Atlas Contact 2025, 170 pagina's - € 22,99
Korte bio van Lieke Knijnenburg (1994)
Korte beschrijving
Een persoonlijk en filosofisch betoog tegen een de maatschappelijke focus op productiviteit, zowel op de werkvloer als op het gebied van o.a. relaties. Filosoof Lieke Knijnenburg onderzoekt de impact van de kapitalistische ratrace op het individu en de samenleving. Ze beschrijft hoe de nadruk op productiviteit en efficiëntie ons dwingt om onszelf te meten aan onze prestaties, wat leidt tot een verwaarlozing van andere waarden in het leven. Knijnenburg deelt haar persoonlijke worsteling met de druk om voortdurend productief te zijn en haar pogingen om te ontsnappen aan deze druk. Ze analyseert hoe deze productiviteitsfetisj niet alleen de werksfeer beïnvloedt, maar ook relaties en persoonlijke welzijn. In vaardige stijl geschreven, met zowel meer persoonlijke als meer beschouwende passages. Geschikt voor een brede tot geoefende lezersgroep. Lieke Knijnenburg is een Nederlandse filosoof. Ze schrijft onder andere voor De Groene Amsterdammer.
Tekst op website uitgever
In een wereld waarin alles meetbaar is en je altijd méér kunt doen, is het lastig stil te staan. Niemand ontkomt aan de kapitalistische ratrace. Filosoof Lieke Knijnenburg worstelt hier al sinds haar studie mee. De productiviteitsfetisj leert dat hard werken beter is dan ontspannen, dat onze waarde als mens afhangt van onze productiviteit en dat we altijd meer kunnen doen. Ver buiten de werksfeer (bijvoorbeeld in het domein van relaties) verdringt dit ideaal andere ideeën over het goede leven.
In dit boek ontleedt Knijnenburg op nietsontziende wijze haar drang om het leven te reduceren tot een takenlijstje en haar pogingen om aan zichzelf te ontsnappen; in de ander, de nacht, de roes. Het resultaat is een filosofische worsteling met overgave.
Fragment uit 6. De belofte van de nacht
Vrijheid hoeft niet te betekenen dat alles geoorloofd is, maar overschrijding is niet noodzakelijk reden voor regulering. Het contact tussen mensen op de dansvloer staat, net als in het leven overdag, bol van non-verbale codes waarbij je elkaar zo goed als dat gaat probeert aan te voelen. We flirten door aan te trekken en af te stoten, we maken onverwachte vrienden, om a een drankje te beslissen dat we ieder een andere kant op gaan. Een flirt blijkt een vriend, een vriend een flirt. We gaan allemaal met andere verwachtingen de dansvloer op. Massa's lichamen die verlangen aangeraakt te worden of juist losgelaten. Dat alles is onmogelijk vast teleggen in regels, en grenzen zijn niet altijd duidelijk op een dansvloer waar mensen letterlijk tegen elkaar aan schuren. Bovendien kunnen al die regels ervoor zorgen dat we elkaar in de gaten houden, onszelf in bedwang willen houden, op een plek waar de belofte juist is om de controle los te laten. Hier kun je niet vertrouwen op de zekerheden van de dag. Juist in die oncomfortabele spanning schuilt de schoonheid van het nachtleven.
Hebben we moed verloren om die fricties te verdragen? Hoe meer het leven wordt gereduceerd tot een biologisch proces dat geoptimaliseerd moet worden, des te moeilijker kun je omgaan met pijn en de dood, schrijft Han in De palliatieve maatschappij. Pijn kunnen we dan alleen nog maar begrijpen binnen een discours van gezondheid en dient zo snel mogelijk opgelost te worden met pillen. We gaan fysieke pijn het liefst zo veel mogelijk uit de weg, net als conflicten en lastige discussies. het moet vooral 'gezellig' en 'leuk' zijn.
Dat betekent niet dat het lukt om pijn uit het leven te bannen. Pijn is listig, schrijft Han, het vindt altijd een manier om ons leven weer binnen te druppelen. Als we niet door een baas worden uitgebuit dan doen we dat zelf wel. het maakt alleen dat de pijn steeds moeilijker te dragen is, omdat we de bredere verhalen missen waarbinnen pijn betekenis krijgt. Pijn binnen de prestatiesamenleving is vooral een mogelijkheid voor groei in de nauwe zin van succes en geluk. Die moet optimaal benut worden en zo snel mogelijk omgezet in wijze lessen voor de toekomst of een te verhandelen product. We zijn verleerd om pijn om te zetten in schoonheid, in kunst, want 'de pijn wordt verdoofd voordat het een verhaal in gang zet.'
Ik ken niemand die pijn zo goed kan dragen als mijn vriend Errol. Als geen ander kan hij liefdesverdriet hebben, om zwelgend bij de schoonheid van een verloren liefde poëzie te lezen en ineens beter te begrijpen dan ooit waar Judith Herzberg op doelde met de simpele zinnen; 'Hoe is dat zo gekomen/ Van altijd blijven slapen/ Tot nooit meer willen zien?' Hij kan als geen ander eenzaamheid dragen, lange wandelingen maken door een troostende binnenstad vol rumoer en de details van de nacht louterend op zich laten inwerken om vervolgens met vrienden aan de telefoon de eenzaamheid aan een filosofisch onderzoek te onderwerpen. Het is tekenend voor iemand die vol overgave leeft. Die geluk net zo intens beleeft, als verdriet.
Pijn wijst erop dat we hebben liefgehad en geleefd, schrijft Han. 'Waar scheidingen pijn doen, blijken aangegane verbindingen waar. Alleen waarheden doen pijn.' Alleen als iets je dierbaar is geweest, kan het je raken. Alleen als je ergens vol hartstocht ingedoken bent kun je teleurgesteld worden. En alleen door pijn te verdragen kunnen we tot nieuwe inzichten komen. Waarheid vereist dat je troostende gedachten durft los te laten, vertrouwde betekenisverbanden opschudt, je door een ander op andere gedachten laat brengen zonder in de verdediging te schieten.
Een samenleving die gezondheid tot haar hoogste doel heeft gemaakt wordt volgens Han bevolkt door wat Friedrich Nietzsche 'de laatste mens' noemde. De laatste mens overleeft zonder echt te leven.
Enig gif zo nu en dan: dat geeft aangename dromen. En veel gif op het laatst, voor een aangenaam sterven. [...] Men heeft zijn pretje voor de dag en zijn pretje voor de nacht: maar men houdt de gezondheid in ere. 'Wij hebben het geluk uitgevonden' - zeggen de laatste mensen en knipperen met hun ogen.
De laatste mens doet normaal, dan doet hij al gek genoeg. Hij laat zijn bloedwaardes onderzoeken om te checken of zijn gezondheid in orde is terwijl hij geen klachten heeft. De laatste mens probeert willekeurige E-nummers in voedsel te vermijden om vervolgens een net leuke hoeveelheid xtc op een festival te nemen voor een aangename high. Hij gaat naar een festival, niet voor de muziek, maar voor de gezelligheid. Om dan het liefst op een comfortabele glamping te staan met een al opgezette tent waar soms zelfs nog een sportclub aanwezig is, om op maandag weer fris te verschijnen op werk. Hij verwacht niet te veel van de mensen om hem heen, dan kan hij ook niet teleurgesteld worden. Hij stuurt tikkies van een euro. Hij neemt een lifecoach in de hand, die hem vertelt hoe hij de innerlijke rust kan bereiken van waaruit je heerlijk productief kunt zijn. Om vervolgens uit verveling dan maar in een bad vol ijs te gaan zitten om nog íéts te voelen.
Soms ben ik bang dat zelfs de nachtclubs zich vullen met laatste mensen. Laatste mensen die als duifjes op een dakrand precies genoeg afstand bewaren om elkaar niet echt te raken en toch aangenaam in elkaars aanwezigheid bewegen. Mensen die in elkaars oor roepen dat ze zo wel een lekkere work-out hebben gehad. Die de volgende ochtend trots hun stappenteller bekijken maar zich niets herinneren van de muziek.
Dan sta ik liever met al die andere sukkels drie uur in de rij voor de Haan met het risico dat ik uiteindelijk bij de ingang geweigerd word, maar waar het wachten, met een beetje geluk, zich vertaalt in overgave op de dansvloer. Want ik wil niet alleen maar overleven, ik wil leven. (pagina 147-152)
Onderstaande boeken uit de literatuurlijst staan op dit blog
|
De grote weigering |
2022 |
119 |
|
|
Zelfverwoestingsboek |
2019 |
142 |
|
|
Agendahedonisme |
2022 |
248 |
|
|
Op zoek naar de verstrooide tijd |
2023 |
184 |
|
|
De palliatieve samenleving |
2022 |
95 |
|
|
De vermoeide samenleving + 2 andere |
2012 |
166 |
|
|
Vita contemplativa |
2023 |
156 |
|
|
Kairos |
2014 |
310 |
|
|
De eendimensionale mens |
2023 |
277 |
|
|
Leven in tijden van versnelling |
2016 |
160 |
|
|
Onbeschikbaarheid |
2022 |
155 |
|
|
Identiteit |
2012 |
271 |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen