Prometheus 2017, 94 pagina's - € 15,99 € 15,99
Wikipedia: Bas Heijne (1960)
Korte beschrijving
Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Nelson Mandela: ook in 2017 staan deze namen nog voor een voorbeeldig leven en geweldloos verzet in dienst van gelijkheid voor allen. Van september 2017 tot februari 2018 organiseert De Nieuwe Kerk in Amsterdam een tentoonstelling over hun erfenis en Bas Heijne schreef er dit essay bij. Na een uiteenzetting over wat deze drie intellectuelen gemeen hadden, belandt Heijne bij de kritische vragen die tegenwoordig en vroeger al bij de uitgangspunten van geweldloos verzet gesteld worden. Is zulk verzet geen teken van lafheid of zwakte? Hebben niet alleen bepaalde groepen van het 'universele' Verlichtingsdenken geprofiteerd? Heijne bekritiseert niet alleen de politieke en commerciële exploitatie van de drie voormalige volkshelden, maar ook 'veel hedendaags massa-engagement' waarbij mooie principes beleden worden 'zonder jezelf te veranderen'. Hij zou willen dat de erfenis van de drie iconen bevrijd wordt 'van die al te zoete, al te geriefelijke reputatie' die eraan kleeft. Hun gedachtegoed is volgens Heijne ook nu 'nog houdbaar en noodzakelijk'. Voor een groot publiek geschreven essay over de erfenis van deze voormannen van geweldloos verzet. Niet altijd even scherp, veel herhaling.
Tekst op website uitgever
Mahatma Gandhi. Martin Luther King. Nelson Mandela. Het zijn ontzagwekkende namen, nog altijd. Hun levens waren dramatisch - Gandhi en King werden vermoord, Mandela zat 26 jaar gevangen - maar toch staan zij bekend als overwinnaars, niet als tragische martelaars. Met hun strijd tegen ongelijkheid en racisme maakten ze de wereld niet alleen een stukje beter, maar lieten zij ook een opdracht aan de mensheid achter.
In Wereldverbeteraars onderzoekt gelauwerd essayist Bas Heijne in hoeverre hun boodschap ook voor ons nog geldig kan zijn, in een wereld die hun erfenis steeds feller lijkt te bekritiseren of zelfs te verwerpen. Wat hebben Gandhi, King en Mandela ons nog te zeggen? Tijdens hun leven en daarna werd hun vaak slapheid en naïviteit verweten, maar, zo betoogt Heijne in zijn scherpzinnige essay, is hun boodschap niet juist bij uitstek radicaal?
Bas Heijne is schrijver en essayist. Hij publiceerde romans, verhalen en lange essays, waaronder Onredelijkheid (2007), Moeten wij van elkaar houden (2011) en Onbehagen (2016). Sinds 2001 heeft hij een veelgelezen column in nrc Handelsblad. In 2017 kreeg hij de P.C. Hooftprijs.
'Bas Heijne is een schrijver met een bijzondere positie als columnist en essayist, die over een enorme verscheidenheid aan actuele onderwerpen en kwesties schrijft. Zijn werk geeft een vernieuwende impuls aan wat literatuur in maatschappelijke zin betekenen kan. [...] Vooral de vorm waarin hij dat doet is bijzonder: hij schrijft als een denker én denkt als een lezer.' UIT HET JURYRAPPORT VAN DE P.C. HOOFTPRIJS
Het was dus in laatste instantie niet enkel een strijd voor gelijke rechten, onafhankelijkheid en bestuurlijke verantwoordelijkheid - het was ook een levenshouding, een filosofie. Het was niet louter een gevecht voor een vrije plaats in de bus, zeggenschap over het eigen land, afrekenen met dagelijkse vernederingen, de vrijheid om een stem uit te brengen en te zitten en te eten waar men wilde. Dat was zeker de vonk, de inspiratie voor de moed om in opstand te komen, zich tegen de autoriteiten te keren, de 'trigger' van de strijd tegen geïnstitutionaliseerde onrechtvaardigheid. Maar het ging uiteindelijk ook om een radicale kritiek op een manier van mens-zijn, een nog altijd indrukwekkende poging om aan een al te menselijke cyclus van haat en onderdrukking te ontkomen.
Dat zorgt ervoor dat wie zich in hun leven en werk verdiept, dat niet kan doen zonder zichzelf lastige vragen te stellen. Het is gemakkelijk om lippendienst te bewijzen aan de grootheid van deze mannen, om met hen te dwepen als bakens voor de mensheid - maar alle drie wisten ze dat het de vooroordelen van het individu waren die ten grondslag lagen aan racisme en ongelijkheid. Alle drie kenden ze die vooroordelen uit hun eigen jeugd, niet alleen in hun omgeving tegen henzelf gericht, maar ook in henzelf. Het zijn de muren binnenin die geslecht moeten wordne, aldus King. Hij zei er meteen bij dat dat het moeilijkste van alles was.
Gandhi, King en Mandela waren wereldverbeteraars in de ware, niet-ironische betekenis van dat woord. De principes die aan hun activisme ten grondslag lagen, golden niet alleen voor hun eigen land, tijdens hun eigen strijd, in hun eigen leven, maar waren bedoeld voor de hele mensheid. Maar ieder van hen besefte dat het belangrijkste strijdperk zich in ons eigen hoofd bevindt. (pagina 40-41)
Andere 'pamflet-achtige boeken van Bas Heijne
Staat van Nederland : een pleidooi (2017)
Onbehagen : Nieuw licht op de beschaafde mens (2016)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen