Roel Sterkx

Chinees denken : over geschiedenis, filosofie en samenleving
Uitgeverij Nieuwezijds 2021, 400 pagina's - € 29,95

Oorspronkelijke titel: Chinese thought : from Confucius to Cook Ding (2019)

Wikipedia: Roel Sterkx (1969)

Korte beschrijving
Sinoloog en Cambridge-hoogleraar Roel Sterckx publiceerde in 2019 'Ways of Heaven', dat omgedoopt tot 'Chinese Thought' werd opgenomen in de non-fictiereeks Pelican Books van uitgeverij Penguin. Als kennisboek voor het grote publiek over het denken van de oude Chinezen is het nu vertaald als 'Chinees denken'. Sterckx geeft geen chronologisch overzicht van denkers en scholen, bundelt ook geen los leesbare essays over deelaspecten, maar presenteert een boek uit één stuk dat je niet vaak meer ziet: alles van Lao Zi tot Confucius samen nemend, en daar veel en treffend uit citerend, probeert hij een antwoord te geven op de vraag hoe ‘Chinees denken’ nu eigenlijk werkt. Voor hem is het vooral een kwestie van doen: als mengeling van filosofie en religie kent het Chinese denken een duidelijk praktische inslag, van de rituele voorschriften van de confucianisten tot de strenge wetten van de legalisten en de meer persoonlijke zelfcultivering van de taoïsten. Sterckx schreef het boek omdat vooral West-Europese jongeren naar zijn idee meer zouden horen te weten over de nog altijd invloedrijke denkers van wereldmacht China. Met een inleiding over Chinese cultuur en geschiedenis;. Zwart-wit geïllustreerd. Met noten en literatuur, primaire bronteksten, uuitspraakgids voor het pinyin en index.

Tekst op website uitgever
Hoe dachten de oude Chinezen over de wereld?
Hoe verschillen die ideeën van westers denken?
Waarom is dat juist nu belangrijk om te weten?

Het Chinese denken concentreert zich voornamelijk op de mens en is praktisch georiënteerd: wat maakt een persoon goed; welk type persoon is geschikt om te heersen en anderen te leiden; hoe kunnen we orde creëren in de maatschappij; wat kunnen we leren van degenen die ons voorgingen; welke strategieën kunnen we inzetten om onze vijanden en concurrenten te slim af te zijn; hoe kunnen we anderen overtuigen; leidt maatschappelijke betrokkenheid tot een bevredigend leven, of is het beter om je helemaal terug te trekken uit de samenleving?

Roel Sterckx vertelt over de belangrijkste denkers en tradities van China en hoe die het huidige China hebben vormgegeven, van taal, filosofie, rituelen en opvoeding, de spanning tussen staatsbelang en de invloed van de familie, tot bestuur, natuur en eetkunst.

'Een excellent boek, een indrukwekkend en boeiend overzicht van dertig eeuwen Chinees denken. Roel Sterckx betrekt zowel de grote filosofen als een ruime waaier aan economische, wetenschappelijke, maatschappelijke, religieuze en culinaire ideeën. Op basis van de laatste wetenschappelijke vondsten en zijn eigen inzichten, biedt hij ook een kompas voor een gefundeerde omgang met het China van de toekomst. Een absolute aanrader voor iedereen die de ontwakende reus beter wil leren kennen.' – Carine Defoort, hoogleraar Chinese Studies, KU Leuven

'Bijna alle Chinese denkers delen het idee dat de essentie van alles wat we nodig hebben al besloten ligt in het verleden. Deze zeer rijke terugblik naar het verleden is des te actueler nu onze toekomst mee door China wordt bepaald en een grondiger begrip van de Chinese cultuur meer dan noodzakelijk is.' – Nicolas Standaert, hoogleraar Sinologie, KU Leuven

Fragment uit 2. De weg (Tao) en zijn wegen
Verandering en transformatie
In een universum dat bestaat uit voortdurend veranderende vitale energieën worden ook het leven en de wereld van de mens bepaald door verandering. De klassieke Chinese taal is rijk aan gezegden en frasen om veranderingen, transformaties en afwisseling van allerlei soort te beschrijven. De meeste denkers in het oude China stelden dat wat mensen in hun kijk op de wereld om hen heen verbindt, de onverbiddelijke wet is dat alles in een toestand van constante beweging verkeert. Het enige stabiele referentiepunt is de wetenschap dat alles onderhevig is aan verandering. Maar in plaats van zich er zorgen over te maken, te proberen de dingen te houden zoals ze zijn, of te proberen het te ontstijgen, moet ons doel zijn ons aan te passen aan deze voortdurend veranderende omstandigheden, of dat nu de fysieke veranderingen in de natuur zijn of veranderingen in de samenleving. In essentie betekent leven en de wereld begrijpen het kunnen hanteren van verandering. De Zhuangzi, de taoïstische klassieker uit het einde van de vierde eeuw v. Chr., die we door het hele boek heen zullen blijven tegenkomen, zitten vol anekdotes en parabels die de wereld in beweging illustreren: 

Een op een dag droomde ik, Zhuang Zhou, dat ik een vlinder was, een vlinder die fladderend rondvloog, tevreden met mezelf, en zich niet bewust dat hij mij was. Plotseling werd ik wakker en begon ik meer er rekenschap van te geven dat ik nog altijd Zhou was. Nu is de vraag of ik Zhou ben die droomde dat hij een vlinder was, ofwel een vlinder die droomde dat hij mij was. Toch bestaat er noodzakelijkerwijs een verschil tussen mij en de vlinder. Dat noemen we dan maar de verandering der dingen. (Zhuangzi 2.9)

Maar hoe pak je verandering aan en ga je ermee om? De eerste stap is begrijpen wat voor soorten verandering wij om ons heen ervaren en waarnemen: het verstrijken van de seizoenen, de groei en het verval van gewassen en andere planten, veroudering en het effect daarvan op het lichaam, het komen en gaan van emoties, enzovoort. De tweede stap is proberen onze veranderingen zo te sturen dat w eons aanpassen aan deze wereld in beweging. We kunnen bijvoorbeeld proberen te voorspellen wat er zal veranderen en trachten de uitkomst van gebeurtenissen in de toekomst te verzachten. De Chinezen ontwikkelden veel waarzeggerstechnieken om te kunnen voorspellen wat er in het verschiet lag. Die zijn bijna allemaal ook vandaag de dag nog populair: de sterren raadplegen, numerologische berekeningen maken, patronen op het lichaam, de handpalmen of het gezicht interpreteren (fysionomie), dromen duiden (oneiromantie), duizendbladstelen werpen of voortekenen en ongewone natuurverschijnselen interpreteren. Zodra we de patronen van verandering om ons heen eenmaal hebben geïdentificeerd, kunnen we proberen ermee samen te vallen en zo een zekere mate van controle uit te oefenen over onze voortdurend veranderende omgeving. Dit behoedt ons voor de negatieve effecten die ontstaan wanneer we niet op verandering reageren, maar stelt ons ook in staat om die in ons voordeel om te buigen, zoals een boer doet wanneer hij zijn bezigheden aanpast aan de seizoenen. We kunnen vat op de tijd krijgen en een schema of kalender ontwerpen om onze activiteiten voor het hele jaar efficiënter te plannen. Psychologisch kunnen we misschien zelfs troost putten uit het idee dat verandering de enige vorm van bestendigheid is in de wereld. (pagina 78-80)

Lees ook: De Weg : wat Chinese filosofen ons leren over het goede leven leren (2016) van Michael Puett en Christine Gross-Loh. 

Terug naar Overzicht alle titels