Bot Uitgevers 2024, 64 pagina's - € 6,99
Essay Maand van de Geschiedenis
Wikipedia: Hans Schnitzler (1968)
Korte beschrijving
Tekst op website uitgever
De menselijke geschiedenis laat zich lezen als een proces waarbij mens en machine steeds verder met elkaar versmelten, tot op het punt dat we langzaam maar zeker in cyborgs veranderen – half mens, half machine. Dat punt zijn we met rasse schreden aan het naderen. Naarmate we meer van onze menselijke vermogens gaan uitbesteden aan machines wordt de vraag naar ons mens-zijn steeds relevanter. Wat maakt, in tijden van kunstmatige intelligentie, digitalisering en robotisering, het menselijk bestaan tot een menswaardig bestaan? Dat is de vraag die filosoof Hans Schnitzler in De mens, de machine & de therapeut centraal stelt en in historisch perspectief plaatst. Om te begrijpen wat we nu zijn, moeten we onderzoeken hoe we zo geworden zijn. Daartoe nodigt hij de lezer uit om, samen met hem, in technotherapie te gaan. Waar komt onze fascinatie met technologie vandaan en wat staat er mogelijkerwijs op het spel? Veranderen we misschien zelf in robots? Heeft het onderscheid tussen echt en nep nog wel betekenis in een wereld van virtual reality en deepfakes? Aan welke angsten en dromen komt het leven in cyberspace eigenlijk tegemoet? Er zit niets anders op dan te graven in ons verleden om hier meer zicht op te krijgen.
Fragment uit Sessie VI
De mens staat dus niet onafhankelijk of 'objectief' tegenover de realiteit. Wij zijn dieren die verhalen vertellen over onszelf en de wereld; en vertellen is geen tellen, Therapeut. Hoewel dat voor jou misschien niet geldt: mensen zijn historische wezens, die de geschiedenis in zich dragen. Dat bracht Gadamer tot de overtuiging dat de geschiedenis niet aan ons behoort, maar wij aan de geschiedenis (wat ik, maar dit terzijde, een troostrijke en nederig stemmende gedachte vind).
Kortom, ook opvattingen over echt en nep komen niet uit de lucht vallen en zijn geladen met betekenissen die ons vanuit de traditie zijn overgeleverd. Als er één verhaal is dat onze ideeën hierover heeft gekleurd, dan is het wel de grot-allegorie van Plato, die hij heeft opgetekend in de Politeia. Ik durf te stellen dat Plato's gedachte-experiment over een groep mensen die in een grot opgesloten zit en die de schaduwen die ze daar op de wand zien voor de waarheid houden, een treffende metafoor is voor de situatie waarin we ons vandaag de dag bevinden - met dien verstande dat bij Plato een aantal grotbewoners zich nog uit de grot kon bevrijden om te ontdekken dat ze in een schijnwerkelijkheid leefden. Voor databewoners daarentegen zal het, in tijden van generatieve AI die kunstmatig tekst, beeld en muziek genereert, steeds lastiger worden zich aan de digitale schaduwwereld te onttrekken; die is namelijk overal en nergens, en tendeert ernaar om ons volledig onder te dompelen (denk aan Zuckerbergs Metaverse) en alle facetten van het leven te betoveren, tot op het punt dat we de dualistische wereldbeschouwing van echt versus nep, schijn versus wezen, feit versus fictie als een relikwie uit analoge tijden mogen beschouwen.
Er is nog een reden waarom Plato's grotvoorstelling ons een adequate en actuele spiegel voorhoudt. De mensen in Plato's grot zitten daar vastgeketend en kijken naar een schimmenspel dat veroorzaakt wordt door poppenspelers achter hen, die met behulp van een onzichtbaar vuur schaduwen op de grotwand projecteren. Dat die schimmen een illusie zijn, schaduwen van de echte werkelijkheid, laat onverlet dat ze hun toeschouwers weten te betoveren en misleiden. Klinkt herkenbaar, nietwaar Therapeut? Ook vandaag laten we ons immers betoveren en misleiden, maar dan door een bits-en-bytes-versie van de fysieke realiteit die ons in een digitaal gegenereerde schimmenwereld onderdompelt. Soms nemen die schimmen de hoedanigheid aan van door AI geconstrueerde deepfakes, die van een Instagram-filter - zoals FaceApp, waarmee je je een Barbiepop-uiterlijk kunt aanmeten - of anders wel de vorm van een verleidelijke Chatbot-stem die verdacht veel lijkt op die van actrice Scarlet Johansson uit de film Her (waarin de hoofdpersoon verliefd wordt op zijn besturingssysteem, in casu de stem van Johansson; sciencefiction uit 2013 die elf jaar later verraderlijk realistisch is). (pagina 46-48)
Lees ook: Het digitale proletariaat (uit 2015), Kleine filosofie van de digitale onthouding (uit 2017) en Wij nihilisten : een zoektocht naar de geest van digitalisering (uit 2021).\
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen