'Dankzij Lezers van Stavast ben ik weer gaan praten'

Op dinsdag 29 mei 2013 stond in het Brabants Dagblad (editie Oss en omgeving) onderstaand artikel van Henri van der Steen. Een weergave van een gesprek dat hij had met twee Lezers van Stavast.

Lezen helpt voor de gekste kwaaltjes. Els Bijkersma: "Ik was nogal timide geworden, zeker naar jonge mensen toe. Ik twitter niet, facebook niet, dacht dat ik niet zo veel meer te vertellen had. Tot ik me aansloot bij de Lezers van Stavast en ook de bijeenkomsten meemaakte. Ik dacht: zo slecht doe ik het niet! Ik ben weer gaan praten."

Els Bijkersma is 59, Ton is 65, ze zijn ruim 40 jaar samen. recentelijk volgden ze beiden nog een psychosociale opleiding, bij wijze van inhaalslag. En ze sloten zich aan bij Lezers van Stavast. Samen lezen is leuk. "Je leest elkaar stukjes voor en een goede recensie van de één prikkel de ander dat boek ook te lezen." Ton: "Ik zit ook nog bij een leesclub van Rigom. Wij vertellen elkaar over de goede boeken die we lezen, dat stimuleert."
Els las afgelopen week 'Reisoefeningen' van Ingmar Hetze, over iemand die zijn fobie verslaat. "Heel knap, bewonderenswaardig gedaan." Ton had 'De crisis in het kort (ondertitel: 'Alles wat je altijd al over de recessie wilde weten') van Bart Meijer zo uit. "Ik begon in de ochtend, had het om half twee uit. Mooi verslag, lekker geschreven. En het is goed, die crisis, vind ik: we zijn allemaal aan het zweven geraakt."

Er staan even kloeke als bizarre zinnen in het boek van Meijer over de waanzin van onze financiële samenleving: "dagelijks vliegen er duizenden miljarden dollars virtueel de wereld over op zoek naar het hoogste rendement." En: "Op 9 augustus 2007 schokte de Franse bank BNP Paribas de financiële markten met de mededeling dat de handel in drie beleggingsfondsen met grote belangen in de sub-primemarkt werd stilgelegd, omdat niet was vast te stellen wat de waarde van de fondsen was." Ton: "Ik geloof in het verhaal dat de economie op en neer gaat omdat ik wil dat het zo is en omdat het tot toe ook altijd zo is gegaan."

Els gaat haar eigen biografie schrijven. "Onze dochter ging scheiden, al na vijf jaar huwelijk. Om dat te verwerken ging ze op reis. Eenmaal terug vroeg ze: hoe was ik als kind? Ik ging nadenken en dacht: wat heeft ze aan dat verhaal als ze mij niet goed kent? Daarom ga ik deze herfst een autobiografie schrijven; ik heb al twee schrijfcursussen gevolgd."

Homepage Artikelen uit het Brabants Dagblad

Bart Meijer

De crisis in het kort : alles wat je altijd al over de recessie wilde weten
Athenaeum 2013, 144 pagina's - € 14,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Korte beschrijving
In het boek 'De crisis in het kort' legt financieel journalist Bart Meijer uit hoe het allemaal is gekomen. De ellende begon in september 2008 in de Verenigde Staten met de ineenstorting van de huizenmarkt en duurt nu, vijf jaar later, nog in alle hevigheid voort. In het werk komen dan de inmiddels bekende feiten aan de orde als de overheidstekorten in de verschillende eurolanden, de staatsschulden en de oplopende werkloosheid. Het boek van Meijer bevat niet zoveel nieuws, maar de gebeurtenissen zijn dan ook niet als nieuwsfeiten opgetekend. Het gaat hier meer om een korte samenvatting van de recente ontwikkelingen. Helaas kan een samenvatting van de crisis nog niet compleet zijn. Er staat nog veel te gebeuren voordat de economie zich weer opricht. Het verslag is overzichtelijk geschreven en begrijpelijk voor een ieder en draagt zeker bij aan het tijdbeeld van 2008 tot 2013. Derhalve een stukje economische geschiedenis waaraan nog beslist een einde zal moeten komen.

Fragment uit het Voorwoord : alles draait om vertrouwen. 
In de derde week van september 2008 ontplofte er een bom op Wall Street waarvan de gevolgen nog steeds worden gevoeld. De ondergang van zakenbank Lehman Brothers, op zondag 14 september, leek zo’n beetje de hele internationale financiële sector mee te trekken en dreigde daarmee de wereldeconomie in een diepe depressie te storten. Chaos en paniek heersten op de financiële markten en overal ter wereld draaiden financieel journalisten overuren.

Zelf had ik, net een paar maanden vol enthousiasme aan de slag als economisch journalist, precies die week uitgekozen om op huwelijksreis te gaan. Een typisch geval van slechte timing.
Maar wie maanden van tevoren zijn huwelijksdag prikt, kan moeilijk inschatten in welke week de bankenwereld precies zal instorten. Behalve het knagende gevoel dat ze toch ook wel een week hadden kunnen wachten met die hele escalatie van de financiële crisis, gaf het weekje Zuid-Italië ook de mogelijkheid te zien hoe groot het nieuws werkelijk was. Daarvan kreeg ik een duidelijk beeld op het moment dat de Napolitaanse taxichauffeur, nadat hij had gevraagd wat ik voor mijn brood deed, vol oprechte belangstelling vroeg hoe dat nou toch allemaal zat met die Amerikaanse banken. Met onze gebrekkige gedeelde woordenschat kwamen we tot de conclusie dat het allemaal om ‘confidenza’ ging, en dan vooral om het enorme gebrek daaraan.
De conclusie van het verdampte vertrouwen dekte, hoe beknopt ook, in ieder geval de lading van de financiële crisis die ineens als een tsunami over de wereld trok.

En ze bleef dat ook doen tijdens al het economische onheil dat op de val van Lehman volgde. Banken verloren het vertrouwen in elkaar en legden daarmee de internationale economie lam. Overheden gaven samen honderden miljarden uit om de ondergang van hun banken en de ineenstorting van hun economie te voorkomen.
Door de grote schulden die ze daarmee opbouwden en het gebrek aan uitzicht op een sterk economisch herstel, verloren zij het vertrouwen van investeerders en vervolgens het vertrouwen in elkaar, waardoor uiteindelijk zelfs de toekomst van de euro op het spel is komen te staan. De zoektocht naar echte  oplossingen bleef vervolgens vaak steken in een hardnekkig wantrouwen, waardoor tijdelijke noodverbanden keer op keer het hoogst haalbare bleken te zijn.
Maar alleen de uitleg dat de economie slechts functioneert bij de gratie van vertrouwen voldoet niet meer, na vijf jaar waarin het economische nieuws niet van de voorpagina’s was weg te slaan. Omvallende banken, recessies, stimuleringsmaatregelen, noodkredieten en Europese crisistoppen volgden elkaar de afgelopen
jaren in hoog tempo op en vormen nu een bijna onontwarbare kluwen van economische rampspoed, waarin de samenhang nog maar moeilijk te ontdekken is.
Dit boek is bedoeld om die samenhang weer duidelijk te maken, om te laten zien waar de problemen vandaan komen en waar de oplossingen mogelijk kunnen of zullen worden gezocht.
Zodat u bij een volgend Lehman-moment niet met een mond vol tanden in de taxi hoeft te zitten. Houdt u er wel rekening mee dat de meeste Zuid-Europese taxichauffeurs de komende jaren waarschijnlijk minder vrijblijvende vragen over de economische crisis stellen dan in 2008.

Terug naar Overzicht alle titels

Jong en oud reiken elkaar de hand

Soms ontdek je per ongeluk dat sommige mensen elk op hun eigen manier op een bepaalde manier hetzelfde hebben gedaan. Niet exact hetzelfde. Nee, elk vanuit hun eigen achtergrond, maar wel met eenzelfde gedrevenheid. Een zelfopgelegde taak om een grote klus te volbrengen.

Sinds Rutger Bregman in het voorjaar van 2012 werd uitgenodigd om een lezing in Oss te verzorgen, de selectie van zijn eerste boek voor de Lezers van Stavast (Met de kennis van toen : actuele problemen in het licht van de geschiedenis), zijn lezing op een zondag in maart 2013 en zijn artikelen in o.a. De Volkskrant werd steeds duidelijker dat dit een van de bright young men in Nederland is. Dat wordt inmiddels ook door anderen opgemerkt. Zo sprak een redacteur van HP/De Tijd voor de rubriek Lezen met hem. Klik hier voor een indruk van dat artikel.

Een verrassende ontdekking
Rutger gaf in het artikel aan dat hij voor zijn tweede boek (De geschiedenis van de Vooruitgang) veel heeft gelezen. Erg veel: ik heb me echt helemaal de tering gelezen en dat doe ik nu nog. Een eéchte Lezer van Stavast, zogezegd.

En na bestudering van de literatuurlijst bleek dat hij dat niet zomaar zei. Hij heeft inderdaad erg veel gelezen. En dat deed denken aan Bill Bryson, de Australische reisboekenauteur van wie in 2003 Een kleine geschiedenis van bijna alles verscheen. Inmiddels (bijna) een klassieker, in zijn genre. Een poging van een leek om een complex, breed onderwerp - na lezing van vele populair-wetenschappelijke boeken - opnieuw te vertellen. Bryson is daar meer dan in geslaagd. Hij is er waarschijnlijk stinkend rijk en beroemd mee geworden.

Link met de Lezers van Stavast
Niet alleen staan alle hierboven genoemde titels op de literatuurlijst van de LvS, maar in de literatuurlijst van Rutger Bregman staan een twintigtal boeken die óók op de LvS-lijst staan. Die worden hieronder op een rij  gezet.
Maar nog belangrijker is, dat zo'n soort lijst (zoals die van Rutger) andere titels bevat die wellicht ook geschikt zijn voor de Lezers van Stavast. Die titels worden hier ook naar voren gehaald.

LvS-boeken die Rutger ook heeft gelezen voor zijn tweede boek
Daron Acemoglu & James Robinson. Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm (2012) 
Bill Bryson. Een kleine geschiedenis van bijna alles (2004) 
Nicholas Carr. Het ondiepe: hoe onze hersenen omgaan met internet (2011) 
Paul Gilding. Helden uit noodzaak : hoe onze generatie dankzij de ecologische en economische crisis de wereld gaat redden (2012)  
David Graeber. Schuld : de eerste 5000 jaar (2012) 
John Gray. Valse dageraad (2009)  
Koen Haegens. Neem de tijd : overleven in de to-go maatschappij (2012)  
Stéphane Hessel. Doe er iets aan! (2011)  
Tim Jackson. Welvaart zonder groei : economie voor een eindige planeet (2010) 
Kevin Kelly. De wil van technologie (2012)  
Richard Layard. Waarom zijn we niet gelukkig? (2005)
Ton Lemaire. De val van Prometheus : over de keerzijden van de vooruitgang (2010)
Ian Morris. De val van het Westen : hoe lang houdt de westerse dominantie nog stand? (2010)
Michael Sandel. Niet alles is te koop : de morele grenzen van marktwerking (2012)  
Willem Schinkel. De nieuwe democratie : naar andere vormen van politiek (2012) 
Dick Swaab. Wij zijn ons brein : van baarmoeder tot Alzheimer (2010)  
Paul Verhaeghe. Identiteit (2012) 
Joris Voorhoeve. Negen plagen tegelijk : hoe overleven we de toekomst? (2011)

Mogelijke kandidaten voor de Lezers van Stavast-lijst (sommige titels zijn nog niet beschikbaar in het Nederlands)
Hans Achterhuis. Het rijk van schaarste : van Thomas Hobbes tot Michel Foucault (1988)  
Gabriël van den Brink. Eigentijds idealisme : een afrekening met het cynisme in Nederland (2012)
Jared Diamond. Ondergang : waarom zijn sommige beschavingen verdwenen en hoe kan de onze haar ondergang voorkomen? (2005)  
Thomas Friedman. De aarde is plat : ontdekkingsreis door een geglobaliseerde wereld (2005)  
Tony Judt. Na de oorlog : een geschiedenis van Europa na 1945 (2010) 
Susan Neiman. Morele helderheid : goed en kwaad in de 21ste eeuw (2008) 
Martha Nussbaum. Mogelijkheden scheppen : een nieuwe benadering van de menselijke ontwikkeling (2012) 
Steven Pinker.Ons betere ik : waarom de mens steeds minder geweld gebruikt (2011) 
Coen Simon. Wachten op geluk (2012)  
Joseph Stiglitz. The price of inequality : how today's divided society endangers our future (2012)  
Richard Wilkinson & Kate Pickett. The spirit level : why more equal societies almost always do better (2009) 


Homepage Achtergrondartikelen

Semco: een democratisch zakenimperium

Ricardo Semler: "Ik bestrijd het systeem van binnenuit."

