De Bezige bij 2018, 224 pagina's - € 20,99
Wikipedia: Paul Scheffer (1954)
Korte beschrijving
De kracht van dit boeiende boek, over de open samenleving en haar grenzen, is de reeks filosofisch getinte inzichten waarmee publicist en hoogleraar Paul Scheffer (1954) zijn beschouwingen kleur geeft. Volgens hem kan de waarde van het overschrijden van grenzen alleen worden begrepen door degene die de betekenis van grenzen wil zien. Hij vindt de wijze waarop met grenzen wordt omgegaan een van de grootste vraagstukken van deze tijd. 'Het gaat in dit boek dan ook niet over de grenzen van de vrijheid, maar over de vrijheid van de grens', aldus Scheffer. Na het schetsen van de termen kosmopolitisme en globalisering komt het begrip migratie aan de orde. Scheffer: 'Migratie is de meest zichtbare kant van een wereld die kleiner is dan ooit'. Het laatste deel van het boek is een verkenning van de staat van Europa, waarin met historisch besef scenario’s worden ontvouwd over de toekomst van de Europese Unie. Erudiet, maar in een voor de doorsnee geïnteresseerde lezer heldere taal weet deze ervaren essayist de politieke actualiteit in Europa grondig te analyseren. Bevat talrijke eindnoten en een register op persoonsnamen.
Er zijn wel degelijk mogelijkheden om enige ordening aan te brengen in de crisis aan onze grenzen. Meer kan worden gedaan aan opvang in de regio: landen als Turkije, Libanon en Jordanië moeten omvangrijke steun krijgen. Verder kunnen we jaarlijkse quota vluchtelingen uit de genoemde landen in Europa opnemen, om de druk ter plekke te verlichten. Zulke aantallen kunnen, al naargelang samenlevingen zich daartoe in staat achten, meer of minder ruimhartig zijn. En ten slotte moeten we doen wat allang had moeten worden gedaan: de buitengrenzen beter bewaken.
In verhandelingen over grenzen wordt de generositeit gemakkelijk vergeten. We mogen ons niet afsluiten voor de verschrikkingen in onze omgeving. De wil om bij te dragen aan het lenigen van nood in andere delen van de wereld vloeit, als het goed is, niet voort uit een postkoloniaal schuldgevoel. Europa wil een waardengemeenschap zijn, en de mensenrechten buiten het eigen continent bevorderen. Tegelijk heeft Europa een beperkte invloed op de wereldwanorde en moet het bescherming bieden tegen de gevolgen van de oorlogen in onze nabijheid.
Ik zou zeggen: juist om genereus te kunnen blijven, hebben we grenzen nodig. Een bovengrens wat betreft de opvang van vluchtelingen is noodzakelijk: de humanitaire verplichting kan alleen maar duurzaam vorm krijgen in een begrenzing. Dat doen klassieke immigratielanden als Canada en Australië, en inmiddels hanteert de Duitse regering een flexibele bovengrens, van 180.000 tot 220.000 vluchtelingen jaarlijks. Dat is zelfs voor een groot land veel, toch een miljoen vluchtelingen elke vijf jaar, maar het vormt in ieder geval een begin van ordening.
Gaan we aan die behoefte aan grenzen in samenlevingen voorbij, dan naderen we snel de situatie die de Duitse schrijver Hans Magnus Enzensberger al eens eerde ronder woorden bracht. In Ansichten auf den Bürgerkrieg redeneert hij in het verlengde van de verantwoordelijkheidsethiek, en hij stelt vast dat we afscheid moeten nemen van almachtsfantasieën die het geweten overbelasten: 'Morele eisen die in geen verhouding staan tot mogelijkheden om te handelen leiden er uiteindelijk toe dat de mensen aan wie deze eisen worden gesteld alle verantwoordelijkheid verre van zich werpen. Daarin ligt de kiem van een barbarij die gemakkelijk kan overgaan in woede en agressie.' (pagina 112-113)
Lees ook zijn Essay van de Maand van de Filosofie: De vrijheid van de grens (uit 2016)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen