Jos de Mul

Kunstmatig van nature : onderweg naar Homo sapiens 3.0  
Maand van de Filosofie / Lemniscaat 2014, 206 pagina's - € 4,95

Essay dat verschijnt in de Maand van de Filosofie 2014. Thema: Zie de mens, hij is niet meer.

Wikipedia: Jos de Mul (1956) en zijn Twitteraccount.

Korte beschrijving
Essay in het kader van de maand van de filosofie, april 2014. Thema van die maand: mens en techniek. De hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam schetst eerst in grote lijnen ons verleden: het ontstaan van het universum, het leven, het bewustzijn, de primitieve en dan de moderne mens. Vervolgens denkt hij door naar de toekomst. Hij schetst daarbij drie scenario's. Het eerste gaat uit van neurotechnologie en richt zich op verruiming van de geest. Het tweede gaat uit van biotechnologie en richt zich op verbetering van het lichaam. En het derde gaat uit van robotica: een nieuw lichaam met een nieuwe geest, maar dan afkomstig uit de fabriek. Uitermate boeiend. Om over na te denken. Met bibliografie, maar helaas zonder index.

Maand van de Filosofie
Mens en techniek staan centraal in de Maand van de Filosofie 2014. Het is alleen de vraag of de grens tussen die twee nog wel zo scherp getrokken kan worden; de mens wordt steeds meer machine en machines worden steeds menselijker. Wat zouden we nog zijn zonder internet en zonder smartphone? De Google Glass is er pas net, maar hoe lang duurt het nog voor dit apparaat zich niet meer op maar in ons hoofd bevindt en wij cyborgs zijn geworden? En wat te denken van Deep Brain Stimulation, een techniek die ons niet alleen van Parkinson afhelpt, maar ook voor gedragsveranderingen kan zorgen. Wat als we straks het geluksgebied in onze hersenen vinden en allemaal zo’n elektrode ingebouwd willen krijgen? Hij vervaagt, de grens tussen beter maken en mensverbetering. Het schijnt ook niet lang meer te duren voor we onze dromen en gedachten op een stick vast kunnen leggen. De Amerikaanse uitvinder Ray Kurzweil gaat zelfs nog verder en voorspelt dat we rond 2040 onze hersenen kunnen downloaden. Zijn we dan onsterfelijk geworden? En zijn we dan nog steeds menselijk, al te menselijk?

Ontwikkelingen op het gebied van de robotica, neurowetenschappen en biotechnologie dwingen ons om de vraag te stellen wat eigenlijk nog het verschil is tussen mens en robot, tussen evolutie en innovatie, tussen natuurlijk en kunstmatig leven. Op biotechnologisch gebied heeft men alternatieven ontwikkeld voor het dna, het ‘bouwplan’ van al het leven. Terwijl de evolutie ooit bestond uit natuurlijke selectie, betreden we met deze alien genetics het tijdperk van kunstmatige selectie. Mogen we hiermee planten, dieren en mensen ‘verbeteren’? Wie we zijn en wat we willen worden, is meer dan ooit een open vraag, een opgave. Nietzsche noemde de mens een ‘eeuwig toekomstige’, altijd bezig het leven zelf vorm te geven. Bekijk ook het dossier Filosofie Maand.

Jos de Mul schrijft het essay van de Maand van de Filosofie. In Kunstmatig van nature neemt De Mul een aantal actuele ‘kunstmatigheden’ onder de loep. Wat zijn de gevolgen ervan voor ons dagelijks leven en zelfbegrip? Hij zet de boel op scherp en stelt de prangende vraag: worden wij de eerste soort op aarde die zijn eigen evolutionaire opvolger gaat scheppen.

Fragment uit De eeuwig toekomstige
De toekomstvoorspellingen van denkers als Moravec en Kurzweil, hoe vermakelijk ook, moeten we daarom met een flinke schep zout nemen, zeker als het gaat om het tijdstip waarop de Singulariteit zal plaatsvinden. En hetzelfde geldt voor hun ongebreidelde enthousiasme over het geluk dat ons daar te wachten zou staan. We kunnen ons absoluut niet voorstellen 'how it is like to be a singularity', en al helemaal niet of het nu zo geweldig is om er eentje te zijn. Het lijkt mij tamelijk benauwd voor belichaamde wezens als wij, zo'n nuldimensionale verblijfplaats. Mensen zijn notoir slecht in het inschatten van de effecten van veranderingen in hun leven op toekomstig geluk. Moravec en Kurzweil lijken te vergeten dat zij bezig zijn een feestje voor te bereiden waar zij - individuen van de soort Homo sapiens 2.0 - zelf niet op de gastenlijst zullen staan. Of zou de zorg voor onze mind children zich zo ver uitstrekken dat we na het egocentrisme ook het antropocentrisme moeten opgeven? Hebben wij verplichtingen jegens de Robo superior?
  Met deze bedenkingen is niet gezegd dat we boeken als die van Moravec en Kurzweil terzijde zouden moeten schuiven. Ze doordringen ons er in ieder geval aan dat de versmeltende technologieën het vermogen hebben om ons leven de komende decennia in veel opzichten drastisch te veranderen. En dat die technologieën ons daarbij voortdurend en onophoudelijk voor bijzonder lastige keuzes zullen plaatsen. (pagina 190-191)

Artikel: € 4,95 - Wie we zijn en wat we willen worden, is meer dan ooit een open vraag. (april 2014)

Terug naar Overzicht alle titels