Michiko Kakutani

Het einde van de waarheid : over leugens in het tijdperk van Trump
Spectrum 2018, 224 pagina's -  € 19,99

Oorspronkelijke titel: The Death of Truth: Notes on Falsehood in the Age of Trump (2018)

Wikipedia: Michiko Kakutani (1955)

Korte beschrijving
De verkiezing van een Amerikaanse president die het niet zo nauw neemt met de waarheid is geen plotseling toeval, maar een proces dat langer gaande is. Het wortelt in de jaren zestig in de kritiek op het functioneren van de overheid, in het relativisme en postmodernisme. Ieder zoekt zijn eigen persoonlijke waarheid, subjectivisme wint het van wetenschap en gedeelde waarheden verdwijnen. Er is een groeiende scheidslijn tussen kennisgemeenschappen, als 'ommuurde denktuinen'. De maatschappelijke verschillen worden daardoor groter. Trumps tweets zijn een aanval op de werkelijkheid en zijn taalfouten verraden een vorm van nonchalance. Het internet is niet louter een bron van gedeelde kennis, maar een middel om verdeeldheid te zaaien en verkiezingen te beïnvloeden. De boosheid en verontwaardiging hierover spatten af van iedere pagina van dit boek door de Amerikaanse journaliste. Goed geschreven en gedocumenteerd. Voor journalisten, politici, schrijvers en wetenschappers, burgers etc. Heldere analyse van het probleem en de gevolgen voor de rest van de wereld. Met eindnoten en een overzicht van extra bronnen.

Fragment uit 'ikke' en de opkomst van de subjectiviteit
Het postmodernistische argument dat alle waarheden vooringenomen zijn (en voortvloeien uit het eigen perspectief) leidde tot het hieraan verwante argument dat er vele legitieme manieren zijn om een gebeurtenis te begrijpen of te representeren. Dit was bevorderlijk voor een meer egalitair discours en maakte het ook mogelijk dat de stemmen gehoord werden van mensen die voorheen onhoorbaar waren. Maar het werd gelijktijdig uitgebuit door lieden die zich sterk wilden maken voor beledigende of als vals ontmaskerde theorieën, of die zaken die onvergelijkbaar zijn aan elkaar gelijk willen stellen. Creationisten riepen bijvoorbeeld op tot het onderwijzen van 'intelligent design' naast de evolutieleer op scholen. 'Geef les in beide,' bevalen sommigen aan. 'Onderwijs in de controverse,' zeiden anderen.

  Een variatie op dit 'beide kanten'-argument werd door president Trump gebruikt bij zijn poging mensen die demonstreerden tegen witte suprematie gelijk te stellen aan de neo-nazi's in Charlottesville, Virginia bijeen waren gekomen om te protesteren tegen het verwijderen van standbeelden van confederates. Er waren 'enkele zeer goede mensen aan beide kante', verklaarde Trump. Ook zei hij: 'Wij veroordelen in de strengst mogelijke termen dit verschrikkelijke vertoon van haat, vooringenomenheid en geweld aan beide zijden, aan vele zijden.
  Klimaatontkenners, tegenstanders van vaccinatie en andere groepen die de wetenschap niet aan hun zijde hebben, wapperen aan alle kanten met zinsneden die niet zouden misstaan in een college over deconstructie: 'vele zijden', 'verschillende perspectieven', 'onzekerheden', 'meerdere kernwijzen'. Zoals Naomi Orekses en Erik M. Conway aantoonden in hun boek uit 2010, Merchants of Doubt, hebben rechtse denktanks, de fossiele brandstofindustrie en andere bedrijven die erop uit zijn de wetenschap in diskrediet te brengen (of het nu gaat om het werkelijk bestaan van klimaatverandering of de gevaren van asbest, meeroken of zure regen) zich bediend van een strategie die de tabaksindustrie als eerste gebruikt om bij het grote publiek verwarring te zaaien over de gevaren van roken. 'Twijfel is ons product' staat te lezen in een berucht memo uit 1969, geschreven door een hoge functionaris uit de tabaksindustrie, 'omdat het de beste methode is om te wedijveren met de "massa feiten" die aanwezig is in de geest van het grote publiek. (pagina 83-85)

Documentaire: Merchants of doubt (2015)

Artikel: Huxleys schrikbeeld van een bevolking die te zeer gedrogeerd is door 'onverbloemde trivialiteiten' om zich als verantwoordelijke burgers in te zetten. (januari 2019) en 201984 - "een apocalyptische codex van onze ergste angsten" (juni 2019)

Lees (vooral ook):
Gebakken lucht van Nick Davies (uit 2009/2010),
Wij amuseren ons kapot : de geestdodende werking van de beeldbuis (uit 1985/1986) van Neil Postman.
Totalitarisme, gevolgd door Het verval van de nationale staat en het einde van de rechten van de mens van Hannah Arendt (uit 2014)
1984 van George Orwell (uit 1949)
Heerlijke nieuwe wereld van Aldous Huxley (uit 1932)
De gedachteloze generatie van Allan Bloom (uit 1987/1988)
Al Gore. De aanval op de redelijkheid (2007)
Aandacht is het nieuwe goud : hoe commercie en media vechten om ons hoofd in te komen van Tim Wu (uit 2016)
De cultuur van het narcisme : leven in een tijd van afnemende verwachtingen van Christopher Lasch (uit 1980)
Nee, je bent geen gadget van Jaron Lanier (uit 2010)
Het ondiepe : hoe onze hersenen omgaan met internet van Nicholas Carr (uit 2011)

Terug naar Overzicht alle titels