Peter Bieri

Hoe willen wij leven?
Wereldbibliotheek 2012, 94 pagina's - € 15,90

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Wie wollen wir leben? (2011)

Wikipedia: Peter Bieri (ook bekend onder het pseudoniem Pascal Mercier) (1944-2023)

Korte beschrijving
De Duitse filosoof Peter Bieri (ook bekend als de romanschrijver Pascal Mercier) schreef eerder al een boek over de vrije wil. Dit sublieme kleine boekje met een drietal uitgewerkte lezingen gaat een stap verder. Het stelt de vraag hoe wij onze autonomie ('zelfbeschikking') willen realiseren. Hoe willen wij leven? Wat zou een autonoom leven inhouden? Hoe functioneert zelfkennis daarin? En wat is de relatie tot de cultuur? Centrale gedachte is dat volstrekte autonomie onmogelijk en zelfs onwenselijk is omdat de mens zich altijd in een sociale context bevindt, dat autonomie via zelfkennis tot stand komt, dus door afstandelijke reflectie op en daarmee verandering van het zelfbeeld. Taal speelt daarin een belangrijke organiserende en ordenende rol. Literatuur kan in die reflectie bemiddelen. Een sterk pleidooi voor 'geestelijke vorming' ('Bildung') als meer dan de door bureaucraten zo geprezen scholing ('Ausbildung'). Daarmee toont het boek aan hoe cruciaal de geesteswetenschappen in onze samenleving zijn. Zeer goed geschreven zonder filosofisch vakjargon, vol prikkelende gedachten. Een aanrader op het grensvlak van literatuur en filosofie en/als levenskunst.

Fragment uit de Tweede lezing
Waarom is zelfkennis belangrijk?
We kunnen geen stap zetten zonder te weten waarom. Als we de reden zijn vergeten, blijven we staan. Pas wanneer we weer weten wat we wilden, gaan we verder. Om te kunnen handelen, moeten we begrijpen wat we willen en doen.
Dit geldt niet alleen voor handelingen op korte termijn, zoals naar je werk rijden of naar de bioscoop gaan. Het geldt ook voor langere opeenvolgingen van handelingen die een hele levensperiode bepalen: een studie, een gezin stichten, een bedrijf opbouwen, het jarenlang werken aan een boek. Ook in deze gevallen kunnen we alleen maar verder gaan zolang we begrijpen wat voor wil erin tot uitdrukking komt en hoe die bij ons past. Als we dit begrip kwijtraken, komen de dingen tot stilstand. We kunnen alleen maar op langere termijn handelen als we een vermoeden hebben van de richting van ons leven, een voorstelling van wie we zijn.
Als de vertrouwde vanzelfsprekendheid niet sterk genoeg meer is, kan de behoefte ontstaan enige afstand te nemen van het tot nu toe geldende, en ons fundamentele vragen te stellen: hoe ben ik hier eigenlijk gekomen?  Waarom passen mijn huidige gedachten, gevoelens en verlangens niet meer bij de manier waarop ik mijn leven tot nu toe heb geleefd? Hoe zien ze er eigenlijk uit, deze gedachten, gevoelens en verlangens? Zijn ze veranderd, of heb ik me er altijd al over vergist?
Nu gaat het erom de waarachtigheid en plausibiliteit van het tot nu toe bestaande zelfbeeld te onderzoeken, dat door conventies, toevallige ontmoetingen en een toevallige opleidingsgeschiedenis werd gestempeld. En het gaat erom die drijfveren in mij te onderzoeken die door de tot nu toe bestaande vanzelfsprekendheid verdraaid en verduisterd werden. Nu gaan we op zoek naar uitdrukkelijke zelfkennis. (pagina 35-36)

Artikel: Peter Bieri - Je kunt veel met jezelf: je kunt jezelf beïnvloeden, je kunt jezelf tot op bepaalde hoogte hervormen. (maart 2013)

Terug naar Overzicht alle titels