Philipp Blom 2

Wat op het spel staat
De Bezige bij 2017, 223 pagina's - € 19,99

Oorspronkelijke titel: Was auf dem Spiel steht (2017)

Wikipedia: Philipp Blom (1970)

Korte beschrijving
De Duitse historicus en journalist analyseert de grote historische veranderingen en de invloed hiervan op de toekomst. Het is een somber toekomstscenario. We zullen waarden als democratie, tolerantie, welvaart en rechtsstaat verliezen. De mens is een onverstandige, manipuleerbare consument geworden, die zich niet druk maakt over de uitdaging van historische proporties waar we voor staan. Opwarming, digitalisering en consumentisme zijn producten van het industriële tijdperk. Steeds meer elites leven ver verwijderd van de sociale werkelijkheid. De redding van onze maatschappij en van de planeet is afhankelijk van de vraag of voldoende mensen tijdig aan een radicale verandering willen werken. Blom noemt mogelijke oplossingen, die vooral van de jongere generatie zullen moeten komen. Het pleidooi voor het redden van de planeet eindigt met de vraag: Wat staat er op het spel? Het antwoord luidt: Alles!

Tekst op website uitgever
Wat als een historica over vijftig jaar terugkijkt naar het begin van de 21ste eeuw? Zij zal versteld staan dat wij – verblind door onze dagelijkse beslommeringen en ons kortetermijnperspectief? – de twee grootste bedreigingen die homo sapiens te wachten stonden niet zagen: een wereldomvattende klimaatcrisis met alle gevolgen van dien, en de digitalisering van arbeid die leidde tot massawerkloosheid en een algeheel verlies van zin en betekenisgeving. 

In Wat er op het spel staat analyseert Philipp Blom het historische scharnierpunt waarop wij ons bevinden aan de hand van verhelderende parallellen met andere historische aardverschuivingen, zoals het einde van het Romeinse Rijk, de Verlichting en de Duitse Weimarrepubliek. Het resultaat is een vlammend betoog vol sterke beelden en scherp verwoorde inzichten, dat iedereen zou moeten lezen die zich zorgen maakt over de toekomst van wat wij voor waardevol houden: vrijheid, tolerantie, het klimaat, arbeid, democratie en mensenrechten.

Fragment uit No Future, Inc
  Waarom, zo zou onze historica zich afvragen, klampten de mensen zich in die tijd zo vast aan een economisch model dat gevaarlijk en achterhaald was, waarom zijn er geen massademonstraties en gewapende opstanden geweest om een snelle en resolute verandering teweeg te brengen? Waarom hebben ze hun eigen wetenschappers niet geloofd? In die tijd was een ommekeer misschien nog mogelijk geweest. Hebben de mensen dan niet geweten dat sinds het begin van de metingen zestien van de zeventien warmste jaren zich tussen 2000 en 2017 hebben voorgedaan? Hebben ze nooit een fabriek gezien die toen al bijna zonder menselijke arbeid uit kon? Hebben ze gewoon hun ogen niet willen geloven, of hebben ze en om een bepaalde reden geweigerd consequenties te trekken uit wat ze zagen?
  In plaats van een antwoord een sfeerbeeld: de rijke, democratische landen, de grote economische machten, de G7 of G8, de voormalige koloniale machthebbers en voormalige industriële gebieden zijn afgegleden naar een reactionair tijdperk. Hun dierbaarste gevoel is nostalgie. Ze willen geen toekomst. Toekomst is verandering, en verandering is verslechtering, betekent migratie van miljoenen mensen, klimaatverandering, ineenstortende sociale systemen, exploderende kosten, bommen in nachtclubs, milieuverontreiniging, verblekende koraalriffen, het massaal uitsterven van soorten, falende antibiotica, overbevolking, islamisering, burgeroorlog. De toekomst moest voorkomen worden. De mensen in rijke landen willen maar één ding: dat het heden nooit eindigt.
  De politiek sprak vroeger in visies, en die visies waren moorddadig. tegenwoordig hebben we realistischer aanspraken. Politiek wordt zakelijk bestuur, verwachtingsmanagement, customer service. Alleen feelgood-goeroes. Silicon Valley-types en sekteleiders hebben het nog over Utopia, over ene betere wereld die voor ons ligt en waarin de problemen van onze tijd nog maar herinneringen zijn. Voor de rest zijn de projecties van onze toekomst stuk voor stuk troosteloos tot wanhopig: Michel Houellebecq en Hollywood, Lars von Trier en langlopende wetenschappelijke studies, Cormac McCarthy en talloze computerspelletjes tonen ons antiutopieën. Er stroomt vage paniek door onze aderen. In de rijke wereld gelooft amper iemand nog dat het zijn eigen kinderen beter zal gaan, dat hard werken beloond wordt, dat politici in het belang van hun kiezers willen of kunnen handelen, dat de mensheid een betere tijd te wachten staat. Dan maar liever geen verandering. Zo wordt het hoogste doel het handhaven van de status quo.
  Maar de veranderingen, het getijde van het nieuwe, wordt sterker. Ze verjaagt miljoenen mensen door droogte en overstromingen en drijft ze op de vlucht; in rijke landen ontneemt ze onverbiddelijk steeds meer mensen hun baan, schept onzekerheid, dijt de ons vertrouwde grootte van de wereld uit en krimpt die in, elke stap en elke kleine moeite voelt onverwacht en kunstmatig aan. Een wijdverbreid gevoel dat nog niet tot begrip gestold is, zegt ons dat we de controle aan het verliezen zijn, dat niets meer is wat het ooit was, dat we niet meer kunnen controleren en begrijpen at er op het ogenblik aan de hand is. We klampen ons dus vast aan wat we kennen, aan wat we comfortabel vinden. De toekomst is per slot van rekening toch al onzeker. (pagina 15-17)

Draadje (maart 2020)



Vanaf 30:40 komt Philipp Blom aan het woord
 

Het Filosofisch kwintet
Op 29 oktober 2017 werd in dit Human-tv-programma gesproken over aspecten die Philipp Blom aansnijdt. Hij was een van de deelnemers. Titel: Zijn wij marionetten van de datareuzen?  Ook Hans Schnitzler, de Nederlandse filosoof, was aanwezig; van hem verscheen onlangs Kleine filosofie van de digitale onthouding, dat hier ook bij aansluit.


Artikel: Wat op het spel staat (oktober 2017)
Lees ook: Het verborgen genootschap : de vergeten radicalen van de Verlichting (2010)

In de literatuurlijst staan o.a. deze boeken
Rutger Bregman. Gratis geld voor iedereen (2014)
Erik Brynjolfsson & Andrew McAfee. Het tweede machinetijdperk : hoe de digitale revolutie ons leven zal veranderen (2014)
Martin Ford. De opmars van robots : hoe technologie veel banen zal doen verdwijnen (2016)
David Graeber. Schuld : de eerste 5000 jaar (2012)
Tony Judt. Het land is moe : verhandeling over onze ontevredenheid (2010)
Paul Mason. Postkapitalisme : een gids voor de toekomst (2016)
Pankaj Mishra. Tijd van woede : een geschiedenis van het heden (2017)
Jan-Werner Müller. Wat is populisme? (2017)
Michael Sandel. Niet alles is te koop : de morele grenzen van marktwerking (2014)
Richard Sennett. De ambachtsman : de mens als maker (2008)
Richard Sennett. Samen : een pleidooi voor samenwerken en solidariteit (2016)
David Van Reybrouck. Tegen verkiezingen (2013)  
Paul Verhaeghe. Identiteit (2012)

Terug naar Overzicht alle titels