De Bezige bij 2024, 175 pagina's - € 22,99
Oorspronkelijke titel: Hoffnung. Über ein kluges Verhältnis zur Welt (2024)
Wikipedia: Philipp Blom (1970)
Korte beschrijving
Tekst op website uitgever
Nog niet zo lang geleden betekende de toekomst een belofte van een betere wereld. Intussen zijn we eraan gewend geraakt het ergste van de toekomst te verwachten. Is er dan echt geen goede reden meer om te hopen? vraagt Philipp Blom zich af. En wat houdt hoop eigenlijk in? Hij vindt de oorsprong van de hoop in een religieus begrip van de wereld, waar je in het heden niet veel meer aan hebt: het bestaan was zinvol omdat het zou leiden tot het eeuwige leven. Vandaag de dag zou de behoefte aan hoop ons ertoe moeten aanzetten een zinvol leven te leiden door doelen na te streven voor een betere wereld: rechtvaardigheid bijvoorbeeld, of duurzaamheid. Dat is het tegenovergestelde van naïef optimisme. Blom stelt een verstandige houding ten opzichte van de wereld voor. Die is meer dan ooit nodig.
Fragment uit Oplichters
De hoop is vaak van gezicht veranderd, of in elk geval van kostuum. Maar ze vertelt altijd verhalen. Ze nodigt je uit om haar te geloven, haar te volgen, haar te vertrouwen, ook al raadt je verstand dat af. Niet luisteren, lispelt ze, ik ben je kans, je geliefde, je bestemming. Ik ben het antwoord op je verlangen anar zin. Als we over hoop willen spreken, moeten we daarom ook over verhalen spreken, want elke hoop vertelt je een verhaal.
Elke hoop begint als een oplichtster. Het is net als bij ritselaars en tasjesdieven op een station, een drukke plek, klem tussen mensen in de metro. Ieder van hen weet wat hij doet. Iedereen heeft zijn trucje. Een jonge knul met een braadworst in zijn hand kliedert mosterd op je jasje en begint zich meteen te verontschuldigen en je omstandig schoon te vegen, terwijl de hand van een ander in je achterzak verdwijnt; er is het meisje dat dringend twintig euro voor haar treinkaartje nodig heeft en het station niettemin nooit verlaat; er is de jongeman met zijn verhaal over de huur die hij per se vandaag nog moet betalen, anders wordt hij op straat gezet, en de jonge vrouw met baby, die hetzelfde verhaal vertelt. Vroeger waren er nog jongens die geld tegen een fantastische koers wisselden of designerhorloges aanboden, nu zijn er de telefoontjes en berichten van helplines en banken, kleinkinderen of Aziatische schoonheden, die op een leeggeroofde bankrekening uitlopen. Ze vertellen je allemaal een verhaal, ze willen allemaal dat je hen gelooft, net lang genoeg, tot ze met hun buit in het niets kunnen verdwijnen.
Ook de hoop vertelt roerende verhalen en belooft je de hemel op aarde. Maar je kunt haar foefjes leren begrijpen, haar kleine bedrog waarmee ze je zakken leeghaalt en je gevoelens manipuleert. Je kunt zien en reconstrueren hoe en welke verhaaltjes ze je vertelt, en is het beter mogelijk te begrijpen hoe die verhalen jou en je relatie met de toekomst beïnvloeden en vormen, hoe ze je leven van alledag en je gevoelens en principes bepalen. Ja, dat zit allemaal in verhalen die de hoop ons sinds onze vroegste kinderjaren toefluistert.
Voor Camus zijn wij daarom allemaal Sisyphus, de persoon uit de Griekse mythologie die door de goden werd gestraft om steeds weer een rotsblok de berg op te rollen, dat ook steeds weer naar beneden rolt. En hij begint opnieuw, zet zijn schouders tegen de steen, stap voor stap tot aan de top - en opnieuw valt de steen terug in het dal. Het leven is absurd, zelfmoord de enige oplossing, denkt Camus, als we niet leren de absurditeit van ons eigen leven te accepteren en ons Sisyphus voor te stellen als een gelukkig mens.
Albert Camus vertelt een mythe opnieuw. Zijn Sisyphus is modern, het antwoord op de vaak bezworen zinscrisis van de moderne tijd. Zoek niet naar zin, accepteer de zinloosheid van je leven en wees gelukkig terwijl je je steen voortrolt. Dat is de laatste rebellie die resteert.
Die koele analyse heeft de Franse filosoof beroemd gemaakt. Maar je kunt het verhaal (zoals altijd!) ook anders lezen: Camus vertelt een oude mythe opnieuw, en door dat te doen komt hij voor mijn gevoel dichter bij een antwoord op zijn eigen vraag dan met zijn conclusie. Als zijn vraag was hoe het mogelijk is met de absurditeit van het leven om te gaan, dan is het antwoord misschien je met een leven als Sisyphus vertrouwd te maken of dat absurde leven te beëindigen. Maar met zijn moderne versie van een oude mythe doet Camus ook iets anders: hij vertelt een verhaal waarin we ons leven kunnen spiegelen, hij schept zin. Hte antwoord is niet rotsblokken verslepen omdat dit nu eenmaal moet, maar verhalen vertellen over de vraag wat we doen en waarom, zin scheppen. (pagina 96-98)
Lees ook: Het verborgen genootschap : de vergeten radicalen van de Verlichting (uit 2010), Wat op het spel staat (uit 2017), Het grote wereldtoneel : over de kracht van verbeelding in crisistijd (uit 2020), De onderwerping : een geschiedenis van de verhouding van de mens tot de natuur (uit 2023)
Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen