Nathalie Heinich

Wat onze identiteit niet is
Prometheus 2019, 141 pagina's  - € 19,99

Wikipedia: Nathalie Heinich (1955)

Korte beschrijving
Dit boek wil een bijdrage leveren aan de verheldering van het begrip identiteit. Het geeft een beeld van de opvattingen over dit begrip vanuit een sociologische invalshoek. Dat wil zeggen: het analyseren van de verschillende standpunten zonder daarbij partij te kiezen. Begonnen wordt met het aangeven van wat onze identiteit niet is. Het is geen rechts of links begrip, het is geen objectief gegeven, maar ook geen illusie en het beperkt zich niet tot nationale identiteit. Verder komen zaken als assimilatie, eendimensionaal, identiteitscrisis en -problematiek aan de orde. De schrijfster pleit ervoor om een meer open en bredere definitie voor identiteit te hanteren. Het boek levert een goede bijdrage aan het verkrijgen van meer inzicht over de verschillende visies op identiteit. Vooral geschreven voor sociologen en/of studerenden hiervoor. Het boek is voorzien van eindnoten en een literatuurlijst.

Tekst op website uitgever
Waarover spreken we wanneer we het over identiteit hebben? We horen de term veelvuldig om ons heen, maar kunnen er geen grip op krijgen. De Franse sociologe Nathalie Heinich legt het begrip op de snijtafel van de sociologie en analyseert op zo neutraal mogelijke wijze de ideeën die het debat beheersen. Aan de hand van wat identiteit allemaal níet is pleit zij voor een beweeglijker definitie, waarbij wordt afgezien van de eendimensionale en polariserende invulling van het begrip, zonder het belang van identiteit, en ook nationale identiteit, te minimaliseren.

In Wat onze identiteit niet is gidst Heinich de lezer op verhelderende wijze door de verschillende opvattingen rondom het begrip identiteit. Een waardevolle
bijdrage aan een van de meest complexe kwesties aller tijden.

Nathalie Heinich (1955) studeerde bij de beroemde socioloog Pierre Bourdieu. Ze is gespecialiseerd in de sociologie van kunst, in het bijzonder van hedendaagse kunst, en publiceerde vele studies en essays over waarden en identiteit.

‘Een verhelderend essay over een van de neteligste kwesties van onze tijd.’
Bas Heijne, Nrc Handelsblad

‘Heinichs introductie van de drie momenten van identiteit maken een opvatting van collectieve en individuele identiteit mogelijk. (...) Het is precies die houding die we de komende tijd hard nodig zullen hebben.’
De Nederlandse Boekengids

Fragment uit 2. Identiteit is geen objectief gegeven maar evenmin een illusie
Het recente gebruik van het begrip identiteit in de politieke arena verwijst al dan niet expliciet naar een specifiek aspect van onze identiteit, namelijk de nationale identiteit, in mijn geval de identiteit van Frankrijk. Dit is een onderwerp van herhaaldelijk opvlammend debat over de aard oftewel de ontologie ervan: is het een objectief, tijdloos, transcendent gegeven dat losstaat van het idee dat wij ons erover vormen? (Dit is de traditionele , essentialistische en metafysische opvatting ). Of een historische constructie met als enige fundament het geloof in haar bestaan, anders gezegd een illusie? (Dit is de moderne, constructivistische en kritische opvatting). Te rechterzijde berust het gebruik van het begrip nationale identiteit duidelijk op de eerste betekenis, terwijl het discours in de linkervleugel gestoeld is op de tweede. Minder duidelijk is wellicht dat beide standpunten foutief zijn.
  De eerste fout is een erfenis van de traditionele wijsbegeerte of zelfs theologie, gefundeerd op Auguste Comtes wet van de drie stadia van kennis (het theologische, metafysische en positieve stadium). De tweede komt voort uit de huidige excessen van een ver doorgevoerd postmodernisme, dat aan de Anglo-Amerikaanse universiteiten in verband wordt gebracht met een grotendeels verzonnen 'French Theory' en aan Franse universiteiten met de theorieën die op Amerikaanse campussen in zwang zijn. Gelijkspel met alleen verliezers, zo zullen we zien: niet alleen omdat beide standpunten er evenzeer naast zitten, maar ook omdat ze onnuttig zijn. Laten we bij het eerste beginnen. (pagina 19-20)

Citaat uit een recensie - Redenen om dit boek wel te lezen
Mensen verwijzen naar hun identiteit om zich te onderscheiden én om aansluiting te zoeken bij anderen. Die dubbelzinnigheid vormt het hart van Heinichs model van identiteit, dat uiteenvalt in drie componenten: zelfperceptie (hoe ik mijzelf ervaar), zelfpresentatie (hoe ik mijzelf vertoon aan de buitenwereld) en toeschrijving (hoe anderen mij zien).
Vooral gemarginaliseerde groepen ervaren makkelijk een conflict tussen wat ze voelen, hoe ze zich presenteren en hoe de buitenwacht hen ziet. Iedereen kent wel het gevoel dat anderen je anders zien dan je jezelf ziet, maar bij minderheden is dat conflict vaak sterker. Seksuele minderheden ervaren vaak weinig ruimte voor een zelfpresentatie die past bij hun gevoel. Etnische minderheden voelen zich misschien niet anders dan de dominante groep, maar worden vaak onderschat of gediscrimineerd. Zo ontstaat er een conflict.
Voor mij verheldert deze driedeling ook de discussie over het verschil tussen 'wit' en 'blank'. Wie zich kleurloos voelt, en zich ook zo presenteert komt in verzet als hij 'wit' wordt genoemd. Jezelf blank noemen is dan een oplossing voor het conflict tussen het zelfbeeld van degene voor wie huidskleur onbelangrijk is, en de weerzin tegen het etiket 'wit'. Blank is immers geen kleur, al kan ook dat woord weer ongewenste associaties oproepen.
In het laatste hoofdstuk vertelt Heinich dat zij intensief met het begrip identiteit worstelt door haar Joodse achtergrond. Ze is geboren uit een Joodse vader en een niet-Joodse moeder, waardoor ze voor de buitenwereld Joods is vanwege haar achternaam maar voor de Joodse gemeenschap niet-Joods omdat haar moeder niet Joods is. Dat is een zeer levendig voorbeeld van hoe diep een ambivalent begrip het persoonlijk leven kan doordrenken.
Uit Trouw: Nathalie Heinich juicht de vaagheid van het begrip identiteit juist toe (18 september 2019)

Homepage citaten