Paul Verhaeghe 4

Autoriteit
De Bezige bij 2015, 272 pagina's - € 19,90

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Paul Verhaeghe (1955)

Korte beschrijving
Autoriteit is niet hetzelfde als macht. Autoriteit is moreel gezag en is gebaseerd op gedeelde normen en waarden. De bron van iemands autoriteit ligt buiten de persoon zelf. Macht duidt op het recht van de sterkste of de rijkste. De bron van macht ligt bij de persoon zelf, die de ander zijn wil kan opleggen. Macht is in feite uitgesteld geweld. Traditionele gezagsdragers – ouders, leerkrachten, politici – hebben het moeilijk in een tijd waarin elk gezag betwist wordt. Terugkeer naar ouderwetse gezagsuitoefening is niet de remedie, een nieuwe vorm van gezag is nog niet gevonden. Oplossingen kunnen gezocht worden in de vorming van collectieven – groepen ouders bijvoorbeeld – die 'waakzame zorg' uitoefenen. De auteur, psychoanalyticus en hoogleraar aan de Universiteit van Gent, grijpt voor zijn inzichten terug op denkers als Kant, Freud en Arendt. Hij heeft na zijn boek over 'Identiteit' (2012)* wederom een prikkelend boek geschreven, dat tot discussie uitnodigt. Met een literatuuroverzicht, eindnoten en een register.

Tekst uit aanbiedingsfolder uitgever
Met autoriteit loopt er vandaag de dag heel wat verkeerd. Politiek en religie zijn hun geloofwaardigheid kwijt en ouders hebben geen controle over het gedrag van hun kinderen. In dit boek bevraagt Paul Verhaeghe de manier waarop autoriteit functioneert, waarom er tegenwoordig zo weinig waarde aan autoriteit wordt gehecht en wat daarvoor een alternatief kan zijn.

Autoriteit functioneert altijd op grond van een bron buiten haarzelf. Eeuwenlang was die bron het patriarchaat. Vandaag is het geloof daarin verdwenen, met als gevolg dat autoriteit afglijdt naar pure macht. De geschiedenis leert dat dit geen goed idee is.

Verhaeghe zoekt en vindt een nieuwe invulling in de groep, die een individu of instelling autoriteit verleent - van ouderverenigingen, burgergroepen tot aandeelhoudersvergaderingen. Deze verschuiving is volop bezig in opvoeding en onderwijs, politiek en economie en leidt tot mooie resultaten. Herstelpogingen van de vroegere autoriteit daarentegen zijn tot mislukken gedoemd en worden pure machtsuitoefeningen. Als maatschappij staan we op een wissel: richting macht of richting nieuwe autoriteit.

Fragment uit 1. Identiteit en autoriteit
De toenmalige veranderingen (jaren 60 HvD) op deze uiteenlopende terreinen hebben een zeer ingrijpend effect gehad op wie we nu zijn. De essentie ervan ligt besloten in één eis die al die protestbewegingen gemeenschappelijk hebben: een verlangen naar autonomie, weg van het 'vader weet het beter-model'. Het bedwingende karakter van het patriarchaat zorgde voor een verregaande conformiteit, tot in de stijl van verzet toe. Zo ging ik als student, samen met honderden anderen, betogen tegen het verplicht in de pas moeten lopen. Bijna allemaal in een identieke bruine parka en dezelfde blauwe jeans, betoogden wij voor het recht op verschil en schreeuwden we slogans naar een groep leeftijdgenoten die ook al een uniform droeg, zij het een officieel (en wij hadden geen wapenstokken).
  Zoals wel vaker voorkomt bij maatschappelijke omwentelingen, kwam er een overcorrectie. In het Nederlands, en zeker in Nederland, gaf de uitdrukking 'moet kunnen' heel mooi de paradox weer van 'de bevrijding'.  Móét kunnen. Alles wat voorheen verboden was, werd nu verplicht. Tegenwoordig zien we een omgekeerde beweging. Voor veel overtredingen bestaat er een nultolerantie, er heerst een verstikkende politieke correctheid en veel universiteitsstudenten durven nog nauwelijks hun mond open te doen - ze zijn bang, zonder goed te weten waarvoor. En ze hebben geen idee bij wie ze met hun angst te rade kunnen gaan.

Dit is de uitdaging waar we voor staan: maatschappelijk en individueel hebben we een reusachtig probleem met autoriteit. Voor veel mensen ligt de oplossing in de terugkeer naar een strenge figuur die iedereen op zijn gerechtigde plaats zet, ene kruising tussen Diryt Harry, Robocop en Gandalf.
  Die oplossing werkt niet. Als remedie is ze zelfs erger dan de kwaal en houdt ze ene terugkeer in naar een zelfverkozen onmondigheid. Kant zou zich omdraaien in zijn graf. Willen we een wezenlijke oplossing, dan moeten we eerst het probleem begrijpen.  (pagina 32-33)

En een zinnetje uit het Dankwoord
Christien Brinkgreve ging me ook nu weer vooraf met haar studie over de terugkeer van het gezag. (pagina 231)

Meer informatie
Artikel over een lezing van Paul Verhaeghe in Nijmegen (februari 2015):
Een nieuwe autoriteit zal worden, het collectief   (maart 2015), 
De herontdekking van het collectief is een heel belangrijke evolutie in onze huidige zoektocht naar zingeving  (Februari 2015)
Haal al die mensen weg en ik ben niemand meer (augustus 2015) &
Elke autoriteit was een omver te werpen tiran: priester, onderwijzer, agent, directeur (augustus 2015)

De Correspondent - Interview: Volgens Paul Verhaeghe wordt alles beter als we autoriteit niet langer als vies woord zien (28 juli 2015)

Youtube - Oikos Feestcongres 31/01/2015: Paul Verhaeghe (februari 2015) (15:33)



Lees (vooral) ook Paul Verhaeghe. Liefde in tijden van eenzaamheid : over drift en verlangen (2009), Het einde van de psychotherapie  (2011) en Identiteit (2012)

Terug naar Overzicht alle titels