Jean-Baptiste Malet

Het rode goud : de tomaat en het kapitalisme
EPO 2019. 239 pagina's - € 20,50

Oorspronkelijke titel: L'empire de l'or rouge : enquête mondiale sur la tomate d'industrie (2017)

Wikipedia: Jean-Baptiste Malet (1987)

Korte beschrijving
In een eeuw tijd heeft de tomaat een voorname plaats in onze maaltijden veroverd. De gewone tomaat evolueerde tot de industriële tomaat die bedrijven als Heinz verwerken tot tomatenconcentraat dat we nu in allerlei toepassingen terugvinden zoals op pizza's en hamburgers. En dat tomatenconcentraat kent vele kwaliteiten, is gemakkelijk verhandelbaar en daardoor een dankbaar object voor wie snel veel geld wil verdienen. En zo ontstaat het rode goud! Een Frans journalist deed onderzoek naar de industriële tomaat; zijn – vorig jaar bekroonde – verslag laat zien hoe de tomaat een grootschalig kapitalistisch verdienmodel is geworden. Ooit begonnen in Amerika en Italië, ontdekte ook China de mogelijkheden van het tomatenconcentraat en zo komt het dat een blik tomatenpuree nog wel het predikaat 'made in Italy' heeft omdat de klant dit wenst, maar een inhoud die vaak uit China komt en vaak aangelengd is. En passant vraagt de auteur ook aandacht voor de vaak erbarmelijke werkomstandigheden in tomatenverwerkingsfabrieken. Een knap feitenrelaas dat de lezer uitdaagt zelf een conclusie te trekken. Voorzien van literatuurverwijzingen in eindnoten.

Tekst op website uitgever

Volg de weg van de industriële tomaat! Een ongemakkelijk verhaal over agrobusiness, uitbuiting van arbeiders, maffia, fraude op wereldschaal en jaaromzetten van 10 miljard dollar.

Wie over ‘olie’ spreekt, weet dat er stront aan de knikker is: cynische oorlogen, foute regimes, nefast voor mens en milieu. Maar wat is er mis met de industriële tomaat, de 2.0-versie van de vrucht die de helft van de wereldbevolking onrechtstreeks op zijn bord krijgt? Dit is een ongemakkelijk verhaal over agrobusiness, uitbuiting van arbeiders, maffia, fraude op mondiale schaal en jaaromzetten van tien miljard dollar. Jean-Baptiste Malet, die eerder hoge ogen gooide met een boek over Amazon, volgt de weg van ‘het rode goud’. Alles begint bij een generaal in China maar er zijn lijnen naar de rest van de wereld. Malet praat met boeren, ondernemers, arbeiders, handelaars en wetenschappers. Hoe langer zijn onderzoek duurt, hoe zuurder zijn pizza, zijn ketchup en zijn diepvriesmaaltijden smaken. Het rode goud werd een bestseller in Frankrijk en won de Prix Albert-Londres 2018. Wie het boek leest, begrijpt waarom: de meest verwerkte tomaat op de planeet ruikt niet naar tomaat maar naar geld. Oorspronkelijke titel: L'Empire de l'or rouge. Enquête mondiale sur la tomate d'industrie (Fayard) - Uit het Frans vertaald door Jan Smet.

Fragment uit hoofdstuk 6. De haven van Salerno, Campanië, Italië
Rome, Italië
Volgens Coldiretti, de grootste Italiaanse boerenvakbond, frauderen enkele Napolitaanse ondernemingen op grote schaal met dit Chinees Tomatenconcentraat. Volgens de vakbond wordt een deel van het tomatenconcentraat geïmporteerd onder het regime van de actieve verdeling, maar wordt het toch verkocht in de Europese Unie. Een bijzonder winstgevend zaakje.
  De vakbond beweert zonder blikken en blozen dat enkele van de grootste tomatenconservenfabrieken in Europa doodsimpel de invoerrechten omzeilen en ook de douane voorliegen over het volume geïmporteerd tomatenconcentraat. Zo moeten ze de 14,4 procent rechten niet betalen en kunnen ze nog steeds sjoemelen met de kwaliteit bijvoorbeeld Chinees concentraat als bij wonder veranderen in Italiaans concentraat.
  In zijn bureau in Rome, omringd door een ongelooflijke verzameling conservenblikjes, verklaart Lorenzo Bazzana, de expert van Coldiretti: 'Er lijkt niets méér op tomatenconcentraat dan tomatenconcentraat. Aan de ene kant van de fabriek komen vaten driedubbel concentraat binnen, langs de andere kant gaan blikjes dubbel concentraat buiten.'
  Lorenzo Bazzana heeft gelijk om dit te benadrukken. Al te dikwijls belanden op onze markten, zowel op de Afrikaanse markten als in de Europese supermarkten, blikjes of tubes met de foute vermelding 'dubbel concentraat'.  Deze producten bevatten in werkelijkheid geïmporteerd triple concentraat dat wat aangelengd is met water, niet de specifiek bewerkte tomaten die bestemd zijn voor het dubbel concentraat.
  De Napolitaanse fabrikanten die beschuldigd worden van deze fraude reageren kordaat. Ze beweren zelfs dat de hele polemiek flauwekul is. Volgens hen doen de douanediensten van Zuid-Italië  scrupuleus hun werk, wordt het volume concentraat dat binnenkomt en buitengaat nauwgezet gecontroleerd en wordt het type concentraat zorgvuldig geverifieerd. Ze beweren ook dat fabrikanten die hun producten bedrieglijk in de EU verkopen, gedwongen worden om de verschuldigde douanerechten te betalen.
  'Tja',  antwoordt Lorenzo Bazzana daarop: 'In Europa zijn er onvoldoende douanecontroles. Heel zelden wordt een container geopend. In principe worden alleen de documenten nagekeken. (...) Ook dat hele verhaal van de actieve verdeling is onzin. Dat is trouwens de fout van de Europese wetgeving. Die stelt namelijk dat water en zout toevoegen aan Chinees triple concentraat gelijkstaat aan het herconditioneren van het product. Wie hou je zo voor de gek? Mijn vakbond gaat niet akkoord met die definitie. Wij vinden dat de termen "herconditioneren" en "dubbel concentraat" aan een herziening toe zijn. Voor ons is een dubbel concentraat dubbel concentraat en geen triple concentraat met wat water.' (pagina 71-73)

Terug naar Overzicht alle titels