Bregje van der Haak & Doke Romeijn

Boek van de toekomst : VPRO Terenlicht
Boom 2022, 256 pagina's - € 29,95

Website Tegenlicht: Het archief van de toekomst

Korte beschrijving
Ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van het VPRO-programma Tegenlicht is een groot aantal interviews uit de programma's van de afgelopen jaren gebundeld. Het verbindende thema is toekomst. In veel interviews komt de rol van media en het internet aan de orde. Verder gaat het over de technologie, klimaatopwarming, de economie, de groeiende ongelijkheid, en identiteitspolitiek. Tussen de interviews zijn nog enkele nieuwe essays opgenomen van toekomstverkenners op verschillende gebieden. De samenstellers zijn als eindredacteur en regisseur verbonden aan het Tegenlicht. Het boek is zeer rijk geïllustreerd en heeft een documentaire waarde wat betreft de ontwikkeling van het toekomstdenken aan het begin van de nieuwe eeuw. Voor een breed publiek. Mooie herinnering ook voor deelnemers aan Tegenlicht-meetups.

Tekst op website uitgever
In het Boek van de toekomst onderzoeken de toekomstverkenners van VPRO Tegenlicht de ontwikkelingen die de wereld in de 21ste eeuw vormgeven. Ze staan in de frontlinie, waar nieuwe ideeën in politiek, economie, cultuur, technologie en wetenschap worden ontwikkeld, getest en bekritiseerd. Met filmische middelen en in gesprek met internationale denkers en doeners zoeken ze naar sporen van morgen in de wereld van vandaag. Het resultaat is een caleidoscoop van perspectieven en vaak conflicterende toekomstvisies.

Het Boek van de toekomst doet verslag van een wonderbaarlijke wereld in wording. Met nieuwe essays en een selectie van internationale interviews uit 558 audiovisuele producties van Tegenlicht biedt het een tijdlijn van de grote vragen van deze eeuw, en een unieke blik op een kolkende, maar hoopvolle wereld. Kunnen we in de hectische stroom van beelden en alternatieve feiten de echte wereld nog ontwaren? Kan terugkijken ons helpen om scherper vooruit te kijken? En wat zien we eigenlijk als we stilstaan? Het Boek van de toekomst biedt inspiratie en perspectief aan iedereen die met deze vragen rondloopt en verder wil kijken.

Over klimaat, energie, biotechnologie, data, kunstmatige intelligentie, ongelijkheid, geopolitiek en migratie: we ervaren allemaal dagelijks hoe abstracte veranderingen onze levens raken en onze kansen beïnvloeden. Technologie is onder onze huid gekropen, klimaatverandering is grenzeloos en ons lot is vervlochten met dat van heel veel anderen. Hoe houden we grip op die wereld? Hoe voelen we ons er thuis? En welke rol kunnen onafhankelijke media daarbij spelen?

Vormgeving: Irma Boom
Samenstelling: VPRO Tegenlicht
Het Boek van de toekomst is beschikbaar met omslagen in drie verschillende kleuren: fluor roze, groen en blauw.

VPRO Tegenlicht
VPRO Tegenlicht wordt op televisie en online gemaakt door een collectief van onafhankelijke programmamakers die de tijdgeest proberen te vangen vanuit een rijdende trein, met filmische middelen en in dialoog met een sterke Nederlandse community.

Zie vpro.nl/tegenlicht. Via QR-codes legt het Boek van de toekomst de link met 555 Tegenlicht-uitzendingen van de periode 2002–2022 in een nieuw online archief dat gebruikmaakt van kunstmatige intelligentie, onder andere spraak-,tekst- en beeldherkenning, om nieuwe verbindingen te leggen. 

Fragment uit Wie redt de publieke opinie? - Joris Luyendijk
5
Het is niet langer genoeg om je eigen podium schoon te houden. Dat is de derde conclusie. Democratieën moeten een manier gaan vinden om de publieke opinie als geheel hygiënisch te houden. Niet alleen om hun eigen publiek te beschermen, maar ook om de rest van de bevolking mentaal gezond te houden. Hiermee zijn we bij de grootste verandering in dit nieuwe informatielandschap: al die mensen die tot nu toe de vesting der kwaliteitsmedia meden, en die nu in zekere zin voor het eerst politiek bewust worden. Een van de schokkendste ontdekkingen die ik deed tijdens de research voor dit verhaal, was hoe klein het bereik van de kwaliteitsmedia is, en dus van de vesting. Minder dan twee procent van de bevolking heeft een abonnement op NRC. Minder dan twee procent op de Volkskrant. De Groen Amsterdammer, Vrij Nederland, HP/De Tijd, De Correspondent en Follow the Money bereiken samen nog geen procent. Het best bekeken informatieve programma van Nederland is het NOS Journaal: tien procent van de bevolking. Bij VPRO Tegenlicht gaat de vlag uit als een derde daarvan heeft gekeken, en als het aantal kopers van dit boek boven de vijftienduizend komt, trakteren ze bij de uitgeverij. Vijftienduizend lezers is minder dan 0,1 procent van de bevolking. Tel het aantal mode-, roddel-, eet-, vakantie- en autobladen in de kiosk en vergelijk dat met de ruimte die serieuze weekbladen innemen. Feit is dat tot de komst van internet een aanzienlijk deel van de bevolking nieuws en achtergronden over politiek en maatschappij grotendeels negeerde. Maar nu zijn er sociale media, en stroomt de informatie opeens hun kant op.
  In het oude systeem was de 'defaultpositie' ongeïnformeerdheid. Je bevond je buiten de vesting, waar geen podia voor informatie zijn. Wilde je daar iets aan doen, dan ging je naar de bibliotheek of naar de kwaliteitsmedia. Maar nu de muren van de vesting zijn gevallen, zijn publieke en private opinie aan het versmelten, en kan iemand die zich voor het eerst wil informeren op heel veel plekken terecht. De defaultpositie nu is niet langer 'geen informatie'; de defaultpositie is slechte of althans ongecontroleerde informatie.
  Waarmee ik bij de laatste conclusie aankom: het gaat nu al helemaal mis. Stel je een voedselmarkt voor waar iedereen alles mag verkopen; maakt niet uit wat er op de verpakking staat, maakt niet uit wat er in de verpakking zit, maakt niet uit hoe het is vervaardigd. Dat is de situatie met informatie in het nieuwe medialandschap. Op die voedselmarkt zouden mensen kopen wat hun het lekkerst leek, en dan werden ze ziek. Daar leerden ze van. Maar voedselvergiftiging werkt anders dan geestvergiftiging. Er is een redelijke consensus over wat gezond is voor een lichaam, en het lichaam heeft vrij ondubbelzinnige manieren om duidelijk te maken wat ongezond is. Dit werkt allemaal heel anders met informatiegif, of het nu gaat om de troep die wordt verspreid door kwaadwillende lieden, of om de onzin afkomstig van goedwillende dwaallichten. Ik ben als burger blij met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, maar de rillingen lopen me over de rug bij het idee van een informatieautoriteit van diezelfde overheid ... (pagina 18)

Terug naar Overzicht alle titels