Atlas Contact 2016, 240 pagina's - € 18,95
Lenen als E-book via bibliotheek.nl
Wikipedia: Peter Venmans (1963)
Korte beschrijving
De titel van deze uitgave is ontleend aan het concept dat Hannah Arendt in een boek had willen uitwerken, maar dat nooit is verschenen. De filosoof Peter Venmans stelt dat dit thema, liefde voor de wereld, niets aan actualiteit heeft ingeboet. Het boek bestaat uit tien essays: het ontbreken van amor mundi vanaf de christelijke middeleeuwen tot aan het neoliberalisme, het zoeken naar individueel geluk tot wat amor mundi ons vandaag, via het denken van mensen als Camus en Sloterdijk, kan bieden. Venmans heeft drie eerdere publicaties op zijn naam staan, waarvan één over Hannah Arendt: 'De ontdekking van de wereld' (2005). Het politieke element uit Arendts denken komt in dit boek echter niet of nauwelijks aan bod. Amor mundi is voor Venmans allereerst oordelen: je houding bepalen tegenover de wereld. Maar niet hoe je vandaar tot handelen komt. Dat kan als een gemis worden ervaren; het blijft zo bij de verkenning van het thema. Niet meer en niet minder.
We leven in een tijd waarin ons persoonlijk geluk centraal staat. We doen er alles aan om ons goed te voelen en ons te ontplooien en worden daarin gestimuleerd door een heuse geluksindustrie. Maar al die aandacht voor het individu gaat ten koste van de aandacht voor de wereld om ons heen. Langzamerhand hebben we de grenzen van het individuele geluksdenken bereikt.
De tijd lijkt rijp voor meer ‘amor mundi’, liefde voor de wereld, zoals filosofe Hannah Arendt het ooit noemde. Maar wat is dat dan? Hoe verhouden wij ons tot de wereld? Kunnen wij van de wereld houden zonder ons individuele geluk daarvoor op te geven? In dit prikkelende filosofische essay verkent Peter Venmans de mogelijkheden.
Fragment uit 6. Verontwaardiging
Dat liefde voor de wereld niet zonder oordeelsvermogen kan, is een van de belangrijkste inzichten van Hannah Arendt. Ze ontwikkelde dat inzicht nadat ze in Jeruzalem het Eichmannproces meegemaakt had. Daar had ze gezien dat Eichmann weliswaar duidelijke meningen had over veel onderwerpen, maar nooit tot een beredeneerd tweede oordeel kwam. Wat aan hem ontbrak, was het vermogen tot reflectie. Daarom noemt Arendt hem gedachteloos - en dus niet omdat hij helemaal niet zou kunnen denken, hij was zelfs zeer goed in het oplossen van technische problemen.
Dat liefde niet zonder oordeelsvermogen kan, is echter een controversiële gedachte. We gaan er namelijk van uit dat wie werkelijk liefheeft, geen oordeel uitspreekt over de geliefde persoon maar hem juist in zijn volle waarde laat. Wie van een ander houdt, wil die ander niet langs een meetlat leggen en niet veranderen. Oordelen leidt al snel tot ver-oordelen. Als je een oordeel velt over iemand, reduceer je hem tot een voorwerp met een reeks kenmerken en dat kan geen ware liefde zijn. Dit sluit aan bij de gedachte uit essay drie dat liefde niet naar goede of slechte eigenschappen kijkt maar gebaseerd is op een je ne sais quoi.
Het verbod om te oordelen komt ook uit het evangelie. Toen een overspelige vrouw bij Jezus gebracht werd, schreef hij met zijn vinger in het zand, wiste het geschreven weer ui en sprak: 'Ik veroordeel u niet, Ga heen en zondig niet meer.' Met dit ego non iudico schortte Jezus zijn oordeel op. De reden voor deze opschorting was niet filosofisch van aard, zoals bij de sceptici die geloofden dat je niets met zekerheid kan weten. Bij gebrek aan zekerheid moet je je oordeel uitstellen. (pagina 145-146)
Trouw: De liefde schuift het ik juist aan de kant (maart 2016)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen