Per toeval filosoferen: in gesprek met Élie During
Klement 2014, 188 pagina's -
€ 22,95
Oorspronkelijke titel: Philosopher par accident : entretiens avec Élie During (2004)
Wikipedia:
Bernard Stiegler (1952)
Korte beschrijving
Een nieuw deel in de gestaag groeiende reeks 'Filosofie in dialoog' van uitgeverij Klement. Bernard Stieger, een toonaangevend Frans filosoof, is in Nederland nog weinig bekend. Zijn thema is de relatie tussen mens en techniek, een relatie die naar zijn mening veel fundamentaler is dan doorgaans wordt begrepen. Een relatie ook die grondiger doordacht moet worden, willen wij inzicht krijgen in en greep krijgen op de moderne technologie. Dit boek begint met een inleiding van de vertaler, Pieter Lemmens, docent filosofie aan de Radboud Universiteit, en bevat vervolgens de tekst van vier radio-interviews met Siegler uit 2002 en een artikel van zijn hand uit 2012. Belangrijk en interessant. Jammer genoeg lijdt de tekst van Stiegler aan het euvel dat wel meer recente Franse filosofische teksten kenmerkt: hij is geschreven voor de wijsgerige incrowd, en de buitenstaander moet van goeden huize komen, wil hij enigszins kunnen begrijpen waar het gesprek over gaat.
Fragment uit het Voorwoord (door Pieter Lemmens)
Waar Stiegler de aandacht op wil vestigen, is dat deze elektronische media - die tezamen een nieuw technisch milieu voor de geest zijn gaan vormen dan het oudere, op het schrift en de boekdrukkunst gebaseerde geestestechnische milieu is gaan vervangen - in toenemende mate zijn geannexeerd door de kapitalistische marketing, ten behoeve van het stimuleren van de consumptie. Sinds de zogeheten 'neoconservatieve revolutie' en de opkomst van de neoliberale ideologie, waardoor de staat als het traditionele dispositief van de adoptie zo veel mogelijk werd ontmanteld en de socialisering van technologische innovatie volledig werd overgeleverd aan de markt, is de exploitatie van het geestestechnische milieu door het kapitaal vrijwel totaal geworden, met het ongebreidelde consumentisme van onze tijd als resultaat. (pagina 12)
Interview van techniekfilosoof Pieter Lemmens met Bernard Stiegler:
The system does not produce pleasure anymore (Krisis 2011, nr. 1)
Korte introductie van het boek - door Mariet van de Poppel
Per toeval filosoferen /Bernard Stiegler
Pieter Lemmens,
de spreker in Veghel tijdens de Maand van de filosofie, heeft dit boek vertaald en er een uitgebreid voorwoord in geschreven. Klik
hier voor een interview met Pieter Lemmens (uit het BD, voorafgaand aan zijn lezing) (Techniek helpt ons vooruit, maar kan ook onze ondergang betekenen).
Bernard Stiegler is een hedendaagse Franse filosoof (1952).
In Per toeval filosoferen komen – net als in
de filosofiecursus “Oefenen voor een andere tijd” van Bart Petersen (in het begin van Lezers van
Stavast seizoen 2013-2014) – de filosofen Nietzsche en Heidegger ter sprake.
Nietzsche en Heidegger vallen het humanisme aan. Dat doen zij omdat het humanisme volgens hen uitgaat van een idealistisch mensbeeld, dat “voor eeuwig” vaststaat.
Daardoor verwordt de mens, volgens Nietzsche, tot een “kuddedier”, een aangepast mens, waarin alle originaliteit onderdrukt wordt.
En Heidegger vindt dat het humanisme overtuigd is van een ideaal mensbeeld, terwijl er nooit echt naar het wezen van de mens gezocht is.
Bernard Stiegler vindt ook dat het humanisme uitgaat van de 'verkeerde' vraag, “omdat zij verhindert de vraag naar de techniek te denken” (p. 154) [als onverbrekelijk met de mens].
Stiegler zegt dat de mens vanaf het begin mens is door zijn techniek (Gr. 'techne'). De mens kan niet zonder techniek. Dit zogenaamde 'oorsprongsgebrek' wordt “door hem uitgelegd aan de hand van de mythe van Prometheus en Epimetheus. Prometheus krijgt van oppergod Zeus de opdracht de sterfelijken (dieren en mensen) kwaliteiten toe te bedelen. Epimetheus echter, die belast is met de verdeling van die kwaliteiten, vergeet er één over te houden voor de mensen, wat Prometheus zal proberen te compenseren door het vuur – als technisch hulpmiddel (techne) – te gaan stelen. Met deze diefstal is het prothetische lot van de mens bezegeld. Voortaan is de mens gemarkeerd door een oorspronkelijk gebrek, dat hij op technische wijze tracht te dichten, en waar hij nooit ten volle in kan slagen”.*
Techniek is daarom goed voor een mens. Maar de wijze waarop techniek ingezet wordt, kan goed of slecht zijn en volgens Stiegler wordt dat nu verkeerd gedaan, omdat hij ingezet wordt om alsmaar meer te consumeren.
Techniek is een 'pharmaca', een medicijn, met een giftige en een geneeskrachtige werking.
De neoliberale maatschappij gebruikt techniek (incl. social media) als vergif, terwijl zij ook hele goede dingen kan bewerkstelligen.
De mens moet techniek kunnen 'adopteren', maar niet gedwongen worden tot 'adaptatie'.
Citaat uit het boek: “Een mens is slechts wetend en geleerd, wanneer hij verlangt, dat wil zeggen wanneer hij fantaseert en verbeeldt”(p. 82)
De papers van Pieter Lemmens zijn te vinden op internet bij academia.edu, met titels als:
•
Nietzsches en Heideggers Offensief tegen het Humanisme
•
Dionysische wijsheid contra Socratische rationaliteit. De irrationaliteit van de rationalisering
•
Liefdeloze wereld. Bernhard Stiegler over de strijd om de geest in het hyperindustriële tijdperk.
Citaten uit de paper “Liefdeloze wereld”:
“we hebben nu een cultureel kapitalisme (aldus Jeremy Rifkin), dat de cultuur zelf in dienst heeft genomen van de economie” (p. 02/05)
“Samenzijn en samenleven met de ander [..] is slechts mogelijk op basis van 'samenvoelen' “(p.03/05)
* Deze samenvatting van de mythe van Prometheus is te vinden, als voetnoot, in het boek Als een vliegende vis : over de wording van een filosoof/Bernard Stiegler
Terug naar Overzicht alle titels