Zoals op veel maandagavonden, zitten we na het sporten samen op de bank uit te puffen en kijken naar het VPRO programma Tegenlicht. Op maandag 4 februari 2013 keken we geboeid naar een documentaire over Ricardo Semler en woensdag 1 mei was hij weer te zien bij Terzake op Canvas. Hier is een citaat uit de tv-gids: "Openheid, vertrouwen en liefde. Het zijn niet meteen begrippen die in bedrijfsverband objectief te toetsen lijken. Maar het is wel de manier waarop de Braziliaanse zakenman en industrieel pompenbouwer Ricardo Semler zijn fortuin heeft verdiend, met zich vooral af te vragen: hoe maak ik mijn werknemers nu echt gelukkig? Terzake zoekt zijn heil bij de Latin American business man of the year en the global leader of tomorrow.".

Ricardo Semler is een heel inspirerende zakenman uit Brazilië met een geheel eigen visie op werken. Hij doet de dingen anders in zijn bedrijf. Met minder regels en minder toezicht zijn zijn werknemers productiever en gelukkiger. Ricardo leidt een democratisch bedrijf, waarin de werknemers mee vergaderen en samen de beslissingen nemen. Ze bepalen hun eigen salaris, werktijden en beoordelen hun baas. Vrijheid en verantwoording, de typische waarden van professionals, zijn de kernwaarden in zijn bedrijven.

Hij was een twintiger toen hij zijn vader opvolgde en het klassieke, hiërarchische familiebedrijf Semco ging leiden. Na enige jaren was Ricardo zwaar overspannen. Hij neemt een drastisch besluit en ontslaat tweederde van zijn managers. Hij verandert Semco radicaal en bouwt het uit tot een succesvol imperium. De omzet is gestegen van $30 miljoen in 1988 naar $212 miljoen in 2003 en al 25 jaar is geen enkele staking geweest. Bovendien zijn ze marktleider in alle segmenten, die ze bedienen.

Deze successtory heb ik gelezen in het boek 'Semco-stijl, Het inspirerende verhaal van de meest opzienbarende werkplek ter wereld'. Hieronder twee citaten uit dit boek van Ricardo Semler:
[pag. 60]

"Ik maakte me vooral zorgen over de malaisestemming die maar al te duidelijk in onze fabrieken heerste, oude en nieuwe. Het leek wel of het personeel het niets kon schelen. Erover nadenkend begreep ik dat de harde jongens de macht hadden overgenomen. Aanvankelijk beviel dat idee me wel - een gedisciplineerd, opgejaagd bedrijf, bestierd door agressieve managers -, maar de twijfel begon aan me te knagen. Werk hard of je bent ontslagen. Dat was de ethiek van het nieuwe Semco. Mensen werden opgejaagd. Hoeveel beter zou het zijn als de motivatie van de werknemers uit hunzelf kwam.
In deze periode moest ik vaak denken aan een ondernemingsparabel die ik gehoord had. Drie steenhouwers wordt gevraagd wat ze doen. De eerste antwoord dat hij betaald wordt om steen te hakken. De tweede zegt dat hij speciale technieken gebruikt om stenen een heel bijzondere vorm te geven en geeft vervolgens een demonstratie van zijn kunnen. De derde steenhouwer glimlacht slechts en zegt:'Ik bouw kathedralen.'"
[pag. 86]
"Achteraf kan ik me geen enkele beslissing herinneren die ik in die periode genomen heb. En dat is maar goed ook, want ik ben op mijn best als ik niets doe."

Hij vult zijn leven niet met het leiden van Semco, maar laat dat aan zijn werknemers over. Ricardo geeft lezingen, schrijft boeken over zijn bijzondere visie en realiseert zijn eigen onderwijs- en samenlevingsprojecten. Op dit moment werkt hij in Brazilië aan het dorp van de toekomst. Een samenleving waarin duurzaamheid, innovatie en democratie de belangrijkste thema's zijn. Vorig jaar is Botanique, een luxe hotel met spa geopend, dat door de toekomstige werknemers in 8 jaar is gebouwd naar het concept van Ricardo.

Ricardo vindt dat het tijdperk van macht en controle voorbij is en in de toekomst de zachte waarden zoals liefde, vertrouwen en openheid, centraal zullen staan. Hij gaat ervan uit dat ieder mens is eerlijk is en werk wil doen dat voldoening schenkt. In zijn bedrijven heeft hij werknemers nodig, die met deze waarden onderschrijven. Hij is ondertussen ook begonnen met het opleiden van toekomstige werknemers in zijn Lumiar scholen. Daar leren kinderen leren door hun nieuwsgierigheid te volgen. Hun tutors ondersteunen enkel de leerwensen van de leerlingen. Zo kweekt hij de kathedraalbouwers voor de toekomst.

Dit is een mooi voorbeeld van een leider die visie heeft, zijn passies najaagt, mensen inspireert en zijn omgeving verandert in een humane woon- en werkplaats. Verbeelding en werklust maken het mogelijk. Draag jij ook een steentje naar de kathedraal...

Marianna van Vugt

Homepage Achtergrondartikelen

Gesprek met Marina Polderman

Op dinsdag 30 april stond in de Osse editie van het Brabants Dagblad onderstaande bijdrage van Henri van der Steen.

Tien maanden lezen 40 mensen elke week een boek. Marian Polderman over 'Hoe willen we leven?'

Haar bedrijfje heet 'BiblioSophia', boekenwijsheid dus. De bijbehorende filosofie is eenvoudig: wijzer worden door het lezen van boeken.
Marina Polderman is een stralende, vrouwelijke vrouw van bijna 30. Haar dictie doet aan Máxima denken, tenminste aan iets buitenlands, maar Polderman is gewoon een poldervrouw, afkomstig uit Zeeland, werkzaam in de Osse bibliotheek. Afgestudeerd bedrijfskundige, maar tegenwoordig verhalencoach. Idealistisch, filosofisch type.

"De periode dat de jeugd jong blijft, is tien jaar opgerekt, ja. Daar heb je ook wel eens last van. Onze generatie is erg zoekende, wij zitten boven de muntthee onze probleempjes te bespreken, alles 'in vraag' te stellen: wat we willen, de gigantische hoeveelheid keuzemogelijkheden, onze relaties die op de klippen lopen. Niemand van mijn leeftijd is getrouwd!"


Ze beveelt niet voor niets Hoe willen we leven? aan, van Peter Bieri, de filosoof die als Pascal Mercier een wereldhit scoorde met 'Nachttrein naar Lissabon'.
"Het zijn in feite drie essays, die allemaal een vraag hebben als titel. Je moet het boekje traag lezen, alles laten bezinken. Hoe kunnen we zelf bepalen hoe we ons leven zich voltrekt? Hij schrijft over het belang van zelfkennis. Je moet kritisch naar jezelf kijken. De generaties boven ons deden dat niet, die volgden gewoon het vaste patroon. Dat is precies waarom ik het zo, leuk vind mee te doen met 'Lezers van Stavast', dat je met verschillende generaties in gesprek gaat aan de hand van boeken."
Ze heeft sinds half september ongeveer 25 boeken gelezen. Als het project in juni stopt, zou ze het liefst een epiloog voorstellen. "het zou mooi zijn,a ls we nog enkele romans zouden elzen over de maatschappelijke ontwikkelingen die we al die maanden in non-fictie zijn tegengekomen. 'Vrijheid' van Jonathan Franzen, ja, en de boeken van Julie Zeh."


En dan? "En dan probeer je al die wijsheid in je eigen leven uit. Ik wil me afvragen of ik echt weer een nieuwe jurk nodig heb waarvan ik weet dat die in Bangladesh in onvrijheid is gemaakt. Ik betrap er mezelf op dat ik word verleid die jurk te kopen, terwijl ik tegelijkertijd bezig ben met het begrip vrijheid. Dat is het frustrerende. Met al dat kopen, maken we wel het klimaat kapot, daar doe je aan mee, want je wilt toch ook die iPad. Hoe vind je de middenweg?"
Ze meent misschien wel goed nieuws te hebben. "Status wordt minder belangrijk, dat merk ik aan mijn generatie in vergelijking met de oudere generaties. Niet alles draait bij ons meer om bezit. Maar ja: hoeveel is genoeg?"

Dat is precies de titel van een ander boek dat ze wil aanbevelen. Hoeveel is genoeg? van vader en zoon Robert en Edward Skidelsky. "Ze noemen zeven voorwaarden, waaronder respect en geborgenheid en harmonie met de natuur. Maar in dat rijtje wordt geld niet genoemd. In het algemeen zie je dat we heel veel goede ideeën hebben over het goede leven, bijvoorbeeld het idee dat Keynes al had, over een vijftien-urige werkweek. Intussen zitten er heel veel mensen thuis met een burn-out. We doen dus iets niet goed."

Daarom, denkt ze, is het goed te lezen, bij voorkeur dus boeken die er toe doen, zoals 'Hoeveel is genoeg? Voor nog wat meer bibliosophia.

Klik hier voor een ander artikel over Marina Polderman

Homepage Artikelen uit het Brabants Dagblad