Onbehagen : Nieuw Licht op de beschaafde mens
Ambo Anthos 2016, (143 pagina's - € 10,--
In oktober 2020 verscheen de 13e, volledig herziene en uitgebreide druk bij Prometheus, 107 pagina's - - € 16,99
Wikipedia: Bas Heijne (1960)
Korte beschrijving
De filosofen Frank Meester en Coen Simon hebben het plan opgevat een filosofische pamfletreeks te starten, waarin actuele problemen gecombineerd worden met klassiek filosofische teksten. In het voorliggende eerste deel is aan Bas Heijne gevraagd het huidige maatschappelijke onbehagen te beschouwen met behulp van Freuds opstel 'Het onbehagen in de cultuur' (1930). Een belangrijk fragment van dit opstel is in vertaling bijgevoegd. Bas Heijne (1960) is schrijver en werkt soms voor de VPRO. In dit essay vraagt hij zich af waar het huidige maatschappelijke onbehagen vandaan komt. Hij laat zien dat de moderne mens in cultuurvormende spanning tussen het lustprincipe en het realiteitsprincipe, het laatste principe negeert. Het gevolg is een egocentrische, consumerende mens. Maar ook een burger die weliswaar steeds autonomer wordt, maar die autonomie als een zware last ervaart. Dit wekt woede en vernietigingsdrang in hem op. Opvallend is dat Heijne in zijn beschouwing weliswaar Freud gebruikt, maar vooral het werk van Crawford ('De wereld buiten je hoofd', 2015) met instemming aanhaalt.
Korte tekst op website uitgever
Bas Heijne (schrijver, essayist, columnist voor NRC Handelsblad en voormalig presentator van Zomergasten) legt in 'Onbehagen' onze beschaving op de sofa en werpt, met Sigmund Freud in het achterhoofd, een ontluisterend nieuw licht op de huishouding van onze lusten. Freud benoemde het evenwicht tussen het lustprincipe en het realiteitsprincipe: directe behoeftebevrediging versus remmende culturele mores. Alleen: de cultuur in onze tijd lijkt juist vooral gericht op onmiddellijke individuele behoeftebevrediging. Zijn we daarmee onze realiteitszin verloren?
Fragment uit 18
De omgeving doet ter zake - we zijn niet ons brein, zoals een bankbiljet meer voor ons is dan een stukje papier. En we zijn vooral geen autonome, rationele wezens die mens en wereld stapje voor stapje vooruithelpen naar een lichtende eindstreep. De tendens om een mens steeds meer los te zien van zijn omgeving, hem niet langer als een burger maar als een klant te zien, als object voor commerciële en politieke manipulatie, als louter optelsom van statistieken en tabellen, maakt de verbondenheid met zijn omgeving zwakker en versterkt het onbehagen. Het roept het verlangen op naar een radicaal herstel van autonomie, de fantasie van een gesloten gemeenschap, die zich niets van de buitenwereld meer hoeft aan te trekken. Al het onbehagen in de cultuur richt zich daar op.
Cultuur wordt dan niet langer opgevat als een beschermende laag die het mensen mogelijk maakt samen te leven, maar als iets dat agressief verdedigd moet worden tegen vijanden die jou en de jouwen dreigen weg te vagen. Juist het verlies van identiteit als iets dat je in staat stelt je in de buitenwereld staande te houden, roept het verlangen op naar identiteit als weermiddel in een vijandig geachte buitenwereld. Die buitenwereld wordt dan nog louter als hinderlijk, beledigend en bedreigend gezien - als iets dat niet zuiver, niet rechtvaardig, niet koesterend is.
Wie Freuds realiteitsprincipe erkent, zal die wereld willen hervormen. Wie het realiteitsprincipe ontkent, zal haar willen vernietigen. (pagina 68-69)
Lees ook uit de reeks Nieuw licht
Ewald Engelen. De mythe van de gemaakte vrouw : Nieuw Licht op het feminisme (2016)
Pieter van den Blink. The medium kills the message : Nieuw Licht op journalistiek, media en kijkcijfers (2016)
Eva Rovers. Ik kom in opstand, dus wij zijn : Nieuw Licht op verzet (2017)
Startpagina Nieuw Licht
Lees ook: Kleine filosofie van de volmaakte mens (2015) of van Svend Brinkmann. Standvastig : onder alle omstandigheden jezelf blijven (2016)
Wikipedia: Bas Heijne (1960)
Korte beschrijving
De filosofen Frank Meester en Coen Simon hebben het plan opgevat een filosofische pamfletreeks te starten, waarin actuele problemen gecombineerd worden met klassiek filosofische teksten. In het voorliggende eerste deel is aan Bas Heijne gevraagd het huidige maatschappelijke onbehagen te beschouwen met behulp van Freuds opstel 'Het onbehagen in de cultuur' (1930). Een belangrijk fragment van dit opstel is in vertaling bijgevoegd. Bas Heijne (1960) is schrijver en werkt soms voor de VPRO. In dit essay vraagt hij zich af waar het huidige maatschappelijke onbehagen vandaan komt. Hij laat zien dat de moderne mens in cultuurvormende spanning tussen het lustprincipe en het realiteitsprincipe, het laatste principe negeert. Het gevolg is een egocentrische, consumerende mens. Maar ook een burger die weliswaar steeds autonomer wordt, maar die autonomie als een zware last ervaart. Dit wekt woede en vernietigingsdrang in hem op. Opvallend is dat Heijne in zijn beschouwing weliswaar Freud gebruikt, maar vooral het werk van Crawford ('De wereld buiten je hoofd', 2015) met instemming aanhaalt.
Korte tekst op website uitgever
Bas Heijne (schrijver, essayist, columnist voor NRC Handelsblad en voormalig presentator van Zomergasten) legt in 'Onbehagen' onze beschaving op de sofa en werpt, met Sigmund Freud in het achterhoofd, een ontluisterend nieuw licht op de huishouding van onze lusten. Freud benoemde het evenwicht tussen het lustprincipe en het realiteitsprincipe: directe behoeftebevrediging versus remmende culturele mores. Alleen: de cultuur in onze tijd lijkt juist vooral gericht op onmiddellijke individuele behoeftebevrediging. Zijn we daarmee onze realiteitszin verloren?
Fragment uit 18
De omgeving doet ter zake - we zijn niet ons brein, zoals een bankbiljet meer voor ons is dan een stukje papier. En we zijn vooral geen autonome, rationele wezens die mens en wereld stapje voor stapje vooruithelpen naar een lichtende eindstreep. De tendens om een mens steeds meer los te zien van zijn omgeving, hem niet langer als een burger maar als een klant te zien, als object voor commerciële en politieke manipulatie, als louter optelsom van statistieken en tabellen, maakt de verbondenheid met zijn omgeving zwakker en versterkt het onbehagen. Het roept het verlangen op naar een radicaal herstel van autonomie, de fantasie van een gesloten gemeenschap, die zich niets van de buitenwereld meer hoeft aan te trekken. Al het onbehagen in de cultuur richt zich daar op.
Cultuur wordt dan niet langer opgevat als een beschermende laag die het mensen mogelijk maakt samen te leven, maar als iets dat agressief verdedigd moet worden tegen vijanden die jou en de jouwen dreigen weg te vagen. Juist het verlies van identiteit als iets dat je in staat stelt je in de buitenwereld staande te houden, roept het verlangen op naar identiteit als weermiddel in een vijandig geachte buitenwereld. Die buitenwereld wordt dan nog louter als hinderlijk, beledigend en bedreigend gezien - als iets dat niet zuiver, niet rechtvaardig, niet koesterend is.
Wie Freuds realiteitsprincipe erkent, zal die wereld willen hervormen. Wie het realiteitsprincipe ontkent, zal haar willen vernietigen. (pagina 68-69)
Lees ook uit de reeks Nieuw licht
Ewald Engelen. De mythe van de gemaakte vrouw : Nieuw Licht op het feminisme (2016)
Pieter van den Blink. The medium kills the message : Nieuw Licht op journalistiek, media en kijkcijfers (2016)
Eva Rovers. Ik kom in opstand, dus wij zijn : Nieuw Licht op verzet (2017)
Startpagina Nieuw Licht
Lees ook: Kleine filosofie van de volmaakte mens (2015) of van Svend Brinkmann. Standvastig : onder alle omstandigheden jezelf blijven (2016)
Artikel: Een ode aan Marcia Luyten en Bas Heijne (oktober 2016)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen