Ferdinand Grapperhaus

Rafels aan de rechtsstaat
Prometheus 2017, 128 pagina's - € 16,99

Wikipedia: Ferdinand Grapperhaus (1959)

Korte beschrijving
Volgens de Fragile States Index Score is Nederland een van de stabielste landen ter wereld. Toch lijkt het of de Nederlandse samenleving ontwricht raakt. Maatschappelijke verbanden vallen uit elkaar. Verschillen tussen bevolkingsgroepen worden groter. Kansen worden steeds minder gelijk verdeeld. De politiek versplintert. De auteur beschrijft een korte zoektocht die onder meer langs Montesquieu, het Nieuwe Testament en Paaseiland voert. Hij signaleert groeiende ongelijkheid en verlies van legitimiteit door de overheid. Vervolgens beantwoordt hij de vraag op welke manier er nog een toekomst is voor de Nederlandse rechtsstaat en samenleving. De charme van het boek is dat de auteur op heldere, beknopte en op vrij normatieve wijze zijn ideeën schetst over hoe Nederland in brede zin toekomstbestendig moet blijven. Politici moeten meer uitgaan van een visie op het geheel dan van one issue-punten. Met als doel een rechtvaardige samenleving voor iedereen. Een kort literatuuroverzicht is bijgevoegd. Een lezenswaardig boek om de eigen ervaringen en gedachten aan te scherpen.

Tekst op website uitgever
Volgens de Fragile States Index Score is Nederland een van de stabielste landen ter wereld. Toch lijkt het of de Nederlandse samenleving ontwricht raakt. Maatschappelijke verbanden vallen uit elkaar. Verschillen tussen bevolkingsgroepen worden groter. Kansen worden steeds minder gelijk verdeeld. De politiek versplintert.
Na een zoektocht die onder meer langs Montesquieu, het Nieuwe Testament en Paaseiland voert, beantwoordt Ferdinand Grapperhaus de vraag of er nog een toekomst is voor de Nederlandse rechtsstaat en samenleving.

Ferdinand Grapperhaus (1959) is advocaat in Amsterdam en hoogleraar Europees arbeidsrecht in Maastricht. Hij schreef in 2013 Terug de polder in, en heeft een wekelijkse column in Het Financieele Dagblad.

Fragment uit 7 - De werkelijke ontwrichting
Het is opmerkelijk dat populistische bewegingen de onvrede die ze opwekken niet omzetten in de klinkende munt van ene nieuwe richting. Er zijn voldoende bewijzen dat de middenklasse en onderklasse achterblijven bij de hogere segmenten van de maatschappij: daar zouden voor een populistische beweging flinke kansen moeten liggen. Dan zou die beweging zich moeten richten op de verheffing van de achterban, door middel van opleiding, gezondheid, welvaart en in het algemeen een goed toekomstperspectief.
  Het opvallend contraproductieve van populisten is dat ze, als echte middeleeuwers bij een heksenjacht, geen perspectief presenteren, maar immigranten, asielzoekers, vreemdelingen zonder aanzien des persoons de schuld geven. In hun ijver om mensen met een bepaalde achtergrond te verketteren maken ze bovendien geen onderscheid tussen echt gevaarlijke, terroristische fundamentalisten en gewone moslims - waarmee ze uiteindelijk ook de door hen zo gewenst 'veiligheid' louter compromitteren. Ook vallen ze, zoals ik eerder aangaf, de instituties aan die voor werk, welvaart en vrede hebben gezorgd, waarmee ze de belangen van de midden- en onderklasse op het spel zetten. Opmerkelijk is bovendien dat anderen, niet-populisten, ondertussen wel een plan hebben. Daardoor snijden de kiezers die op populisten stemmen zichzelf steeds meer de pas af naar een beter perspectief. In elk geval missen ze de kans om mee te beslissen. Terwijl populisten vasthouden aan retroactieve stilstand, maken de ontwikkelingen met betrekking tot wereldeconomie, bevolkingssamenstelling, technologie en milieu coherent en consistent op de toekomstgericht beleid onvermijdelijk. Een stem voor het populisme veroorzaakt alleen een emmer achter de boot; het populisme levert niet de gewenste terugkeer op naar een bijna mythische goeie ouwe tijd, die hoe dan ook geostrategisch en technologisch niet meer terug te halen is. (pagina 106-107)

Begin artikel in het FD
Ferdinand Grapperhaus behoort onmiskenbaar tot de Nederlandse elite. Een vooraanstaande advocaat en hoogleraar, bestuursvoorzitter van het prestigieuze advocatenkantoor Allen & Overy en tot nog niet zo lang geleden kroonlid van de SER. Toch schreef hij een boek waarin hij fel stelling neemt tegen de groeiende ongelijkheid, voedingsbodem voor het populisme.
  'Ik heb het goed, ik behoor tot de bovenlaag wat betreft opleiding, inkomen, vermogen en macht. Ik ben ook nog eens een witte man van boven de 50. Kan het nog erger? Maar mijn boek komt niet voort uit een soort beschaafde bezorgdheid over mijn eigen positie, maar uit ergernis dat we het in Nederland aan de ene kant zo goed hebben, maar dat er aan de ander kant zoveel onrust en onmin is.'
 Grapperhaus is CDA-lid, over hem wordt soms beweerd dat hij een rol zou kunnen spelen mocht het CDA weer tot een kabinet toetreden. Dat maakt zijn analyse, en de oplossingen die hij aandraagt, des te interessanter. Hij ontkent overigens dat Rafels aan de rechtsstaat uit politieke ambitie is geboren. 'Los van mijn ergernis is dit boek geschreven als therapeutische afleiding.' Hij scheef het boek deels tijdens het ziekbed van zijn vrouw, ze overleed eind vorig jaar.

Interview in het FD van zaterdag 18 februari 2017: 'Nederland is steeds minder een land van gelijke kansen en gelijke toegang'

Lees ook: Wat is populisme? van Jan-Werner Müller (uit 2017), Paniek in de polder : polytiek in tijden van populisme van Jos de Mul (2017), De nieuwe revolutionaire golf : waarom burgers zich van hun leiders afkeren van Rob de Wijk (2016), Voettocht naar het hart van het land : hoe sociaal en democratisch zijn we nog? van Jan Schuurman Hess (uit 2014), Pleidooi voor populisme : pamflet van David Van Reybrouck (uit 2008) of Onbehagen : nieuw licht op de beschaafde mens van Bas Heijne (september 2016)

Terug naar Overzicht alle titels