Theo Salemink

Op de rug van de tijger : pleidooi voor een economie met een menselijk gezicht
Valkhof pers 2015, 191 pagina's - € 19,50

Website Theo Salemink (1946)

Korte beschrijving
In dit boek haalt historicus en theoloog Theo Salemink uit de 'historische bibliotheek van de mensheid' morele verhalen boven water, die een tegenwicht moeten bieden in deze tijd die beheerst wordt door het (neo)liberale verhaal van het kapitalisme. Kritiek op het kapitalisme en aandacht voor een menselijker inrichting van samenleving en economie zijn constanten in het werk van Salemink. De levensbeschouwelijke dimensie in de economie is in dit boek volop aan de orde. Volgens Salemink zijn er twee vertogen die onze moderne tijd typeren: enerzijds het geloof in de vrije markt, anderzijds de ideologie van de natiestaat. Beide acht hij een gevaarlijke utopie en hij gaat voor alternatieven te rade bij diverse grote denkers, van Karl Marx tot Milton Friedman, van Thomas van Aquino en Johannes Calvijn tot paus Franciscus. De auteur besteedt tevens aandacht aan morele inzichten van de islam en van het boeddhisme. Uitvoering: traditionele typografie, geen illustraties; met literatuuropgave. Goed boek, maar voor een beperkte lezerskring.

Korte beschrijving op website uitgever
Het kapitalisme is weleens vergeleken met een wilde rit op de rug van een tijger. De tijger kiest zijn eigen weg en kan ons naar een bestemming brengen die noodlottig is. Maar eraf springen zou nog gevaarlijker zijn. En daarom vervolgen we onze stuurloze rit, vastgeklampt op de rug van wat onze ondergang kan worden. Het enige wat we nog kunnen doen is een beetje temmen en bijsturen.

Dit schrikbeeld schetste de econoom Bob Goudzwaard na de crisis van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Hij pleitte voor een ‘economie van het genoeg’. De crisis van 2008 heeft de situatie er niet beter op gemaakt. Ook nu klinken er stemmen om het kapitalisme te temmen en bij te sturen. Economen en politici debatteren over markt en staat, over banken en schulden, over groei en duurzaamheid. Over Griekse schulden en sancties tegen Rusland.

Op de rug van de tijger gaat over de morele dimensies achter deze felle debatten. In welke richting sturen we de tijger en waarom? Waarom moeten we streven naar een duurzame economie? Waarom moeten we rijkdom herverdelen? Waarom hebben armen rechten? Wat is een menselijke maat? Waarom is rijkdom relatief?

Op zoek naar antwoorden op al deze vragen, gaat Theo Salemink in gesprek met mensen als Milton Friedman, Karl Marx, Thomas van Aquino, Johannes Calvijn, Tariq Ramadan, Boeddha en Franciscus. De conclusie is dat we, hoe moeilijk ook, de tijger moeten zien te temmen. De tijger moet een menselijk gezicht krijgen, een gezicht dat recht doet aan de rechten van alle mensen. Omdat immers alle mensen gelijk en gelijkwaardig zijn en recht hebben op een menswaardig bestaan.

 Theo Salemink (1946), historicus en theoloog, doceerde geschiedenis van kerk en maatschappij aan de Universiteit van Tilburg. Hij publiceerde bij Valkhof Pers eerder Een andere Lucebert, maar ook, samen met Marcel Poorthuis, Een donkere spiegel en Van harem tot fitna. In 1991 schreef hij al Katholieke kritiek op het kapitalisme. Bij zijn afscheid van de Tilburgse universiteit kreeg hij de bundel Vrienden met de Mammon. De levensbeschouwelijke dimensie in de economie (2013) aangeboden.

Fragment uit de Inleiding - Klein vogeltje
Er bestaat een boeddhistisch verhaal over een klein vogeltje dat over een bos vliegt. Het bos staat in brand. Het vogeltje ziet dat er verderop een meer is. Hij vliegt ernaartoe, pakt een druppel in zijn snavel, vliegt terug naar het brandende bos en laat de druppel vallen. 'Dat ene druppeltje maakt geen enkel verschil', zal de scepticus zeggen. Maar zó wil het vogeltje leven. Het vogeltje gelooft dat zijn kleine daden ertoe doen. En zijn daden getuigen van een wonderlijke overtuiging. Ik klein vogeltje, kies ervoor uit morele overtuiging. Ik klein vogeltje, kies ervoor uit morele overtuiging, uit solidariteit met alle levende wezens die door de brand bedreigd worden, iets te doen. En het vogeltje hoopt dat andere vogeltjes zien wat hij doet en zijn voorbeeld volgen. Miljoenen druppels uit de snaveltjes van miljoenen vogeltjes vormen een zee groot genoeg om de bosbrand te blussen.
  Het vogeltje staat natuurlijk voor de mens, voor onszelf. De brand staat voor de chaos van de maatschappij, voor de dreiging van oorlog, de politieke polarisatie, voor herlevend racisme, maar ook voor de economische crisis, werkloosheid, voor de bedreiging van de planeet aarde, de kwetsbaarheid van onze kinderen en kleinkinderen,. Het verhaal vertelt enerzijds over de ervaring van de kleine mens dat de brand van de wereld te groot is - het hele bos staat in brand! -, maar anderzijds over de keuze om niet alleen de 'brand der zinnen', zoals de boeddhisten het noemen, te beteugelen, maar ook de brand in de samenleving. Waarom? Omdat het vogeltje zó wil leven en niet anders. Het gaat om kiezen voor solidariteit en engagement, ook als de uitdaging bovenmenselijk lijkt. (pagina 8-9)

Terug naar Overzicht alle titels