De Bezige bij 2021, 158 pagina's - € 18,99
Korte biografie van Hans Schnitzler (1968)
Korte beschrijving
Voor de lezer met een technische achtergrond levert dit boek enkele irritaties op. Voortdurende verwijzingen naar andere filosofen, ellenlange zinnen en veel, ongetwijfeld bijpassende maar niet altijd bekende bijvoeglijke voornaamwoorden maken het interpreteren uiterst lastig. Filosofie, zoekend naar waarheid versus techniek die uitsluitend en zeer effectief met wel en niet waar werkt; dat botert natuurlijk niet. Wat nu eigenlijk de achtergrond van het enorme digitale succes in de wereld is, probeert de auteur te achterhalen middels diverse beschouwingen van veel bijbehorende figuren en met name genoemde media-personen en -fabrikanten. Wat dat betreft, is het boek best leerzaam en oogopenend. Omdat gemak en entertainment hoger scoren dan privacy en een eigen ik-bewustzijn ten onder dreigt te gaan, ligt het ontstaan of reeds zijn van een nihilistische mens voor de hand. De auteur wil ons eigenlijk een spiegel voorhouden en wie door de genoemde ongemakkelijke tekst heen leest, zal zich inderdaad achter het oor krabben. Maar die spiegel had iets eenvoudiger gekund.
Tekst op website uitgever
Een elite van tech-entrepeneurs is er in zeer korte tijd in geslaagd om mens en maatschappij te domineren. Sinds de introductie van de iPhone in 2007 zijn diensten als WhatsApp, Instagram, Snap- Chat of de cloud niet meer weg te denken. In vijftien jaar tijd heeft er een collectieve digitale bekering plaatsgevonden, die onze levens rigoureus veranderd heeft.
In Wij nihilisten stelt Hans Schnitzler een vraag die nauwelijks gesteld wordt: hoe heeft deze virtuele klasse dat voor elkaar gekregen? Geïnspireerd door onder andere Friedrich Nietzsches geschriften over nihilisme gaat hij op zoek naar de culturele wortels van dit succes. Zijn zoektocht dompelt de lezer onder in de wonderlijke wereld van het archetype van het internettijdperk: de nerd. Tegelijkertijd houdt hij ons een wrange spiegel voor: in feite zijn wij allemaal nerds.
De datarevolutie dreigt haar eigen kinderen op te eten. Met dit boek spoort Schnitzler ons aan om ons eigen aandeel hierin onder ogen te komen. Want pas als we ons hiervan bewust zijn is verandering mogelijk.
Fragment uit De opstandigheid tegen het menselijke bestaan
Gevoelens van onmacht, isolement en onzekerheid, de sensatie als door een onmetelijk 'niets zonder einde' rond te dwalen, maken individuele zielen ontvankelijk voor alternatieve leibanden en nieuwe vormen van autoriteit. Fromm wijst op een leemte: de westerse mens is misschien wel verlost van het korset van de pre-individualistische maatschappij, maar daarmee heeft hij nog geen vrijheid verworven in de positieve zin van het woord. Dat wil zeggen: na de afbrokkeling van tribale bindingen en oude zekerheden ontbreekt het veelal aan duurzame vormen van zelfverwezenlijking. Op de vraag welke waarden het waard zijn om nageleefd te worden, hoe je op een actieve en gewetensvolle wijze kunt verhouden tot jezelf, de ander en de wereld, moet het atomaire individu het antwoord veelal schuldig blijven. Omdat we vrijheid vooral in termen van niet-inmenging begrijpen - het negatieve vrijheidsbegrip: vrij ben je zolang anderen geen dwang over je uitoefenen - komt het terrein van de positieve vrijheid - de vrijheid die in het teken staat van zelfbepaling, de mogelijkheid om je leven naar eigen inzicht en vermogen richting te geven - braak te liggen. En wie dat terrein toch betreedt, moet het zonder vaststaande oriëntatiepunten stellen; voor menigeen reden genoeg om onverrichter zake om te keren. Met andere woorden: in plaats van positieve vrijheid tegemoet te treden en er een verstandhouding mee aan te gaan, is de verleiding groot ervoor weg te lopen. En dat weglopen is des te eenvoudiger sinds de digitale revolutie mobiel is gegaan en we momenten van bezinning met onze smartphones al swipend van ons af kunnen schuiven. Dat maakt de ruimte voor een innerlijke dialoog, de ruimte om jezelf vragen te stellen die noodzakelijk zijn om de positieve vrijheid inhoud te geven - waar sta ik, waar wil naartoe, wat is belangrijk voor mij en waarom? - schaars.
Fromm onderscheidt drie vluchtstrategieën die ineen door data en algoritmen verzadigd tijdsgewricht onverminderd actuele zijn: de vrijwillige onderwerping aan hogere en onwrikbare machten (autoritarisme), het afstand doen van de eigen, unieke persoonlijkheid door de kleur van de omgeving aan te nemen (automatisch conformisme, verwant aan Nietzches kuddegeest) en, als laatste, de neiging om jezelf of anderen te vernietigen (destructivisme, verwant aan Freuds doodsdrift). (pagina 108-109)
Op maandag 24 januari 2022 stonden Hans Schnitzler en zijn boek centraal tijdens de Tegenlicht-aflevering Digitale Detox.
Lees ook: Het digitale proletariaat (2015) en Kleine filosofie van de digitale onthouding (2017)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen