Boeken over onze snel veranderende wereld

In september 2012 begon een bijzonder leesavontuur.  In de Bibliotheek Oss verzamelden zich ruim dertig personen die mee wilden gaan doen met de tribe Lezers van Stavast.  Ze waren ingegaan op de uitdaging om veertig weken lang een non-fictie boek te gaan lezen. Boeken over onze snel veranderende wereld. Elke Lezer van Stavast leest een ander boek, maar wel van de literatuurlijst van de stam. Die lijst omvatte in het najaar van 2012 circa tachtig titels. Boeken waarin wetenschappers, goede wetenschapsjournalisten en andere schrijvers hun lezers proberen bij te praten over bepaalde ontwikkelingen. Ook boeken waarin ze hun bezorgdheid uitspreken over wat er op uiteenlopende terreinen gaande is. Maar natuurlijk ook boeken waarin oplossingen worden aangedragen. Waarin auteurs zich afzetten tegen bepaalde trends. Een breed spectrum aan thema’s en meningen. Dat eerste seizoen van de Lezers van Stavast beviel goed. Alleen haalde bijna niemand de vooraf gestelde target; veertig boeken is best veel. Dus lieten we die ‘eis’ los, maar gingen wel door. Nu zitten we in het vierde seizoen. En bevat de lijst ruim vierhonderd titels. Oh ja, en een keer per vier weken is er een Meet Up in de Osse bibliotheek. Gratis toegankelijk.    

De literatuurlijst van de Lezers van Stavast
Op deze website staan uiteraard alle geselecteerde titels. Twee criteria:
* boeken die de lezer inzicht bieden in onze in transitie zijnde wereld
* boeken die opgenomen zijn in de collectie van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken

Op de site treft u voor elke titel de volgende gegevens aan:
* schrijver, titel, uitgever, jaartal, aantal pagina’s, prijs
* een link naar Wikipedia of een andere bron
* een korte bespreking (recensie)
* een fragment uit het boek dat u een indruk geeft van schrijfstijl en inhoud van het boek
* soms een filmpje, een verwijzing naar een ander artikel
Ook staan er op dit blog achtergrondartikelen EN (erg belangrijk) registers om uit de grote hoeveelheid wegwijs te worden.

Objectief?
Uiteraard is de literatuurlijst niet objectief. Waarom niet? Een Openbare Bibliotheek is toch objectief, neutraal, terughoudend, een grijze muis et cetera? Indien u nog steeds gelooft in objectiviteit dan heeft u een probleem. Het is een illusie. Elke keuze is in the end subjectief. Waarom? U had ook een andere keuze kunnen maken. Dit geldt ook voor de literatuurlijst voor de Lezers van Stavast. Het is om te beginnen een momentopname, afhankelijk van het aanbod en vooral een persoonlijke inschatting waarom dít boek wél en een ander níet aan de lijst moet worden toegevoegd.
Het is een mix van Fingerspitzengefühl,  vakmanschap, boeken die in de collectie van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken worden opgenomen en toeval. En uiteraard zitten er enkele persoonlijke favorieten in.
Maar desalniettemin durf ik de stelling te betrekken dat, als u een flink aantal van deze boeken heeft gelezen, u redelijk op de hoogte bent van zaken die in onze wereld in een zeer rap tempo aan het kantelen, schuiven, veranderen zijn. We leven allemaal in een ‘transition town’. En moeten proberen er het beste van te maken. 

Een selectie – 25 thema’s
Ruim driehonderd titels zijn hier opgenomen in 25 thema’s. Ruim de helft van de boeken zijn bij twee of meer thema’s ingedeeld. ‘Nooit af’ van Martijn Aslander & Erwin Witteveen is bij tien thema’s ingedeeld.
We leven volgens hen in een wereld die nooit af is. Een tijd van permanent beta. Lees dat boek!

1	Creativiteit		Zó nodig in de 21e eeuw
2	Cultuurkritiek		Denkers die ons een spiegel voor houden
3	Democratie		Hapert en er móet geëxperimenteerd worden
4	Digitale zaken		Niet alles is rozengeur en maneschijn
5	Dilemma's		Talloos vele
6	Easycratische bibliotheek		Een project van Martijn Aslander & Erwin Witteveen.
7	Economie		Tja, die is vastgelopen en er móet een ander model komen
8	Filosofie		Een greep. Kernwoord: ga je ‘iets’ volwassener gedragen
9	Een ander frame		Als leidraad voor ons doen en laten; vervangt het bestaande
10	Geld		Het huidig systeem is vastgelopen; er komen alternatieven
11	Geschiedenis		In relatie tot onze huidige tijd en thema’s
12	Hersenen		Hoe onze hersenen heel anders werken als we dachten
13	Logisch denken		Zo nodig; overal ligt sloppy denken op de loer
14	Management		Van top-down naar horizontaal, zelfsturend
15	Media		Hoe die meestal níet goed bezig zijn en werken
16	Milieu		Gaat de goede kant op, maar ....
17	Neoliberalisme		Ligt zwaar onder vuur; heeft een link met een ander frame
18	Ongelijkheid		Een van de grote issues voor de 21 eeuw
19	Optimisme		Schrijvers met een positieve toon en kijk op de toekomst
20	Opvoeding & onderwijs		Gaat radicaal op de schop worden genomen
21	Pamflet		Korte, vlot geschreven teksten
22	Romans		Zeggen vaak meer als talloos vele non-fictie boeken
23	Sociale dieren		In the end zijn we dat allemaal en geen homo economicus
24	Techniek & technologie		We leven in exponentiële tijden en dat verklaart veel
25	Tijdgeest		Er zijn schrijvers die hem aanvoelen én hem shapen.

Raam van Overton
Een van mijn favoriete schrijvers (en denkers) is de relatief jonge historicus Rutger Bregman. Een van de ‘ster’-auteurs van De Correspondent (‘Word lid!).

Die op kerstavond 2015 in ‘Wie de wereld wil veranderen moet onredelijk, onrealistisch en onuitstaanbaar zijn ‘ het Raam van Overton aanreikte.
Een manier om naar maatschappelijke onderwerpen te kijken. En hoe in de tijdgeest de perceptie verschuift. Iedereen die een ‘beetje’ de tijdgeest volgt ziet momenteel diverse onderwerpen waarover het Overton Window gelegd kan worden.

Thema’s die in diverse boeken worden meegenomen.

Veel leesplezier  toegewenst

(Oss, donderdag 21 januari 2016)
Hans van Duijnhoven                           

Paul Frissen 2

Het geheim van de laatste staat : kritiek van de transparantie
Boom 2016, 272 pagina's - € 22,50

Wikipedia: Paul Frissen (1955)

Korte beschrijving
De moderne burger eist transparantie van de staat, opdat het overheidsbeleid democratisch kan worden gecontroleerd. Tegelijkertijd wenst de burger bescherming van de eigen geheimen (privacy). Deze spanning tussen geheimhouding en openheid staat centraal in dit boek van de bestuurskundige Frissen. Hij stelt de politiek-filosofische vraag naar de betekenis van staatsgeheimen in het functioneren van de staat en de betekenis van die geheimen voor de vrijheid van de burger: juist om de burger en diens recht op geheimen te beschermen, heeft de staat geheimen en geheimhouding nodig. Het betoog is gebaseerd op – en veronderstelt tot op zekere hoogte kennis van – klassieke en moderne politiek-filosofische inzichten. Ter ondersteuning van het betoog wordt ook gerefereerd aan literaire werken, in het bijzonder Dave Eggers' 'De cirkel'. Daarnaast heeft Frissen gesprekken gevoerd met 'geheimhouders': medewerkers van en toezichthouders op de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Tekst op website uitgever
In dit spraakmakende boek formuleert Paul Frissen een fundamentele kritiek op het verlangen naar transparantie. Het geheim van de laatste staat is bedoeld voor iedereen die voorbij het transparantiedenken wil reflecteren op wat de staat nodig heeft om onze vrijheid te beschermen.

De vrijheid van de burger berust op zijn fundamentele recht op geheimen. Van de staat verwacht de burger transparantie. Om de vrijheid van de burger te beschermen heeft echter ook de staat geheimen nodig. Over deze politiek-filosofische paradox gaat Het geheim van de laatste staat. Paul Frissen formuleert een cultuurkritische beschouwing van het verlangen naar transparantie dat teruggaat tot de klassieke oudheid en in de moderniteit zijn hoogtepunt vindt. In scherpe analyses laat hij zien hoe afschuwwekkend de totale transparantie is.

Voor een ‘kleine antropologie van het staatsgeheim’ heeft de auteur gesprekken gevoerd met (voormalige) medewerkers van geheime diensten en andere betrokkenen uit het domein van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Geheimen en geheimhouding blijken onmisbaar voor de burger én voor de staat. Als de macht van de staat wordt bedreigd door duistere krachten in het verborgene is ook de vrijheid van de burger in gevaar. De staat moet zich kunnen wapenen tegen bedreiging van rechtstaat en democratie.

‘Paul Frissen laat overtuigend zien dat in de verhouding tussen overheid en burger een precaire balans vereist is tussen geheimhouding en transparantie, om een optimaal gevoel van veiligheid bij burgers te creëren. Zijn boek nodigt uit tot nadenken over de vraag waar de grenzen liggen voor de eisen van transparantie aan de zijde van zowel de staat als zijn onderdanen.’ – Bob de Graaff, hoogleraar inlichtingen en veiligheid aan de Nederlandse Defensie Academie en de Universiteit Utrecht

Fragment uit Het geheim van de laatste staat:
‘De spion is cultuurhistorisch een ambigu personage: soms een functionaris die een schimmig metier uitoefent gebaseerd op verraad, soms een laatste – of misschien beter: eerste – bastion tegen ondermijning van de democratische rechtsorde, soms een held uit de film noir. De regenjas symboliseert zowel dat heldendom als zijn tragiek: buiten de film mag hij nooit in de openbaarheid treden, hoe heldhaftig de operatie ook is. De cultuur van geheimhouding is voor een geheime dienst functioneel, maar kan altijd ontaarden in een cultus van geheimzinnigheid.

Daarin zien we een opmerkelijke overeenkomst met de zucht naar transparantie. Deze kan net zo pervers en gevaarlijk zijn als een ongebreidelde snuffeldrang – ‘stofzuigen’ – van geheime diensten. Het verlangen naar transparantie heeft eveneens totalitaire kanten.’

Fragment uit 6. De zucht naar transparantieTransparantiezucht is een kenmerk van van de postmoderne mediasamenleving. Het lijkt alsof iedereen object én subject tegelijk is van intelligence. Iedereen spioneert en wordt bespioneerd. Daarachter gaat vaak een wereldbeeld schuil waarin transparantie de poort is naar een betere wereld. Transparantie maakt immers machtsongelijkheid zichtbaar en zal uiteindelijk laten verdwijnen. In de betere wereld is de staat echter zelden een laatste staat, die wordt begrensd door rechtstatelijkheid en democratie.In de betere wereld van welke utopie dan ook is de staat totaal geworden, hij is overal. Hij weet immers dat de betere wereld altijd botst met het subversieve verlangen naar vrijheid. Dystopische romans zijn de treffende literaire verbeelding van die totalitaire onvermijdelijkheid. De totale staat kan geen laatste staat zijn.
  De Assanges en Snowdons van deze wereld lijken in hun transparantiezucht maar al te zeer op de machthebbers die ze willen bestrijden door hun recht op geheimen niet alleen te betwisten, maar ook effectief te ondermijnen. Echter:

 Im Zeitalter der globalen Kommunikation ist jedes Geheimnis im Gefahr, Geheimnis der Regierungen, Geheimnis der Banken, Geheimnis des Forschers, Geheimnis der Privatperson, Geheimnis der Geheimdienste. Aber die Menge oder Masse der geheimen Dinge vermehr sich zugleich in unvorstellbaren Ausmaß.


Boeken met Wim Brands
Op zondag 24 januari 2016 sprak Paul Frissen met Wim Brands over dit boek (40 minuten)

Lees ook: De fatale staat : over de politiek noodzakelijke verzoening met tragiek (2013)

Terug naar Overzicht alle titels

Joost Smiers, Pieter Pekelharing en John Huige

De macht van de megaonderneming : naar een rechtvaardige internationale economie
Van Gennep 2016, pagina's -  € 22,50

Klik hier voor de inleiding en een deel van het eerste hoofdstuk

Korte beschrijving
Een studie over de minder plezierige kanten van de huidige mondialisering en met name over hoe onze economieën mondiaal bestierd worden. Dit boek maakt duidelijk wat er sinds de opkomst van het neoliberalisme wereldwijd aan de gang is waar het gaat om de macht van grote ondernemingen. De macht over 'wat er geproduceerd wordt, hoe dat gebeurt, wie daar al of niet baat bij heeft, hoe er wordt getransporteerd, hoe er geconsumeerd wordt en wie daaraan verdient, is in handen van een zeer beperkt aantal grote transnationale ondernemingen en met hen verknoopte megabanken en weinig transparante andere financiële instellingen'. Kortom: duidelijk wordt dat té veel macht in de handen van té weinig instellingen is. De auteurs pleiten daarom voor veranderingen. Begrijpelijk, maar of hun oproep gevolg vindt, is de vraag, gegeven de grote belangen die rond de megaondernemingen spelen. Voorzien van een literatuurlijst.

Tekst op website uitgever
Sinds de crisis van 2008 is er toenemende ontevredenheid over het huidige systeem van bijna ongelimiteerde internationale vrijhandel. Steeds meer mensen verlangen naar ideeën over een rechtvaardiger en duurzamer inrichting van onze economieën.

In dit boek leggen de auteurs transnationale megaondernemingen, zoals Volkswagen, Monsanto en Starbucks, op de pijnbank. Ze laten zien hoe deze bedrijven (inter)nationale wet- en regelgeving weten te omzeilen en zo de uitgangspunten van vrije markt en democratie ondermijnen. Maar daar blijft het niet bij. Het boek bevat gedurfde voorstellen voor wezenlijke veranderingen op het gebied van het mededingingsrecht, het afschaffen van het intellectuele eigendomsrecht en de beperkte aansprakelijkheid van aandeelhouders; ondernemers die misdaden begaan krijgen hun terechte straf.

Het resultaat is een levendig geschreven, vlammend pleidooi voor een nieuwe economische orde, waarin geen enkel bedrijf de markt kan overheersen.

Joost Smiers is emeritus hoogleraar politicologie aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht, Pieter Pekelharing is docent sociale en politieke filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en John Huige is politiek econoom op het terrein van duurzame en solidaire economie.

Fragment uit de Inleiding
Het economische, politieke en culturele leven in veel landen in de wereld wordt overheerst door ondernemingen die te veel invloed hebben en vaak marktdominant zijn. Dat zijn meestal bedrijven die uitgegroeid zijn tot transnationale ondernemingen. Voor hen is the sky the limit - en misschien dat niet eens. Dit fenomeen van ongebreidelde marktmacht is strijdig met het beginsel van vrije concurrentie en ondermijnt de democratie. Tegelijk is de structuur van die transnationale ondernemingen zo complex geworden dat nauwelijks te begrijpen valt wat ze, waar ook ter wereld, uitrichten en welke consequenties dat heeft. Dus kunnen ze elke vorm van regelgeving over hun handel en wandel ongelezen laten en zelfs verhinderen. Nog ernstiger is dat zulke transnationale ondernemingen als gezamenlijk blok - in nauwe verbinding met overheden - wereldwijd hun belangen veiligstellen: ze opereren als corpocratische complexen, die onderling sterk verweven en machtig zijn.
  In dit boek onderzoeken we wat de karakteristieken zijn van die marktdominantie en invloed, en leggen we uit waarom daar schadelijke kanten aan zitten. Voorzien van die kennis zetten we bijl aan de wortel van dit kwaad. (pagina 7)

Terug naar Overzicht alle titels

Paul Mason

Postkapitalisme : een gids voor de toekomst
De Bezige bij 2016, 399 pagina's - € 24,90

Oorspronkelijke titel:  Postcapitalism : a guide to our future (2015)

Wikipedia: Paul Mason (1960)

Korte beschrijving
In dit baanbrekende boek laat de Britse economie-journalist Paul Mason zien hoe we vanuit de as van de recente financiële crisis de kans hebben om een meer sociale, rechtvaardige en duurzame globale economie te bouwen. Uiteindelijk moet de economie minder om geld draaien en meer om waarden als gezondheid. Volgens Mason gaat het kapitalisme het niet redden. Hij ziet drie krachten die doorslaggevend zullen zijn voor de ondergang van het kapitalisme: de informatietechnologie, nieuwe manieren van werken en de deeleconomie. Mason schuwt boute uitspraken niet. Critici zullen zeggen dat zijn benadering te abstract is en te veel geworteld in het marxistische denken. Hoe dan ook: Masons analyses en de economische, politieke en maatschappelijke veranderingen die hij ontwaart, zijn zeker interessant. Het boek is goed geschreven, al zijn de historische uitweidingen soms wat lang. Met noten, dankwoord en register. Goed boek, maar voor een beperkte lezerskring.

Tekst op website uitgever
Het kapitalisme bloeide de afgelopen tweehonderd jaar dankzij zijn aanpassingsvermogen; op de golven van de economische cycli heeft het zich steeds aangepast en getransformeerd om uiteindelijk sterker uit verschillende crises op te rijzen. Maar de grens is bereikt, stelt Paul Mason. In de uithoeken van het marktsysteem ontdekken mensen nieuwe vormen van eigendom, lenen en zaken doen – van 3D-printen tot zelf managende websites als Wikipedia en van duurzame energiecoöperaties tot parallelle valuta.
In het hart van die veranderingen staat de informatietechnologie, een revolutie die volgens Mason de potentie heeft om onze notie van werk, productie en waarde totaal te veranderen én om een economie gebaseerd op marktwerking en privaat eigendom te vernietigen.
In dit baanbrekende boek laat Mason zien hoe we, vanuit de as van de recente financiële crisis, de kans hebben om een meer sociale, rechtvaardige en duurzame, globale economie te bouwen.

Fragment uit de Inleiding
Dus hoewel het mijn doel is een raamwerk voor de toekomst te ontwerpen, gaan delen van dit boek over het verleden. Deel 1 gaat over de crisis en hoe we hierin terecht zijn gekomen. Deel II schetst een nieuwe, samenhangende theorie van het postkapitalisme. Deel III onderzoekt hoe de overgang naar het postkapitalisme eruit zou kunnen zien.
  Is dit utopisch? De utopische socialistische gemeenschappen van het midden van de negentiende eeuw zijn mislukt doordat de economie, technologie en de niveaus van het menselijk kapitaal niet voldoende ontwikkeld waren. Met de informatietechnologie worden grote delen van het utopische socialistische project mogelijk: van coöperatieven tot communes tot uitbraken van bevrijd gedrag die de menselijke vrijheid herdefiniëren.
  Nee, het zijn de elites - afgesloten in hun afzonderlijke wereld - die nu net zo'n utopische indruk maken als de millenaristische sekten van de negentiende eeuw. De democratie van mobiele eenheden, corrupte politici, door magnaten gecontroleerde kranten en de controlestaat ziet er net zo onecht en fragiel uit als Oost-Duitsland dertig jaar geleden.
  Alle lezingen van de menselijke geschiedenis moeten rekening houden met de mogelijkheid van een ineenstorting. De populaire cultuur is hierdoor geobsedeerd: die mogelijkheid achtervolgt ons in de zombiefilms, de rampenfilms, en in de postapocalyptische woestenij van The Road of Elysium. Maar moeten wij ons, als intelligente wezens, geen beeld vormen van het ideale leven, de perfecte samenleving?
  Miljoenen mensen beginnen te beseffen dat hun een droom is verkocht die ze nooit kunnen beleven. Daarvoor in de plaats hebben we meer nodig dan gewoon wat andere dromen. We hebben behoefte aan een samenhangend project, gebaseerd op de rede, bewijzen en testbare ontwerpen, een project dat breekt met de economische geschiedenis tot nu toe en duurzaam is voor de planeet.
  En we moeten ermee opschieten. (pagina 23)

Tegenlicht ging op Paaszondag 27 maart 2016 over de vakbonden. In die aflevering (Vakbond van morgen) komt ook Paul Mason aan het woord.

Klik hier voor een uitvoerige samenvatting (in het Engels op Abridged.me)

Artikel: Ontspullen - YES, maatschappelijk VERBETERD ondernemen wordt de norm en happy is the new rich! (april 2016)

Terug naar Overzicht alle titels

Wil Heeffer

Hoe lang pikken we het nog? : over de afbraak van ons publieke domein en het verloren gaan van solidariteit
Wilde Raven 2015, 162 pagina's - - € 16,95

Website Wil Heeffer (1944)

Korte beschrijving
De auteur is onder meer een essayist en trekt ten strijde tegen het kapitalisme. In zijn ogen brengt dit verschijnsel de samenleving zoals we die kennen in gevaar en destabiliseert het de sociale cohesie. Aan de hand van gedetailleerde analyses van hedendaagse praktijksituaties, een bespreking van sociaal-maatschappelijke theorieën, waaronder ook historische sociologen worden aangehaald, en de ontleding van de vrije markt als heilig instrument, probeert de auteur de lezer ervan te overtuigen dat het huidige systeem niet zaligmakend is. De leugen regeert en laat de mens verworden tot een instrument van zijn omgeving. Heeffer streeft naar een samenleving waarbij de bevrijdingsfilosofie centraal staat. Onbaatzuchtige wederkerigheid is de maatstaf waaraan sociale spelregels dienen te worden afgemeten. Het boek verkent de mogelijkheden van een nieuwe samenleving en staat stil bij de huidige maatschappij waarbij geld en macht corrumperen en onze sociale systemen van binnen uithollen. Dit boek zet je aan tot nadenken en legt de vinger op de pijnpunten in onze maatschappij. Voorzien van literatuurverwijzingen en eindnoten. Pocketuitgave; normale druk..

Tekst op website uitgever
De kapitalistische logica verspreidt zich naar alle domeinen van de samenleving. Menselijke relaties, zorg, onderwijs en wetenschap worden economische producten. Zelfs politiek wordt steeds meer economie. Dit leidt tot de teloorgang van gemeenschappelijkheid, politiek onbehagen en het verdwijnen van solidariteit.

Wil Heeffer ontmantelt de logica van het neoliberale kapitalisme en ontwikkelt een positief alternatief. Daarbij moderniseert hij Marx’ kritiek dat de verwording van menselijke relaties tot producten een prijs heeft. Heeffer baseert zijn analyse op bekende Westerse denkers en introduceert de in Nederland nog onbekende Latijns-Amerikaanse bevrijdingsfilosofie. Hiermee levert Heeffer een unieke bijdrage aan het maatschappelijk debat.

Hoelang pikken we het nog confronteert ons met de noodzaak van een maatschappelijke heroriëntatie en biedt praktische handvatten om een nieuw begin te maken. De bijzondere waarde van dit boek ligt in de scherpe analyse van het op hol geslagen kapitalisme en de concrete beschrijving van een nieuw ethos dat mensen bindt.

Fragment uit hoofdstuk 4. Afsluitende overwegingen
IV Afsluitend
Leven in stand houden impliceert een visie op de lange termijn waarin mens en leefmilieu doel en niet middel zijn. Na de geboorte is de mens langdurig op zorg aangewezen. In die periode worden gedragsattitudes gevormd en wordt kennis verworven. Het aangewezen zijn op zorg keert op het einde van ieders leven terug. Wij zijn erfgenamen en erflaters en hebben daarbij een leengoed - de aarde - in beheer. Voor het in stand houden van dat leengoed hebben we elkaar nodig. We hoeven daartoe niet het kapitalistisch systeem omver te werpen. Binnen grenzen dient de markt haar werk te kunnen doen. Wij mensen kunnen niet zonder een markt maar daarmee is de mens nog geen marktproduct.
  In een geglobaliseerde wereld die in milliseconden nieuws vanuit war ter wereld dan ook binnenskamers kan brengen, is niets zo moeilijk als de mens ook als menselijk subject te blijven zien. Maar wij zijn als beheerders van een erfgoed afhankelijk van elkaar. Daarom dienen er grenzen te worden gesteld aan het beheer van het gemeenschappelijke erfgoed zoals ik daar in het kader van het ontstaan van hybride ondernemingen en besluitvorming over schreef. Het elkaar nodig hebben en het veilig stellen van het erfgoed impliceert een aantal noodzakelijke, langetermijnvoorzieningen die het welbevinden van allen beogen. (pagina 141-142)

Titel sluit aan bij een boek van de Franse diplomaat Stéphane Hessel: Neem het niet! (uit 2011)

Terug naar Overzicht alle titels.

Salim Ismail, Yuri van Geest & Michael S. Malone

Exponentiële organisaties : waarom nieuwe organisaties tien keer beter, sneller en goedkoper zijn - en hoe jij dat ook wordt
Business Contact 2014, 352 pagina's - € 24,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Exponential organizations (2014)

Wikipedia: Salim Ismail (1965), Yuri van Geest (1973) en Michael S. Malone (1954)

Tekst op website uitgever
en must read voor ceo’s, ondernemers en beleidsmakers die niet alleen de noodzaak voor verandering zien, maar ook aan de slag willen.

In een tijd waarin ontelbaar veel nieuwe mogelijkheden en kansen zich voordoen, is een nieuw soort business opgestaan: de exponentiële organisatie. Deze bedrijven zijn in staat een groeicurve te laten zien die exponentieel is, dankzij de integrale toepassing van onder andere community’s, big data, slimme algoritmes en nieuwe technologieën. Zij laten de traditionele lineaire bedrijven ver achter zich.

Salim Ismail, Yuri van Geest en Michael S. Malone onderzochten honderden startups en interviewden tientallen ceo’s van de snelst groeiende organisaties (zoals Airbnb, Netflix, Tesla, Waze, Arianna Huffington en Chris Anderson). In dit boek brengen ze de ontwikkelingen op organisatorisch en technologisch gebied in kaart en ze presenteren een raamwerk van interne en externe factoren waarmee elke organisatie, of het nu om een start-up of een multinational gaat, een exponentiële organisatie kan worden.

Fragment uit 10. Een nieuwe cambrische explosie
De zegetocht van de exponentiële organisatie lijkt dus onafwendbaar. In zijn boek The Zero Marginal Cost Society: The Internet of Things, the Collaborative Commons, and the Eclipse of Capitalism (2014), formuleert Jeremy Rifkin een stelling die sterk lijkt op ons 'op weg nar demonetisering'-concept, behandeld in hoofdstuk 5, waarmee we bedoelen te zeggen dat ExO's de marginale kosten tot bijna nul reduceren. Maar Rifkin zegt nog meer. Hij meent dat we getuigen zijn van de opkomst van een nieuw economisch systeem, voor het eerst sinds de opkomst van het kapitalisme: een nieuwe wereld van zeer lage of geen marginale kosten, een wereld die hij de 'Collaborative Commons' noemt. (pagina 324-325)

Youtube - Exponential Organizations: The New Breed of Business (Salim Ismail) - Exponential Finance 2014 (28:39)




Een slideshare van Yuri van Geest

Dit boek is opgenomen in de zogenaamde Easycratische bibliotheek

Terug naar Overzicht alle titels.

Margaret Atwood

Het verhaal van de dienstmaagd
Prometheus 2009, 329 pagina's -

Oorspronkelijke titel: The handmaid's tale (1985)

Wikipedia: Margaret Atwood (1939-) en boek 

Er is ook een stripversie/bewerking, getekend door Renée Nault (2019/2020)

Korte beschrijving
De nabije toekomst: de Verenigde Staten zijn de Republiek Gilead geworden. De ontstane nieuwe maatschappij is gebaseerd op het boek Genesis uit het Oude Testament. De vrouw is geheel ondergeschikt aan de man, een gebruiksvoorwerp in een kille en starre samenleving die volgens strikte wetten verloopt. De vertelster hoort tot de klasse der Dienstmaagden, wiens taak het is om kinderen te baren, verwekt door daartoe aangewezen gezagsdragers, terwijl de echtgenoot toekijkt. De mannen zijn er niet beter aan toe: het uiten van seksdrang wordt bestraft met executie. De ik-figuur overtreedt de wetten, en komt in contact met een ondergrondse bevrijdingsbeweging. In een relativerend nawoord onderzoekt men, vanuit een verdere toekomst (2195), de 'authenticiteit' van het boek. De satire blijft aan de zwakke kant. Globaal gezien een deprimerende roman, waarin men de grondbasis van werken als '1984' (Orwell), `Brave New World' (Huxley), 'Wij' (Zamjatin) en 'Nein' (Jenns) terugvindt. Bekroond met de Arthur C. Clarke Award als beste SF van 1987; verfilmd.

Fragment uit hoofdstuk 34
De zitruimte op de binnenplaats is nu vol; we wachten ritselend. Eindelijk komt de Bevelvoerder die deze dienst zal leiden binnen. Het is een kalende, fors gebouwde man die aan een ouder wordende voetbalcoach doet denken. Hij is gekleed in zijn uniform, eenvoudig zwart, met rijen onderscheidingstekens en decoraties. Het is moelijk om niet onder de indruk te raken, maar ik doe een poging: ik probeer me hem in bed voor te stellen met zijn Echtgenote en zijn Dienstmaagden, die hij als een bezetene aan het bevruchten is, als een kuitschietende zalm, terwijl hij doet alsof hij er totaal niet van geniet. Toen God zei: Weest vruchtbaar en wordt talrijk, bedoelde hij toen deze man?
  Deze Bevelvoerder beklimt het trapje naar het podium, dat bedekt is met een rood kleed waarop een groot, witgevleugeld oog is geborduurd. Hij laat zijn blik door het vertrek gaan, en onze zachte stemmen sterven weg. Hij hoeft zijn handen niet eens op te heffen. Dan verdwijnt zijn stem in de microfoon en komt weer naar buiten door de luidsprekers, ontdaan van de lage tonen zodat het een scherpe, metaalachtige stem wordt, die niet door zijn mond, door zijn lichaam lijkt te worden geproduceerd, maar door de luidsprekers zelf. Zijn stem is metaalkleurig en heeft de vorm van een hoorn.
  'Het is vandaag een dag van dankzegging,' begint hij, 'een dag waarop wij de Heer prijzen.'
  Ik volg geen woord van zijn toespraak over opoffering en overwinning. Dan komt er een lang gebed over de onwaardigen, en dan een gezang: 'Er is een boom in Gilead.'
  'Er is een bom in Gilead,' zei Moira altijd.
  Nu komt het voornaamste onderdeel. De twintig Engelen komen binnen, pas terug van het front, pas onderscheiden; begeleid door hun erewacht marcheren ze naar de open ruimte in het midden, één twee, één twee. Geeft acht, op de plaats rust. En dan komen de twintig gesluierde, in het wit geklede dochters schuchter naar voren; hun moeders houden hun ellebogen vast. het zijn moeders, geen vaders, die tegenwoordig dochters wegschenken en helpen met het organiseren van de huwelijken. De huwelijkspartners worden uiteraard door de autoriteiten gekoppeld. Deze meisjes hebben jarenlang niet alleen mogen zijn met een man, al die jaren dat we hiermee bezig zijn.
 Zijn ze oud genoeg om zich nog iets van de vroegere tijd te herinneren, toen ze honkbalden in spijkerbroek en op gymschoenen, en op fietsen reden? Toen ze boeken lazen, helemaal alleen? Hoewel sommigen niet ouder dan veertien zijn - Bevrucht ze zodra het kan is de richtlijn, we hebben geen tijd te verliezen - zullen ze het zich nog wel herinneren. En ook degenen die na hen komen, de volgende drie, vier, vijf jaar, zullen het zich herinneren, maar de meisjes die daarna komen zullen er niets meer van weten. Ze zullen hun hele leven in het wit gekleed zijn geweest en tussen andere meisjes zijn opgegroeid; ze zullen altijd hebben gezwegen. (pagina 232-233)

Artikel: 201984 - "een apocalyptische codex van onze ergste angsten" (juni 2019)

Terug naar Overzicht alle titels

Ayn Rand

Wereldschok (ook wel: De kracht van Atlantis)
Morgenstern 1990, 1183 pagina's - € 39,95

Oorspronkelijke titel: Atlas shrugged (1957)

Wikipedia: Ayn Rand (1905-1982) en boek

Korte beschrijving
Dit zelfstandig leesbare vervolg op 'De eeuwige bron', sloeg in 1957 in als een bom en zette intellectueel Amerika op zijn kop. Vandaag de dag geldt als algemeen beeld van deugdzaamheid een persoon die zichzelf onbaatzuchtig inzet voor de noden van anderen. Voor Ayn Rand kiest een werkelijk moreel persoon ervoor zijn eigen leven te leiden. Bewust en standvastig denkt hij na over de acties die nodig zijn voor zijn geluk. Zoals in de bijbel Jezus tekeer ging tegen de Farizeeërs, zo gaat in dit boek de hoofdpersoon tekeer tegen de predikers van moraliteit en de zonde van de mens. Het verhaal is pakkend en kent mysterieuze en onverwachte wendingen. De auteur dwingt de lezer de wereld met andere ogen te bekijken. Ayn Rand werd geboren in 1905 in St. Petersburg en stierf in 1982 in New York City. Ze studeerde filosofie en geschiedenis. De romans van Ayn Rand worden nog steeds veel verkocht en gelezen, vooral in neoconservatieve kring. Haar eerste boek, 'De eeuwige bron', werd in 1949 verfilmd met Gary Cooper in de hoofdrol. Dit boek is onlangs verfilmd in twee delen als 'Atlas shrugged' (2011). De vertaling is ter gelegenheid van deze herdruk geheel herzien. Zeer kleine druk.

Fragment
U streeft ernaar te ontkomen aan smart. Wij streven ernaar gelukkig te worden. U bestaat ter wille van het vermijden van straf. Wij bestaan ter wille van het verdienen van beloning. Dreigementen zullen ons niet tot functioneren brengen; vrees is niet onze stimulans. Het is niet de dood die we willen vermijden, maar het leven dat we willen leven.
 U, die het begrip van verschil bent kwijtgeraakt, u die beweert dat vrees en vreugde stimuli zijn van gelijke kracht - en er stiekem aan toevoegt dat vrees 'praktischer' is - u wilt niet leven, en alleen vrees voor de dood maakt nog dat u zich vasthoudt aan het bestaan dat u hebt vervloekt. U springt in paniek door de fuik van uw dagen, op zoek naar de uitgang die u hebt afgesloten, op de vlucht voor een achtervolger die u niet durft te noemen, en naar een verschrikking toe die u niet durft te erkennen; en hoe groter uw angst, hoe groter uw vrees voor de enige daad die u zou kunnen redden: denken. Het doel van uw moeizame strijd is om niet te weten, om niet datgene te snappen of te noemen of te horen wat ik nu hardop ten overstaan van u zal uitspreken: dat uw zedelijk gedrag de Moraliteit van de Dood is.  (pagina 1198-1199)

Terug naar Overzicht alle titels

Jevgeni Zamjatin

Wij
Atlas 2011, 187 pagina's - € 12,50

Oorspronkelijke uitgave: 1921

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Jevgeni Zamjatin (1884-1937) en boek 

Korte beschrijving
Naast 'Brave New World' (1932) van Aldous Huxley en '1984' (1949) van George Orwell wordt 'Wij' van de Russische schrijver Jevgeni Zamjatin (1884-1937) beschouwd als een van de drie grote anti-utopische romans van het Europese modernisme. Literair gezien is hij misschien wel de beste van de drie. Net als in de twee Engelse romans gaat het in 'Wij' om de beschrijving van het leven in een totalitaire staat, in dit geval zo'n duizend jaar in de toekomst, waarin de mensen uitsluitend nummers zijn. De hoofdpersoon, een technicus, wordt op een gegeven moment 'ziek': hij krijgt namelijk gevoel en een ziel, wordt werkelijk verliefd en komt vervolgens in opstand tegen het gezag. Dat reageert door hem in een ziekenhuis te laten opnemen, zodat via een chirurgische ingreep zijn vleugje 'ongepaste' fantasie verwijderd kan worden. De roman kon pas na de perestrojka in Rusland verschijnen. Eerder verscheen deze Nederlandse vertaling in 1970. Kleine druk.
Herdruk van eerder (1970) verschenen vertaling van de Russische anti-utopische roman. Literair gezien zeer de moeite waard.

Fragment - 34ste aantekening
Schema   De Vrijgelatenen. De zonnenacht. De radio-walkure

O, had ik mij werkelijk te pletter gevlogen, mijzelf en alle anderen, bevond ik mij maar werkelijk, samen met haar, ergens aan gene zijde van de Muur, te midden der wilde dieren die blikkeren met hun gele slagtanden, was ik hier maar werkelijk nooit weergekeerd. Dat was wel duizend-, wel miljoenmaal zo gemakkelijk. En nu ... wat moet ik nu? Naar dat mens toe gaan en haar wurgen ... Maar zal dat soms nog iets baten?
  Nee, nee, nee! Houd jezelf onder controle, D-503. Klem je vast op een stevige logische as; zet met alle kracht je volle gewicht tegen de hendel, al was het maar voor korte tijd; en wentel gelijk een slaaf der Oudheid de molenstenen der syllogismen rond, totdat je alles wat gebeurd is, hebt opgetekend, hebt overdacht ...
  Toen ik aan boord van de Integraal stapte, was iedereen al gemonsterd, stond iedereen al op zijn post, waren alle raten van de gigantische, glazen bijenkorf al vol. Door het glas der dekken heen zag ik piepkleine mensjes, net mieren, beneden staan: naast de telegrafen, de dynamo's, de transformatoren, de altimeters, de kleppen, naast de wissels, de motoren, de pompjes, de buizen. In de messroom staat een aantal mensen over tabellen en instrumenten gebogen: waarschijnlijk hierheen gedelegeerd door het Bureau voor Wetenschap. En naast hen staat de Tweede Bouwmeester met twee van zijn assistenten. (pagina 152-153)


Terug naar Overzicht alle titels

Aldous Huxley

Heerlijke nieuwe wereld : roman
Meulenhoff 2023, 271 pagina's - € 20,-- Vertaald door Pauline Moody.

Oorspronkelijke uitgave: Brave new world (1932)

Wikipedia: Aldous Huxley (1894-1963) en boek 

Korte beschrijving
In het jaar '632 na Ford' zijn mechanisatie, efficiëntie en productie het hoogste goed, terwijl individualiteit en emotionaliteit verdacht zijn. Door omstandigheden komt de niet-'geciviliseerde' John terecht in deze maatschappij waarin mensen worden uitgebroed in flessen, geconditioneerd worden op hun latere werk, en geen behoeften kunnen kennen, zodat geluk wel moet volgen -en anders is er nog een drug voorhanden. John wordt verliefd op Lenina, maar kan dat zichzelf niet toestaan. Lenina leeft volgens de regels van haar wereld, de nieuwe wereld, welke John eerst zo bewonderde, maar waarvan hij nu merkt dat hij er niet in past. Hij sterft door zelfkastijding. Naast Orwell's '1984' is Huxley's anti-utopie minder bijtend, maar niet minder schokkend. Herdruk van de goede vertaling uit 1999; de eerdere van Mok was niet helemaal bevredigend.

Fragment uit hoofdstuk XVII
'Beste jonge vriend.' zei Mustapha Mond, 'de civilisatie heeft niet de minste behoefte aan adeldom of heldendom. Dat zijn symptomen van ondoelmatige politiek. In een behoorlijk georganiseerde maatschappij zoals de onze komt niemand in de gelegenheid om edel of heldhaftig te zijn. De omstandigheden moeten buitengewoon instabiel zijn eer de gelegenheid zich zal voordoen. Waar oorlogen zijn, waar verdeelde loyaliteiten zijn, waar verleidingen weerstaan moeten worden, waar gevochten moet worden om liefdesobjecten te winnen of te verdedigen - daar hebben adeldom en heldendom uiteraard wel zin. Maar er zijn tegenwoordig geen oorlogen meer. Er wordt met grote zorg naar gestreefd te voorkomen dat je te veel van iemand gaat houden. Verdeelde loyaliteiten bestaan al helemaal niet: je wordt zo geconditioneerd dat je niet anders kunt dan doen wat je behoort te doen. En wat je behoort te doen is over het het geheel genomen zo aangenaam, er wordt aan zoveel natuurlijke aandriften vrij spel gegund, dat er eigenlijk geen verleidingen zijn waaraan weerstand moet worden geboden. En als er ooit, door een ongelukkig toeval, toch op de ene of andere manier iets onprettigs zou gebeuren, nou ja, dan is er altijd soma waarmee je vakantie kunt nemen van de feiten. En er is altijd soma om je boosheid te sussen, om je vijand te verzoenen, om je geduldig en verdraagzame te maken. In het verleden kon je dat alleen bereiken door erg je best te doen en na een jarenlange, zware geestelijke training. Nu slik je twee of drie tabletjes van een halve gram, en klaar ben je. Iedereen kan nu deugdzaam zijn. Je kunt zeker de helft van je moraal in en flesje bij je dragen. Christendom zonder tranen - dat is soma.' (pagina 240-241)

Artikel: 201984 - "een apocalyptische codex van onze ergste angsten" (juni 2019)

Terug naar Overzicht alle titels

George Orwell

1984
Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2008 308 pagina's (Perpetua-reeks) - € 15,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: 1984 (1949)

Wikipedia: George Orwell (1903-1950) en 1984  

Korte beschrijving
Cultroman die de uitdrukking 'Big Brother is watching you' muntte. Visioen van de westerse wereld anno 1984, waarin de enkeling ten onder gaat in een volkomen kansloze strijd tegen "de Partij" die met de meest barbaarse middelen de mens dwingt tot "vrijwillige" aanvaarding van een levens- en wereldbeschouwing die zelfs de meest elementaire menselijke waarden vernietigt. Vlotte vertaling. Verzorgde herdruk met nieuw nawoord van Kees Fens (5 blz.). Gebonden editie, leeslint, kleine druk.

Fragmenten uit 1
Je moest leven - en je leefde ook, vanuit een gewoonte die instinct werd - in de veronderstelling dat elk geluid dat je maakte werd gehoord en dat elke beweging, behalve in het donker, werd nagegaan. (pagina 8)

Zijn plan was: het schrijven van een dagboek. Dat was niet onwettig (niets was onwettig, omdat er geen wetten meer waren), maar bij ontdekking kon hij vrijwel zeker op de doodstraf rekenen, of minimaal vijfentwintig jaar in een werkkamp. (p 12)

Zijn geest bleef nog even bij de twijfelachtige datum op de bladzijde en kwam toen met een schok terecht bij het Nieuwspraakwoord dubbeldenk. Voor het eerst drong de volle betekenis van zijn onderneming tot hem door. Hoe kon je contact hebben met de toekomst? Zoiets was principieel onmogelijk. (p 12)

In elk geval zag hij eruit als iemand met wie je zou kunnen praten, als je de kans zag te ontkomen aan het telescherm en hem onder vier ogen sprak. (p 15)

Goldstein gaf zijn gebruikelijke aanval op de partijbeginselen ten beste - zo’n overdreven en verdraaide aanval dat een kind erdoorheen had kunnen kijken, en toch net aannemelijk genoeg om iemand het angstige gevoel te bezorgen dat anderen met minder gezond verstand dan hij zelf, erdoor konden worden beetgenomen. Hij schold Grote Broer uit, hij noemde de Partij dictatoriaal, hij eiste onmiddellijke vrede met Eurazië, hij pleitte voor vrijheid van meningsuiting, vrijheid van drukpers, vrijheid van vergadering, vrijheid van denken, hysterisch schreeuwde hij dat de revolutie verraden was - en dat alles in een radde woordenvloed vol ingewikkelde termen, die een soort parodie was op de gebruikelijke stijl van de sprekers van de Partij, en die zelfs Nieuwspraakwoorden bevatte: eigenlijk méér Nieuwspraakwoorden dan enig partijlid in het gewone leven zou gebruiken. (p 16-17)

Op zulke momenten ging zijn heimelijke weerzin voor Grote Broer over in verering, en Grote Broer leek als een toren omhoog te rijzen, een onverschrokken, onoverwinnelijke beschermer die als een rots standhield tegen de horden van Azië; (p 19)

Natuurlijk zong hij mee met de anderen: je kon niet anders. Je gevoelens verbergen, je gezicht in bedwang houden, doen wat alle anderen deden, dat was een instinctieve reactie. Maar er was een flits van een paar seconden waarin de uitdrukking in zijn ogen hem had kunnen verraden. (p 20)

Of hij doorging met het dagboek of dat hij er niet mee doorging, maakte gene verschil. De Denkpolitie zou hem toch wel te pakken krijgen. Hij had de wezenlijke misdaad begaan waarin alle andere besloten lagen, en zou die zelfs hebben begaan als hij nooit een pen op papier had gezet. Misdenk, zo noemden ze dat. Misdenk was niet iets wat altijd verborgen kon blijven. Misschien kun je een tijdlang met succes ontwijken, jarenlang zelfs, maar vroeg of laat kregen ze je toch te pakken. (p 22)

Artikel: 201984 - "een apocalyptische codex van onze ergste angsten" (juni 2019)

Terug naar Overzicht alle titels