Boom 2024, 253 pagina's - € 24,90
Genomineerd voor de Socratesbeker, het 'beste' filosofieboek van het jaar
Website van Lieke Asma (1984)
Korte beschrijving
Een actuele filosofisch-psychologische beschouwing over vooroordelen en discriminatie. Lieke Asma onderzoekt hoe onbewuste vooroordelen ons gedrag, onze gevoelens en beslissingen beïnvloeden, ondanks ons zelfbeeld van objectiviteit en rechtvaardigheid. Ze stelt dat we onbewust onderscheid maken tussen mensen op basis van kenmerken zoals gender, etniciteit en leeftijd. In dit boek pleit ze voor een andere benadering om deze 'blinde vlekken' te herkennen: in plaats van naar binnen te kijken, moeten we ons richten op de wereld buiten ons en luisteren naar de ervaringen van anderen om discriminatie te herkennen en te voorkomen. In heldere, verdiepende stijl geschreven. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep. Lieke Asma (1984) is filosoof en psycholoog. Ze promoveerde aan de VU Amsterdam op een proefschrift over vrije wil en wetenschappelijk onderzoek. In München doet ze onderzoek naar impliciete vooroordelen, zelfontplooiing en handelen. Haar boek 'Mijn intenties en ik’* (2021) haalde de shortlist van de Socratesbeker en van de Hypatiaprijs.
Tekst op website uitgever
We kunnen mensen onrechtvaardig behandelen zonder het te willen, en zelfs zonder het op te merken. Onbewust en ongewild maken we onderscheid tussen personen op basis van hun gender, etniciteit, leeftijd, lichaamsgewicht of seksuele oriëntatie. Hoe kan het dat ons zelfbeeld zo afwijkt van ons gedrag?
Het antwoord lijkt helder: in het onbewuste liggen vooroordelen opgeslagen, die ongemerkt onze gedachten, gevoelens en beslissingen beïnvloeden. Maar is dat wel de juiste manier om over deze problematiek na te denken? Is het wel behulpzaam om de blik naar binnen te richten? Filosoof en psycholoog Lieke Asma pleit voor een radicaal ander perspectief. Om oog te krijgen voor onze blinde vlekken, moeten we de aandacht juist verplaatsen naar de wereld buiten ons. Alleen door te kijken naar patronen in gedrag, keuzes en reacties, en door te luisteren naar ervaringen van anderen kunnen we discriminatie herkennen en voorkomen.
Lieke Asma (1984) is filosoof en psycholoog. In 2018 promoveerde ze aan de Vrije Universiteit Amsterdam op een proefschrift over vrije wil en wetenschappelijk onderzoek. Aan de Munich School of Philosophy doet ze onderzoek naar impliciete vooroordelen, zelfontplooiing en handelen. Met haar debuut, Mijn intenties en ik. Filosofie van de vrije wil (2021), haalde ze de shortlist van de Socratesbeker en van de Hypatia-prijs.
Fragment uit 6. De blik naar buiten
We kunnen echt blind zijn voor discriminatie. Zelfs als jij denkt dat jouw oordeel, handeling of keuze eerlijk is, is het toch mogelijk dat je iemand oneerlijk behandelt. In dezelfde zin kun je ook volledig over het hoofd zien dat je zelf gediscrimineerd wordt. Je kunt denken dat je een eerlijke kans hebt gekregen of dat bepaalde rolverdelingen normaal zijn, terwijl je in werkelijkheid benadeeld wordt op basis van je sociale kenmerken.
Het ijsbergmodel probeert dergelijke vormen van discriminatie te verklaren in termen van psychologische processen in onze onbewuste geest. Discriminatie is onzichtbaar, omdat ze door een onzichtbaar psychologisch proces veroorzaakt is. Maar ook als je bewust spaghetti maakt of bijvoorbeeld je fietsband plakt, leveren onzichtbare processen een onmisbare bijdrage. Dat heeft niet tot gevolg dat je niet weet wat je aan het doen bent. Het probleem zit in onze relatie met de feiten, in hoe we ons verhouden tot datgene wat we doen, zeggen, denken of voelen. Waar het hoogst onwaarschijnlijk is dat je een appel in je spaghetti niet opmerkt, kan het voor jou verborgen blijven dat je in je reactie op of oordeel over mensen op irrelevante informatie hebt gereageerd. We denken dat we eenzelfde reactie of cv van leden van verschillende sociale groepen hetzelfde beoordelen, maar onderzoek laat zien dat we toch echt onderscheid maken, op basis van etniciteit, afkomst of gender bijvoorbeeld, zonder dat we dit zelf in de gaten hebben.
Gegeven de grote hoeveelheid bewijs die psychologen inmiddels verzameld hebben, is de kans groot dat jij en mensen in je omgeving ook met onbedoelde en onbewuste discriminatie te maken hebben gehad, als benadeler én als benadeelde. Niet omdat je onbewust toch wel een racist of seksist bent, maar bijvoorbeeld omdat je geen reden hebt om te twijfelen aan je beslissing, of omdat het niet zo eenvoudig is om een problematisch patroon in je eigen oordelen of dat van anderen op te merken. Of omdat je denkt dat dit patroon aansluit bij een inherent verschil, bijvoorbeeld tussen mannen en vrouwen. Door een mengelmoes van selectief waarnemen, misattributie, rechtvaardiging, patronen, normen en rolverdelingen kan discriminatie volledig uit beeld verdwijnen. We denken, handelen en oordelen niet onder het label 'discriminatie', terwijl het label wel van toepassing is.
Ik wil hiermee niet zeggen dat we irrationele wezens zijn, of niets meer dan slachtoffers van ons onbewuste. Oordelen en beslissen op basis van relevante feiten is in ieder geval van mensen moeilijk, moeilijker dan een rijpe avocado kiezen of de juiste route naar je werk fietsen bijvoorbeeld. Een cruciale complicatie is dat we weinig of zelfs geen feedback krijgen. Als de avocado hard blijkt te zijn of als je ineens bij het zwembad staat, weet je dat er iets mis is gegaan. Daarentegen is het goed mogelijk dat je iemand op basis van irrelevante feiten selecteert voor een functie en dit toch als en juiste, rationele beslissing verschijnt. Je ziet geen reden om je keuze of handeling ter discussie te stellen, Vanuit jouw perspectief, en soms zelf vanuit het persoon van de persoon die gediscrimineerd wordt, lijkt de beslissing terecht en passend. Dit gebrek aan feedback verklaart dat zelfs goedbedoelende personen steeds opnieuw onbewust en onbedoeld kunnen discrimineren in hun oordelen en keuzes. Het onderzoek wijst erop dat velen van ons geen expert zijn als het gaat om het eerlijk beoordelen van personen, en dat we niet de feedback krijgen die nodig is om een expert te worden. (pagina 183-185)
Lees ook: Mijn intenties en ik : filosofie van de vrije wil (uit 2021)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen