Drie weken later
Maandagavond 12 november 2012 was zo'n avond die je bij zal blijven. Door omstandigheden (zeg maar vermoeidheid na sporten) die avond besloten om rond negen 'live' naar Tegenlicht te kijken. Het 'kost' per slot van rekening maar drie kwartier en het leeswerk kon wel even blijven liggen.
Breaking news
Tijdens die uitzending kwam op zeker moment onder in het scherm een tekst voorbij rollen. Bij CNN heet dat breaking news. Op het andere net was een extra journaaluitzending. En de suggestie was dat je over kon schakelen om kennis te nemen van belangrijke ontwikkelingen ... in Den Haag. Aardig dat ze dat er bij zetten. Waardoor je meteen wist dat je juist niet hoefde over te schakelen. Als er iemand zou moeten overschakelen dan waren het de heren Rutte en Samson die op dat moment kond deden van hun nieuwe compromis. Gemillimeter over koopkrachtplaatsjes die een reikwijdte hebben van hooguit enkele weken.
Noch veel andere beslissers in Den Haag. Té druk met hun eigen wereld. Waarin vooral niet verder vooruit wordt gekeken. Noch over de grenzen. Té druk om het heilige financieringstekort terug te dringen. Zich niet realiserend dat er buiten de polder oplossingen zijn bedacht voor dossiers die al jaren op behandeling wachten. Die en passant ook hun problemen deels zouden oplossen.
Het contrast tussen deze twee werelden kon zoals gezegd niet groter zijn. Aan de ene kant centralistisch denkende politici die (nog steeds) denken dat ze vanuit Den Haag de samenleving kunnen (bij)sturen. Geleid door een - om het mild te zeggen - gebrekkige kijk op de werkelijkheid. En aan de andere kant vier voorbeelden waar vooral uit bleek dat echte change wel degelijk mogelijk is. Maar dan dien je wel een visie te hebben en er voor te gaan. Zinnen produceren dat je bijvoorbeeld voor beter onderwijs bent - ja zelfs excellent onderwijs - is niet geloofwaardig als je nalaat maatregelen te nemen die er echt toe doen. Of het probleem wederom parkeren in een commissie. Of droppen bij organisaties met een groot waterhoofd die alles doen behalve samen met mensen op de werkvloer op zoek te gaan naar een oplossing.
Tegenlicht is een van de weinige tv-programma's waar je als kijker iets van op steekt. Al bijna tien jaar lang doet de redactie een poging de kijker te informeren over veranderingen in de samenleving. Besteden aandacht aan een onderwerp dat vaak (veel) later op de maatschappelijke agenda komt. Of niet. Hun kompas is ook niet altijd helder. Maar ze blijven wel proberen signalen uit binnen- én buitenland op te pikken. Trends. Ze in een context te plaatsen. Vaak treden in dit programma talking heads op die pas maanden - ja zelfs - jaren later doorbreken naar een groter publiek. De redactieleden volgen veel en stappen naar mensen toe die in hun ogen iets te melden hebben over onze toekomst. Helaas realiseren zich te weinig mensen hoe waardevol dit programma is. Er kijken relatief weinig mensen naar en als het aan de kijkcijfer-toplui ligt wordt dit programma de nek omgedraaid of verbannen naar de nachtelijke uren.
De redactie moet ongetwijfeld veel lol hebben gehad over de planning van deze aflevering. Ze wisten al voor de zomer dat er een nieuw kabinet zat aan te komen, maar ze konden niet bevroeden dat juist in de week waarin deze uitzending stond gepland het gedoe rondom het tweede kabinet Rutte zou escaleren en leiden tot een extra journaaluitzending tijdens hun programma. Ze kondigden hun programma terecht aan met de zin: Bestuurders van Nederland opgelet!
De Tegenlicht uitzending laat vooral zien dat je in een samenleving een andere weg in kunt slaan. Als je wilt. Tegen gevestigde belangen ingaan. Gewoon beginnen. Niet wetend waar je zult eindigen, maar wel vanuit het besef dat je op een bepaald dossier wel een andere richting in moet slaan. Ook werd duidelijk dat je voor zo'n verandering mensen nodig hebt die de kar trekken (leiders?) en dat de change van onderaf komt. Herman Scheer is zo iemand. Was, helaas.
Leven in een andere wereld
Deze Tegenlicht-aflevering was kristalhelder. Je kunt als het gaat om het beheersen van de prijzen voor medicijnen, omgaan met ouderen die verzorging behoeven, gaan voor een ander energiebeleid en écht beter onderwijs wel degelijk stappen in de goede richting zetten, maar dan dien je a) wel een visie te hebben b) niet langer te talmen met nog een onderzoekscommissie, c) domweg te beginnen en je tot slot realiseren dat je d) tegen gevestigde belangen in dient te gaan.
Belangrijk is in dit verband ook dat je begrijpt dat de meeste burgers hun welvaartsstaat willen behouden. Rutte en Samson begrijpen waarschijnlijk niet dat ze een groot krediet hebben gekregen maar geen vrijbrief om allerlei verworvenheden af te breken, te versoberen. Nee, hun krediet is (was?) dat de meeste burgers die op hen gestemd hebben snappen dat er harde maatregelen getroffen moeten worden. Dat we in een overgangsperiode zitten, maar dat dit niet betekent dat ze 'het goede' dat in de jaren ná de Tweede Wereldoorlog is opgebouwd klakkeloos willen inleveren. Integendeel. Ze hebben vooral behoefte aan daadkracht om 'uit de put' te geraken. Nieuw elan. Start projecten op waardoor een gevoel zal ontstaan dat we met z'n allen werken aan een andere, betere samenleving.
Andere stemmen
Dit gevoel - dat door het nieuwe kabinet niet wordt aangevoeld - is alom aanwezig. En de weerslag daarvan is zichtbaar in kranten en tijdschriften. Hieronder enkele signalen.
 |
| Gert van Istendael |
Is een Belgisch schrijver/journalist die regelmatig ook over Nederland schrijft. Op 14 december 2012 houdt hij in Leiden de 41ste Huizinga-lezing onder de titel De parochie van Sint Precarius. In NRC Handelsblad werd op zaterdag 17 november een interview met hem geplaatst. Tijdens zijn lezing zal de waarde solidariteit centraal staan.
Vraag: Wilt u alleen een goede verteller zijn?
We vinden ook dat de geschiedenis een kritische functie heeft. Je hoort tegenwoordig vaak dat 'er geen alternatief is', dat 'het zo moet'. Welnu, de geschiedenis leert je dat er altijd alternatieven geweest zijn. Democratie gaat over keuzes. Geschiedenis is een steunpilaar van democratie. Overal hoor je dat onze sociale zekerheid onbetaalbaar is geworden. Maar als je die afschaft keer je terug naar de negentiende eeuw, dames en heren
Woorden die naadloos aansluiten bij het 'testament' van de Engels-Amerikaanse historicus Tony Judt die 'ons' in zijn Het land is moe : verhandeling over onze ontevredenheid precies voor hetzelfde waarschuwde. Als 'we' niet oppassen zitten we zo weer in die negentiende eeuw, zonder sociale vangnetten.
Is een jonge schrijver en filosoof die als een van de eersten (?) uit zijn generatie (van bright young men) begrijpt dat hetgeen je gerealiseerd en verworven hebt niet louter aan jezelf ligt. Integendeel, je bent een grote bofkont als je succesvol bent geworden. Het had net zo goed anders gekund. Je had in een ander lichaam, een ander milieu, een andere tijd, kortom als een ander persoon geboren kunnen worden en dan was je niet geweest of geworden wat je nu bent. Dit besef leidt - althans bij Huff - tot een ietwat deemoedige houding. En begrip voor een waarde die bij veel jongeren minder aanwezig is: solidariteit. In een opiniestuk in NRC en NRC Next (19 november 2012) vertelt hij van een ongeluk, opname in een ziekenhuis, herstel, contact met andere losers en zijn inzicht dat je intens dankbaar kunt zijn voor zoiets als solidariteit.
Solidariteit, de pech van je medemens delen, dat is menselijke waardigheid. De wrede onverschilligheid van de natuur trotseren, dat is wat ons werkelijk menselijk maakt. Gevoelens van eigenbelang relativeren: dat is de uitdaging. Je realiseren dat de mens meer is dan zijn koopkracht alleen.
() Ik ben die meeste mensen erg dankbaar dat ze desondanks hun zorgpremie en inkomstenbelasting betalen. En tegelijkertijd vind ik het niet meer dan normaal dat iedereen in Nederland krijgt wat ik kreeg. Met normaal bedoel ik: volgens de regels van het liberaal-socialisme. En dus vanzelfsprekend. Het is immers de kleur die we zelf hebben gekozen voor het bestuur van ons land.Een andere jonge filosoof - Floris van den Berg - heeft een vergelijkbare visie op de notie dat 'ons geluk' aan elkaar hangt van toevalligheden. En dat dit besef 'automatisch' leidt tot het inzicht dat Philip Huff hierboven beschrijft. Het boek Filosofie voor een betere wereld van Floris van den Berg staat op de lijst voor de Lezers van Stavast. Een waarschuwing: je wordt van zijn verhaal niet vrolijk!
Gaan onze bankiers onverdroten door met waar ze al jaren mee bezig waren. Veel geld verdienen. Deze week werd duidelijk dat ze in de praktijk zwaar door ons allen gesubsidieerd worden. En gaat Joris Luyendijk door met zijn project om vanuit Londen de bankwereld zeer kritisch te volgen. Daar doet hij een keer per week in NRC en Next verslag van. En in de Guardian. Week na week weet hij (bijna altijd) anoniem medewerkers te strikken die vertellen hoe ver de mores in deze wereld af staan van de 'normale' wereld. Uit zijn column van donderdag 8 november:
Wie dit op zich in laat werken, beseft dat de woede over bonussen uiteindelijk een red herring is - weer zo'n mooie Engelse uitdrukking; een marginale kwestie die de afdacht afleidt van het werkelijke probleem, namelijk dat de mondiale banken op dit moment machtiger zijn dan nationale regeringen en zich niet meer laten opbreken.
Noem deze tijd het financieel interbellum, met de crisis van 2008 als Eerste Wereldoorlog. Het wachten is nu op een nieuwe, nog grotere ramp, waarna de financiële sector eindelijk wordt teruggesnoeid.
Bankje kopen? Nu extra goedkoop!
Op 29 november ging Joris Luyendijk in op het verwijt van een moeder dat een van haar kinderen bij een Bank in Londen wel degelijk zinvol werk doet. Ze was het beu, al dat gekanker op die banken.
"Tja", zo begon de reactie van Joris
"Tja. Hoewel hier soms ook 'gewone' zakenbankiers langskomen, heeft lezeres grosso modo gelijk. Als de financiële sector een enorme grote mand is, dan gaat het hier vooral over de rotte appels. "
Maar dan verhaalt hij iets verderop over een slimme bankier die érg veel geld verdient door de complexiteit van de materie en het gebrek aan toezicht/wetgeving en kan niet anders als volgt te eindigen:
Dit zijn dus keiharde, amorele financiële specialisten die niets liever willen dan binnen de regels zoveel mogelijk geld verdienen - hun goed recht. En deze mensen zien af van aankoop omdat ze de boel niet vertrouwen of doorzichtig krijgen. Stel dat niemand meer zou begrijpen hoe onze kerncentrales werken. Dan gooien we ze toch dicht?
Politici krijgen de laatste tijd meer en meer het verwijt over zich uitgestort dat zij verantwoordelijk zijn voor alles wat fout gaat. Ze zouden zakkenvullers zijn, te veel bezig met de waan van de dag, kiezers naar de mond praten, gebrek aan leiderschap enzovoorts. Hierboven staan verschillende voorbeelden. Dossiers die al jaren blijven liggen. Gebrek aan visie, grootse daden enzovoorts.
Dit artikel moet echter afgesloten te worden met enkele quotes uit een interview met de Spaanse humanistische filosoof Fernando Savater. Van wie de laatste 25 jaar verschillende boeken zijn verschenen over het fenomeen burgerschap.
Zijn al die burgers zoveel beter? Doe wat!
Deze zin staat in het begin van een interview in NRC Handelsblad (maandag 26 november 2012) onder de titel We zijn allemaal politici
Correspondent Merijn de Waal sprak in Madrid met deze populaire filosoof. Die de afgelopen tijd veel met jongeren sprak over de (economische) toestand in hun land (en Europa). Het wordt als volgt geformuleerd:
Vraag: Was u verbaasd over hun wantrouwen in de politiek en de democratie?
Savater zocht de jongeren op om hen te confronteren met een ongemakkelijke boodschap: alleen maar klagen helpt niet. Kijk ook naar je eigen zwakheden, en kom in actie. Als de leerlingen begonnen over politici, die allemaal corrupt zouden zijn, vroeg hij wie er wel eens illegaal muziek of films downloadde op internet, vertelt Savater. "Want mensen zien wel de corruptie van de buurman, maar zelf laten ze hun woning zwart opknappen of ontduiken ze de btw. En die jongeren zien zelf internet als een middel om te stelen. Ze zien het zelfs als iets sympathieks. Terwijl ze anderen beschuldigen van corruptie."
Wel, dit is een discours dat stevig gevestigd is in de media. Men zoekt naar politici als verantwoordelijken voor deze crisis. Alsof wij in een democratie niet allemáál politici zijn. De politici die we hebben, zijn gekozen door de overige politici: wij burgers. En uiteindelijk is de democratie niet zoals een bedrijf dat een tijdje winst oplevert en dat je weer kan opdoeken als het te veel moeite kost, problemen oplevert, of ons boos maakt. Ik wilde die kinderen uitleggen dat al die politici niet van een andere planeet komen, maar dat ze voortkomen uit en gekozen zijn door de eigen samenleving.
Op de slotvraag Waar kunnen al deze trends toe leiden antwoordt Savater:
Vrije mensen moeten zich niet afvragen wat er gaat gebeuren, maar wat zij zelf kunnen doen. Welke maatregelen nemen we, hoe moeten we ons mobiliseren om niet toe laten dat het land leeg bloedt tussen de crisis en het regioregionalisme.
Homepage Achtergrondartikelen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen