Verzet en rede : in tijden van nepnieuws
Lemniscaat 2017, 77 pagina's - € 9,95
Oorspronkelijke titel: Resistance and reason in post-truth times (2017)
Wikipedia: Susan Neiman (1955)
Korte beschrijving
De Amerikaanse filosofe Susan Neiman (1955) woont en werkt in Berlijn. Net als haar andere boeken is ook dit boek gedreven door activisme (verzet), waarbij ze onderbouwing zoekt bij de filosofie (rede). Centraal staat de oproep tot verzet tegen de enorme verspreiding van nepnieuws, waarvan m.n. nationalistisch-rechtse stromingen handig gebruikmaken. Volgens haar moeten we deze ontwikkeling niet gelaten en als een onvermijdelijkheid over ons heen laten komen, maar verzet bieden door naar waarheid en rechtvaardigheid te blijven zoeken. Deze staan steeds meer onder druk door de bewuste verspreiding van nepnieuws, terwijl andersom politici alles wat hun niet bevalt wegwuiven als nepnieuws. Dit is volgens haar de keerzijde van het postmodernisme, waarin iedereen zijn eigen waarheid mag hebben en waarheid als een sociale constructie wordt beschouwd. Politici maken hiervan handig gebruik om verwarring te zaaien. Neiman ziet in Europa, maar ook in de VS, hoopvolle ontwikkelingen wat het verzet hiertegen betreft. De betoogtrant is soms helaas wat rommelig en van de hak op de tak. Een actueel boek gelet op de maatschappelijke ontwikkelingen en vooral gericht op het Amerika onder president Trump.
Tekst op website uitgever
Wat kunnen we doen in deze tijden van post-truth politics waarin overal nepnieuws opduikt? De machtsgreep van Trump kwam niet uit de lucht vallen. Decennia van leugens in de politiek - denk aan de 'rechtvaardiging' van de oorlog in Irak - hebben het idee ondermijnd dat er universele waarden bestaan waarvoor we ons schrap zouden moeten zetten.
In dit essay stelt Susan Neiman, voortbouwend op de ideeën van Foucault en Kant, dat waarheid en rechtvaardigheid geen 'kwestie van perspectief' zijn, zoals vaak wordt beweerd, maar universele waarden om voor te strijden. Gelijke rechten voor iedereen - ongeacht ras, geslacht of seksuele geaardheid - waren nog niet zo lang geleden verre van vanzelfsprekend. Die waarden worden momenteel ernstig bedreigd. Het is gevaarlijk om de zaken op hun beloop te laten en onszelf te definiëren als slachtoffer van een onafwendbare gang van zaken.
Denkers en activisten van links slagen er steeds meer in de dominante ideologie van onze tijd uit te dagen: het mondiale neoliberalisme, oftewel de gedachte dat vrije markten de oplossing zouden zijn voor ieder kwaad. Neoliberalisme is gebaseerd op het idee dat de enige echte waarden marktwaarden zijn. Aangezien heel veel rechts nationalisme een expressie is van triest en machteloos protest tegen globalisering, is deze nieuwe kritiek van cruciaal belang.
Maar de meeste progressieven hebben geen aandacht besteed aan de manier waarop twee andere ideologieën onbewust het merkwaardige en complexe nihilisme ondersteunen dat ons tegenwoordig zo bedreigt. De ene ideologie is de postmoderne gedachte dat iedere aanspraak op waarheid of waarde kan worden gedeconstrueerd als een poging om een aanspraak op macht te verhullen. De andere is de stelling van de evolutionaire psychologie dat iedere menselijke handeling zodanig kan worden gedeconstrueerd dat de oorsprong ervan kan worden aangetoond, namelijk het doel om zoveel mogelijk kopieën van die mens zelf te reproduceren.
Beide ideologieën zijn zozeer deel gaan uitmaken van de publieke opinie dat we ze niet meer als ideologieën ervaren, ook al weten we allemaal heel goed hoe vaak we afhankelijk zijn van waarheden en waarden die veel universeler zijn dan we in onze alledaagse opvattingen erkennen. We hebben allemaal gehandeld op basis van motieven die niets met narcisme te maken hebben. Misschien bestaan er mensen die werkelijk leven volgens de ideologieën die in deze tijd de dienst uitmaken.
De enige persoon die ik ken die werkelijk de gedachte lijkt te belichamen dat er geen andere waarden bestaan dan marktwaarden, dat er geen verschil is tussen aanspraken op waarheid en macht, en wiens voornaamste doel is zoveel mogelijk kopieën van zichzelf te produceren, of in ieder geval van zijn naam, is Donald J. Trump. De mensen van links die deze ideeën vanzelfsprekend vinden, zouden er goed aan doen zich te realiseren wat de gevolgen ervan kunnen zijn. (pagina 10-11)
Lees ook Waarom zou je volwassen worden (2014)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen