woensdag 11 september 2019

Simone van Saarloos

Herdenken herdacht : een essay om te vergeten
Prometheus 2019, 128 pagina's -  € 18,99
Reeks: Nieuw Licht.

Wikipedia: Simone van Saarloos (1990)

Korte beschrijving
Dit boek van Simon(e) van Saarloos is verschenen in de serie 'Nieuw licht' van uitgeverij Prometheus. In deze serie probeert de uitgeverij oude vraagstukken op een nieuwe manier te belichten. Elk essay levert een oordeel op over de huidige tijd en wordt vergezeld van een fragment van een klassieke tekst (hier Friedrich Nietzsche) en een voorwoord van Frank Meester en Coen Simon. Saarloos probeert in dit essay het fenomeen 'herdenken' te doorgronden. Daarbij laat de auteur zien in welke context er herdacht wordt, hoe die herdenking eruitziet en wat dat betekent voor de betekenis die het woord krijgt. Duidelijk wordt dat de manier waarop herdacht wordt sterk verweven is met de manier waarop wij nadenken over herinneren, geschiedenis en de plek van de mens daarin. De auteur laat zien hoezeer de betekenis van geschiedenis – en dus van herdenken – bepaald is door degene die het in de geschiedenis voor het zeggen hebben: de blanke, heteroseksuele man. Het boek is geschikt voor lezers met ruime achtergrondkennis en een interesse in filosofische en politieke vraagstukken.

Tekst op website uitgever
Wie bepaalt wat er wordt herinnerd en herdacht, en waarom? Slavernij is lang geleden, te lang geleden voor excuses van de Nederlandse overheid, aldus premier Mark Rutte. Neurowetenschappers onderzoeken hoe vroegere gebeurtenissen levens van nu beïnvloeden en noemen dit een ‘intergenerationeel trauma’. Hoe herdenk je iets wat zowel verleden tijd is als een dagelijkse realiteit?

In Herdenken herdacht laat Simon(e) van Saarloos zich inspireren door het historisch haast onzichtbare bestaan van homo’s en queers. Ze toont de kracht van vergeten en vraagt zich af óf en hoe het mogelijk is om zonder verleden te leven.
Tegelijkertijd bekritiseert Van Saarloos hoe een ‘wit geheugen’ _ ook dat van haarzelf _ bepaalde verhalen vanzelfsprekend acht, terwijl andere geschiedenissen worden uitgewist. Herdenken herdacht gaat niet over schuld, maar over rommelig leven met pijn en verdriet.

Simon(e) van Saarloos (New Jersey, 1990) is schrijver en filosoof. In 2015 was zij de jongste VPRO-Zomergast ooit. Ze publiceerde onder meer Het monogame drama, de roman De vrouw die en het rechtbankverslag Enz. Het Wildersproces. De Jan Hanlo Essayprijs jury: ‘Ze verzet zich tegen de rode draad en vindt zo een nieuwe vorm van opiniërend schrijven uit.

Fragment uit (de) Inleiding
Handelen en herinneren zijn nauw met elkaar verbonden. Ik wil kort laten zien hoe er in de filosofische traditie die mij voedde (en tot handelen aanzette) over herinneren en herdenken wordt gedacht. Hier noem ik Friedrich Nietzsche en Hannah Arendt. Zij stellen dat vergeten in zekere zin noodzakelijk is om te handelen. Ook de queer theorie die ik de laatste jaren leef, ziet voordelen in vergeten. Maar vergeten is net zo goed een daad van vernietiging, soms gewelddadig. De beroemde auteur George Orwell beschrijft een totalitair regime in zijn roman 1984: 'Het verleden was uitgewist, het uitwissen was vergeten, de leugen werd waarheid.' Een perspectief als objectieve waarheid presenteren kan ook leugenachtig worden genoemd: de geschiedenis van witte mensen is een goed gedocumenteerd, geprezen verhaal vol moedwillig vergeten. Ik zal het hebben over 'wit herinneren' om aan te geven hoe vergeten een politiek, repressier middel kan zijn.
  Nationale herdenkingsdagen zijn uitzonderlijke gebeurtenissen en wie een monument of standbeeld wil oprichten, moet eerst bewijzen dat de te eren persoon of gebeurtenis zo'n herdenking verdient. Vaak wordt beweerd dat ons geheugen te beperkt is en dat we daarom noodzakelijk selectief herdenken. In Herdenken herdacht wil ik dat weerleggen.
  Het is mijn filosofische overtuiging dat we in de westerse traditie zeer geoefend zijn om vanuit schaarste en competitie te denken (door de evolutieleer van Darwin, maar ook het verhaal van Eva en Adam vertrekt vanuit competitie - tussen de deuivel en God - en vanuit schaarste: het ontbreekt hun aan kennis van goed en kwaad, waardoor we al snel uitkomen op een verzuchting als: 'Je kunt niet alles hebben.' Dit is een ideologie van schaarste die niet leidt tot een bescheiden consumeren, maar tot een 'Go Slow!'-advies wanneer het aankomt op sociale verandering en kwesties van rechtvaardigheid. Denk bijvoorbeeld aan de wijze waarop Halbe Zijlstra de verandering van de figuur Zwarte Piet, 'onvermijdelijk' noemde, mits het geleidelijk en niet te snel zou gaan. Ook tegenstanders van een quotum voor een gelijkere vertegenwoordiging van vrouwen in de wetenschap of politiek, stellen dat het langzaam, vanzelf zal gaan.
  Om schaarste ('je kunt niet alles herdenken')  en competitie ('sommige verhalen zijn daarom belangrijker dan andere') tegen te gaan, doe ik een voorstel voor dagelijks, lichamelijk herdenken. (pagina 20-22)

Startpagina Nieuw Licht

Terug naar Overzicht alle titels

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen