Alfabet 2024, 175 pagina's - € 19,99
Oorspronkelijke uitgave: Bleibefreiheit (2024)
Website van Eva von Redecker (1982)
Korte beschrijving
Een filosofisch betoog over persoonlijke en maatschappelijk vrijheid. Filosofe Eva von Redecker biedt een nieuwe kijk op het concept van vrijheid in het licht van actuele uitdagingen zoals pandemieën, oorlogen en de klimaatcrisis. Volgens Von Redecker is het begrip vrijheid toe aan een grondige herziening: wat als we vrijheid opvatten als een plek waar we kunnen blijven? Dat klinkt als een paradox, maar de auteur legt uit waarom deze nieuwe invulling beter is voor mens en natuur en voor de gemeenschap, omdat ze de afstand tussen individuen verkleint. Blijvende vrijheid, stelt zij, kan alleen gezamenlijk tot stand worden gebracht. Intelligent en verdiepend geschreven, met ruimte voor persoonlijke bespiegelingen. Vooral geschikt voor een geoefende lezersgroep. Eva von Redecker (1982) is een Duitse filosoof en auteur. Ze werkte als onderzoeker aan de universiteiten van Berlijn en Cambridge, en houdt zich bezig met kritische theorie, feminisme en kritiek op het kapitalisme. 'De vrijheid om te blijven' werd in Duitsland uitgeroepen tot een van de beste non-fictieboeken van het jaar.
Tekst op website uitgever
Zelden is vrijheid zo intens besproken als tijdens de pandemie: de vrijheid om te reizen, onbeperkt te bewegen, mensen te ontmoeten waar men maar wil. Maar hoe duurzaam is zo’n beperkte opvatting van vrijheid, nu we tijden tegemoet gaan waarin klimaatcrises of oorlogen hele gebieden onbewoonbaar maken en er steeds minder plekken zijn waar het nog goed leven is? Volgens filosofe Eva von Redecker is het concept toe aan een grondige herziening: wat als we vrijheid opvatten als een plek waar we kunnen blijven? Dat klinkt als een paradox, maar in 'De vrijheid om te blijven' legt Von Redecker overtuigend uit waarom deze nieuwe invulling beter is voor mens en natuur, maar ook voor de gemeenschap omdat ze de afstand tussen individuen verkleint. Blijvende vrijheid kan alleen gezamenlijk tot stand worden gebracht. En ze groeit als we haar delen.
Een van de interessantste denkers van haar generatie. ‘Een van de beste non-fictieboeken van 2023.’ Der Spiegel ‘Een inspirerend en tijdloos essay over innerlijke vrijheid’ ? Der Tagesspiegel
Fragment uit De komst van de zwaluwen - De vrijheid om te blijven
Wijkende wereld
Ons huidige begrip van vrijheid is niet geschikt voor het Antropoceen. Het reageert nogal gevoelig wanneer iemand ons recht aantast om ons in benzine slurpende metalen kisten voort te bewegen. De vraag of er in de toekomst nog vogels zullen zijn, speelt er echter volstrekt geen rol. Wanneer gebieden onbewoonbaar worden door oorlogen en natuurrampen, is de vrijheid om te reizen een noodoplossing, eerder een gedwongen migratie dan een vorm van vrijheid. Het vliegen van zwaluwen moet ook al niet te sterk worden aangezet als vrijheid: de vogels migreren omdat er in het noorden tijdens het koude, natte seizoen niet genoeg voedsel is. Net zoals de vrijheid om te blijven het recht veronderstelt om te vertrekken, is vrijheid om te vertrekken alleen vrijheid als het ook mogelijk zou zijn om te blijven. En voor dat laatste, het kunnen blijven, is veel meer nodig. Het vereist het behoud van een bewoonbare wereld.
Ik heb enkele jaren de angst van mijn Californische collega's gedeeld over ongebreidelde bosbranden daar die zoveel as in de atmosfeer spuwden dat de zonsondergang hier in Duitsland een dramatische kleur kreeg. Maar in de zomer van 2022 stond Brandenburg ook in brand. Nog tijdens mijn leven - als het mij tenminste gegund is oud te worden - zullen grote delen van het aardoppervlak die nu bewoond zijn onbewoonbaar worden. De meeste mensen zijn zich inmiddels weliswaar bewust van het klimaatprobleem. En dit bewustzijn heeft, zoals we al zagen inmiddels ook het hoofste gerechtshof bereikt. Maar net als het Akkoord van Parijs, dat niet is geïmplementeerd en sowieso alleen rekening houdt met emissies, is dit bewustzijn niet effectief. De hoeveelheid CO2 die wordt uitgestoten is elk jaar weer groter. We koersen af op een wereld met temperaturen die minstens 4 graden boven het pre-industriële niveau zullen liggen. Regenwouden, gletsjers en koraalriffen zullen verdwenen zijn, en de hoeveelheid vruchtbare grond drastisch afgenomen. Zelfs op de breedtegraden waar de invloed nog relatief beperkt zal zijn, zullen extreme weersomstandigheden en overstromingen het dagelijks leven teisteren, opslagplaatsen van nucleair en giftig afval doorkruisen, infrastructuur vernietigen en basisvoorzieningen zoals schoon water schaars maken. Kan er dan eigenlijk nog wel iemand opgelucht ademhalen?
Toch heeft dit soort 'doemscenario's' iets ondeugdelijks. Het is als wanhopig zoeken naar een oplossing waarmee we vervolgens alsnog de pijngrens overschrijden. Ik ben meer geïnteresseerd in oplossingen voor de apathie. De Apocalyps is allang aangebroken. Ik kijk angstig naar de hemel vol hete zomerlucht, die zo leeg is dat ik ondertussen haast bereid ben om me door een mug te laten bijten. Zwaluwen moeten immers ook iets te eten hebben. Zelfs de grootste angst voor de komende catastrofe zorgt voor een soort opluchting in het heden. Alsof dit het ongeschonden leven is. Maar alles waar wij bang voor zijn, overkomt ondertussen allang een ander. Vaak profiteren we hier zelfs van. En de werkelijk nieuwe effecten van de opwarming van de aarde zijn niets iets van de toekomst, maar een gevolg van ons handelen in het verleden.
Ik geloof niet dat we nog iemand hoeven te overtuigen van de aanstaande catastrofe. Integendeel, het gevoel dat de wereld aan de rand van de afgrond staat is alomtegenwoordig. In deze fenomenaal rijke samenleving, te midden van al deze technologie en expertise, zijn er nergens meer reserves. Een paar decennia van privatisering, verhoogde efficiënte en financialisering, en plotseling is alles verziekt. Van enige extra tijd die ons nog in staat zou stellen in te grijpen voor het helemaal fout loopt, is gene sprake meer. De extra inspanning die mensen opbrengen in uitzonderlijke situaties is inmiddels verdisconteerd in het neoliberale protocol van alledag. En juist omdat iedereen dat voelt, lopen de reacties zo sterk uiteen. Vanuit het perspectief van de toekomstloosheid heeft de hebberigheid, de graaiende, rabiate zelfhandhaving in zeker zin namelijk een eigen rationaliteit. Als we al niet langer deel kunnen hebben aan toekomstige rijkdommen, dan willen we er toch in elk geval tijdens het algemene inferno warmpjes bij zitten. Dit kleine beetje verwoesting laten we ons niet afpakken!
We zullen niet simpelweg in het Holoceen blijven, dat goedaardige tijdperk dat twaalfduizend jaar geleden volgde op de laatste ijstijd en tussen twee witte poolkappen een weelderige reeks geharmoniseerde ecosystemen mogelijk maakte. Maar juist daarom hangt alles af van hoeveel we kunnen meenemen in het Antropoceen, om ons daarin te handhaven. (pagina 19-22)
