hoe kun je zo iemand nu conservatief of rechts noemen?
(Wat goed gaat, is overwegend onbedoeld in Vrij Nederland van 20 augustus 2016)
Lees van Matt Ridley ook: De rationele optimist : over de ontwikkeling van de welvaart (2010)
Youtube - Matt Ridley: "The Evolution of Everything: How New Ideas Emerge" | Talks at Google (december 2015)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen