Steven Pinker

Verlichting nu : een pleidooi voor rede, wetenschap, humanisme en vooruitgang
Atlas Contact 2018, 696 pagina's - € 45,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress  (2018)

Wikipedia: Steven Pinker (1954) en website Steven Pinker

Korte beschrijving
Experimenteel psycholoog Steven Pinker verdedigt in zijn boek ‘Verlichting nu’ vurig de waarden van de Verlichting. Met behulp van de wetenschap en het humanisme zullen we de problemen die we hebben als mensheid oplossen en verder gaan op het pad van de vooruitgang. Wie de krant erop naslaat, is geneigd te denken dat de wereld gedoemd is ten onder te gaan, of dat de periode van vooruitgang voorgoed voorbij is Steven Pinker laat zich echter niet gek maken en kijkt naar de feiten. En die zijn hoopvol. We worden gezonder, rijker, leven meer in vrede, en zijn zelfs steeds gelukkiger. En dat is niet alleen zo in het rijke Westen, maar overal ter wereld. De oorzaak? Het vertrouwen in wetenschap en redelijk denken dat sinds de Verlichting steeds wijder is verspreid. Wat wel waar is: die Verlichting staat onder druk. Er is scepsis tegen wetenschap, en demagogen proberen het vertrouwen in redelijk denken te ondermijnen. Bron: Flaptekst, uitgeversinformatie.

Korte beschrijving op website uitgever
Is de vooruitgang afgelopen? Wie de krant erop naslaat - om over sociale media nog maar te zwijgen - is geneigd die vraag bevestigend te beantwoorden. Maar Steven Pinker laat zich niet gek maken en kijkt naar de feiten. En die zijn hoopvol. We worden gezonder, rijker, en zijn zelfs gelukkiger. Er is meer vrede dan oorlog. En dat is niet alleen zo in het rijke Westen, maar overal ter wereld. De oorzaak? Het vertrouwen in wetenschap en redelijk denken dat sinds de Verlichting steeds wijder is verspreid. Die Verlichting staat onder druk. Er is scepsis jegens de wetenschap, en demagogen proberen het vertrouwen in redelijk denken te ondermijnen. Pinker verdedigt de Verlichting met verve. Lang leve de rede!

Fragment uit 7. Levensonderhoud
In de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw was een andere levensredder van de bovenste plank, Norman Borlaug, de evolutie te slim af door in ontwikkelingslanden de Groene Revolutie te stimuleren. Planten in de natuur investeren heel veel energie in houtachtige stengels die hun bladeren en bloesem boven de schaduw van omringend onkruid en van andere planten uit laten steken. Als fans bij een popconcert staat iedereen overeind, maar kan niemand het beter zien. Zo werkt het met evolutie; er wordt kortzichtig geselecteerd in het belang van het individu, niet in het belang van de soort als geheel, laat staan het belang van sommige andere soorten. Vanuit het perspectief van een boer verspilt hoge tarwe niet alleen energie door enorm hoge stengels, wanneer die bemest worden bezwijken ze onder het gewicht van de zware aar. Borlaug nam de revolutie in eigen hand door duizenden soorten te kruisen en de daaruit voortkomende soorten te selecteren met kleine stengels, hoge opbrengst en weerstand tegen schimmels, die onafhankelijk van het aantal uren zonlicht op een dag doorgroeiden. Na jarenlang in de weer te zijn geweest met dit 'geestdodende werk' ontwikkelde Borlaug tarwesoorten (en vervolgens ook maïs- en rijstsoorten) die een veel grotere oogst opbrachten dan hun voorgangers. Door deze soorten te combineren met moderne irrigatie-, bemestings-- en oogsttechnieken maakte hij van Mexico, India, Pakistan en andere landen die kwetsbaar waren voor hongersnood in één klap graanexporteurs. De Groene Revolutie - die ook wel 'Afrika's best bewaarde geheim' wordt genoemd - gaat door, voortgedreven door verbeteringen met sorghum, gierst, cassave en knol. (pagina 102-103)

Fragment uit recensie
Wie echter denkt dat ik vrolijk werd van dit boek, komt bedrogen uit. Ik werd bodemloos bedroefd en boos over zijn boek. Ik zal dat proberen te illustreren aan de hand van een passage die ik aan vrienden en familieleden voorlas. Die staat op pagina 366 en 367. Pinker spreekt daar over existentiële dreigingen - bioterreur en cyberaanvallen die het internet platleggen - en vraagt zich dan af: 'Zou de wereld letterlijk ophouden te bestaan? Zou de beschaving instorten? Zou de menselijke soort uitgeroeid worden? Kom zeg, laten we alles een beetje in verhouding blijven zien - zelfs Hirsoshima bestaat nog steeds.' Ik vind dit een naargeestige passage en ik denk maar één ding: dat optimisme probeert hij bij zijn lezers door de strot te duwen.
  Pinkers boek is een grote lofzang op de liberaal-kapitalistische samenleving en de geestelijke vader ervan: de Verlichting . Toch denk ik dat hij helemaal niets van de Verlichting heeft bergepen. Hij maakt er een eenduidig soort programma van, terwijl er vele soorten Verlichting zijn. Maar goed, dat kun je Pinker misschien nog vergeven. Erger is wat hij doet met Immanuel Kant (1724-1804), naar eigen zeggen een van zijn inspiratiebronnen. Toch neemt hij Kant nergens serieus. Natuurlijk, Kant geloofde net als Pinker in een universalistisch humanisme, in wetenschap en in vooruitgang. Maar Kant was er, anders dan Pinker, niet zo optimistisch over. Dat hing samen met zijn zelfkritiek. Steeds als Kant denkt dat hij er is, bijvoorbeeld met het opzetten van een ethisch systeeem, merkt hij dat hij er niet is.
Uit: De cijfers bewijzen het, dus gaat het goed (René ten Bos, FD 27 oktober 2018)

Vimeo - Enlightenment Now | Steven Pinker | RSA Replay (februari 2018)


 
Recensie - De kloof tussen alarmisme en de opbeurende werkelijkheid (april 2018)

Lees ook Ons betere ik : waarom de mens steeds minder geweld gebruikt van Steven Pinker (uit 2011) en van Al Gore. De aanval op de redelijkheid (uit 2007)

Lees vooral ook De profeet en de tovenaar : twee grondleggers en hun concurrerende ideeën over een leefbare toekomst op onze planeet van Charles C. Mann (uit 2018).
Nog twee tips: Vooruitgang : tien redenen om naar de toekomst uit te kijken van Johan Norberg (uit 2016) en Feitenkennis : 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt van Hans Rosling (uit 2018)

Artikel: Possibilist Hans Rosling: we moeten ook nieuwsgierig blijven en alert op nieuwe gevaren, zodat we daarop een antwoord hebben. (mei 2018)

Terug naar Overzicht alle titels