De verwondering wordt nog steeds beschouwd als een basishouding voor het bedrijven van filosofie en het komen tot nieuwe kennis.
Kinderen hebben deze houding al van nature en het is de moeite waard om met je (klein)kinderen eens het onderstaande boek van Jostein Gaarder te lezen. Ze schreef De wereld van Sofie, roman over de geschiedenis van de filosofie, (vanaf 12 jaar) in de vorm van een spannend verhaal.
Sofie gaat een filosofiecursus doen omdat ze geïnteresseerd is in de belangrijkste vragen van de mensheid, zoals wie zijn we en waarom leven we. Maar de antwoorden zijn in de loop van de geschiedenis steeds anders beantwoord en ook nu nog relevant. Enkele citaten uit de inleidende opmerkingen van deze cursus zijn:
[p. 23, 26]
"Het enige wat we nodig hebben om een goede filosofen te worden, het vermogen is ons te verwonderen. Alle kleine kinderen bezitten dit vermogen.
...
Het lijkt wel alsof we tijdens onze jeugd het vermogen kwijtraken om ons over de wereld te verwonderen. Maar daarmee verliezen ze iets wezenlijks, iets wat filosofen weer tot leven proberen te wekken."
Tijdens de middagpauze van de basisschool, na het eten van een boterham, heb ik veel met mijn kinderen gepraat. Ze vonden de lessen heel saai. Hun frisse blik op allerlei zaken, die ze in het dagelijkse leven tegenkomen, was meestal het uitgangspunt. Voor het kind in mij, was het genieten, om samen te filosoferen. Vaak leidde zo'n gesprek ook tot verrassende uitspraken of nieuwe kennis. Samen hebben we de zwaartekracht en de liefde bestudeert. Ook de bekende stelling van Descartes "ik denk, dus ik ben" was ook een goede aanleiding voor een interessant gesprek.
Denken over denken was lange tijd is de samenvatting van het onderwerp, dat de discussies met mijn opgroeiende puberzoon goed weergaf. Na het lezen van Ab Dijksterhuis, het slimme onbewuste, is het thema verbreed in denken met gevoel. Ondertussen is de student KI de gespreksleider geworden, maar gelukkig blijven we nog wel filosoferen en kunnen ons samen nog steeds over allerlei dingen verwonderen.
Cornelis Verhoeven heeft een pittig boek over dit onderwerp geschreven nl. Inleiding tot de verwondering. Hieronder enkele citaten uit hoofdstuk II Verwondering en wijsbegeerte:[p. 30, 31, 32, 35]
"Er zijn graden van hevigheid vanaf lichte verwondering via verrassing, verbazing en verbijstering tot aan ontzetting en ontsteltenis toe. Die graad van hevigheid wordt bepaald door de aard van de persoon en van de situatie. Wat de een verbaast, vindt de ander misschien vanzelfsprekend. Er kan zeker worden gesproken van een talent voor verwondering."
...
"Verwondering is een zekerheid die pas is bevestigd en nog niet de verwachting heeft verloren dat haar tegendeel zal blijken. Dat sluit de kennis van datgene wat de verwondering wekt niet uit; integendeel: hoe groter onze kennis van iets is, des te duidelijker beseffen wij dat die kennis nooit uitputtend is. Kennis kan de verwondering voeden, omdat zij de mogelijkheden van anders-zijn kan stellen tegenover het zo-zijn. Ik zou mij over de opkomst van de zon niet verwonderen als ik niet overtuigd was van de mogelijkheid dat ze zou wegblijven; en ik zal mij over een eventueel wegblijven alleen kunnen verwonderen op grond van de verwachting dat zij opgaat. Vanzelfsprekend is alleen datgene waarover niet wordt gedacht."
...
"De verwondering is niet zonder gevaar; zij zou een bestaan kunnen desintegreren. Waarschijnlijk is dat de reden waarom de verwondering een thema is, waarover veel wordt gepraat, maar ook een verschijnsel waaraan weinigen zich overgeven om van daaruit te denken en te leven. Bij voorkeur volstaat men ermee de verwondering van haar gevaarlijk karakter te ontdoen. Men heeft er veelal een vrij romantische opvatting over en denkt bij verwondering vooral aan een bepaald soort alleen in de verbeelding bestaande dichters, die met grote open kinderogen hun weg door het leven gaan, zich almaar verwonderend over dingen die de anderen niet opmerken of heel gewoon vinden."
...
"Dit inzicht is zeer fundamenteel: het betekent dat in de verwondering de dingen er niet zijn voor de mens, maar dat daarentegen de mens er is voor de dingen. Hij is er om de dingen te beschouwen, te bezitten en zich erover te verwonderen. ‘Zum Erstaunen bin ich da’, zegt Goethe."
Dit boek is te lezen via de web-site
http://www.dbnl.org/tekst/verh039inle01_01/verh039inle01_01_0002.php
Marianna van Vugt
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen