Damon 2019, 304 pagina's - € 29,90
Website Radboud Universiteit: Marin Terpstra (1954) en Theo de Wit (?)
Korte beschrijving
De politiek filosofen Marin Terpstra en Theo de Wit zijn beiden werkzaam aan de Radboud Universiteit. Dit boek is een verzameling van (herziene) artikelen die draaien rond de veranderde positie van religie in onze geseculariseerde, moderne samenleving. Weliswaar belandt geïnstitutionaliseerde religie steeds meer in de marge, maar het blijkt dat onze samenleving nog altijd worstelt met 'heilige zaken'. Een voorbeeld is het tolerantiedebat. Daarin wordt vaak gesteld dat tolerantie het fundament is voor onze samenleving, maar dat is volgens de auteurs onjuist. Wie naar het tolerantiedebat kijkt, ziet dat het gaat over wat toelaatbaar en ontoelaatbaar wordt geacht. Het draait dus rond allerlei waarden die de samenleving transcenderen en funderen. De auteurs roepen theologen dan ook op weer volop deel te nemen aan het publieke debat. De essays, die talloze verschillende onderwerpen bespreken, zijn academische hoogstandjes en lastig leesbaar door abstracte formuleringen, veel besprekingen van andere filosofische posities, en het fragmentarische karakter van de artikelen. Actueel en interessant, maar zeker niet geschikt voor een breed publiek. Voorzien van literatuurverwijzingen in voetnoten.
Zijn wij intoleranter aan het worden? De gevoeligheid van mensen voor afwijkende meningen of manieren van leven is zeker sterker geworden. Hoe kan een samenleving omgaan met wat voor mensen heilig of onaantastbaar is in tijden van multiculturalisme? Intolerantie is moeilijk te verkopen, maar alles tolereren kan evenmin.
Het begrip tolerantie kent een lange geschiedenis waarin politiek en religie op allerlei manieren met elkaar vervlochten zijn. Wat is de oorsprong van het begrip en hoe valt het te definiëren? En wat zijn de hoogste waarden van een samenleving? Dit boek behandelt dergelijke vragen en biedt een reflectie op de vraag hoe een samenleving kan omgaan met heilige zaken.
Fragment uit (de) Inleiding
Tolerantie is één manier van omgaan met wat voor mensen heilig of onaantastbaar is. Daarom kan tolerantie zelf niet de hoogste waarde van een samenleving zijn. Waarom is dat zo? Allereerst geldt een simpele, logische overweging. Een hoogste waarde of de werkelijke grondslag van een samenleving (de arche) houdt in dat er niets boven die waarde of grondslag gaat. Tolerantie als hoogste waarde zou betekenen dat alles getolereerd moet worden, dat alles en niets werkelijk van waarde is. Benedictus de Spinoza (de zeventiende-eeuwse filosoof, die in dit boek nog vaker terug zal komen) acht dit slechts denkbaar voor God of de Natuur, dat wil zeggen sub speci aeternitatis (onder het gezichtspunt van de eeuwigheid): het recht dat van nature bestaat verbindt niets 'behalve wat niemand begeert en wat niemand kan'. De Natuur (of God) kan zich dit veroorloven omdat haar bestaan niet in het geding is: zij laat alle geschieden met inbegrip van 'conflicten, haat, toorn en bedrog'. Een mens zal het eigen bestaan en het bestaan van alles waaraan hij of zij gehecht is wél een zorg zijn. Daarom is alles verdraaglijk.
Een samenleving kan niet alles tolereren zonder op te houden een samenleving te zijn. Samenleven berust op het onderscheid tussen wat wel en wat niet getolereerd kan worden. Dat vereist een maatstaf en dus een hogere waarde dan tolerantie - bijvoorbeeld rechtvaardigheid, geweldloosheid of veiligheid, een waarde die grenzen stelt aan wat tolerabel is. Dezelfde overweging geldt voor vrijheid. In een samenleving kan niet alles en iedereen volledig vrij zijn, en de eigenlijke vraag is: wat moet wel en wat niet vrij zijn? Erkent men de vrijheid van de wetenschap, van meningsuiting of van de markt, dan beperkt dat de vrijheid van anderen om in te grijpen in de wetenschap, de meningsvorming of de markt. (pagina 9-10)Interview: Het bindmiddel van tolerantie is opgelost (Trouw, maandag 25 november 2019)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen