Atlas Contact 2015, 239 pagina's - € 19,99
Lenen als E-book via bibliotheek.nl
Website Jan-Hendrik Bakker (1953)
Korte beschrijving
Kritiek op de huidige neoliberale maatschappij waarin de individuele zelfzucht de motor is geworden van de hele cultuur en het individu gedwongen wordt in het keurslijf van de consument. De auteur gaat te rade bij 'afzonderlingen', denkers die de cultuur van geld en massaconsumptie hebben afgewezen en daarom het kluizenaarsbestaan hebben gekozen. Vanuit dat zelf gekozen isolement brengen zij hun kritische boodschap. Besproken worden achtereenvolgens enkele personen die de natuur intrekken (zoals Thoreau in Walden); de eind negentiende-eeuwse dandy's die zich terugtrekken in een kunstmatig schoonheidsparadijs; Kierkegaard die zich verschanst in zijn woning in Kopenhagen; Nietzsche die de afzondering vindt in Sils Maria; Thomas Merton die het isolement zoekt in een trappistenklooster en de Unabomber in een hut in de bossen van Montana. De boodschap van al die afzonderlingen maakt duidelijk dat er een alternatief is voor individualisme, voor zelfzucht die alleen leidt tot consumentisme. De kluizenaars leren ons dat het overwinnen van het egoïsme geen offer is maar bevrijding, zo concludeert de schrijver. Een interessant thema dat stof biedt tot nadenken.
Korte beschrijving op website uitgever
Ooit was het individualisme het grootste goed van de moderne mens, nu lijkt het ons grootste probleem: we willen vrij zijn, maar onze hebzucht dwingt ons in een economisch keurslijf; we willen authentiek zijn, maar de omgeving bepaalt in belangrijke mate onze identiteit; we willen betrokken zijn, maar onze digitale wereld weerhoudt ons van innig menselijk contact. Hoe kunnen wij het tij keren?
Jan-Hendrik Bakker pleit voor een herwaardering van afzondering in stilte, een toestand die in onze tijd als zonderling, zielig en ongezond wordt gezien. Maar, zo stelt Bakker, kijk naar belangrijke schrijvers en filosofen – onder wie Kierkegaard, Nietzsche, Baudelaire, Merton en Thoreau – die zochten afzondering en stilte juist op om kracht uit te putten, om een protest te vormen tegen economische verspilling en weerwerk te bieden aan vervreemding en verlies aan privacy.
Jezelf afzonderen is in deze tijd moeilijker dan ooit, en daarom ook zo essentieel. In stilte toont dat het de manier is om onze individuele waarden te herijken.
Toch zijn de grenzen van het liberale individualisme bereikt. De klassieke positie van het liberalisme is altijd geweest dat mijn vrijheid die van de ander tot grens heeft. Gerekend naar de normen van de ecologische voetafdruk die een mens mag hebben, is elke micrometer aan fijnstof die ik produceer of elke hoeveelheid CO2 boven de norm een aanslag op de vrijheid van anderen. Per mens is 1,8 hectare aan biocapaciteit nodig. Europeanen gebruiken 4,7 en Amerikanen zelfs 7,9 hectare. Uiteraard rust de verantwoordelijkheid voor overschrijdingen niet op individuen alleen; zij zijn vaak gedwongen om mee te gaan binnen een economisch systeem. Maar het zijn toch harde cijfers die het liberalisme in het hart zouden moeten raken. Is het individualisme deel van het probleem geworden? Alleen een sterke overheid, op nationaal en vooral internationaal niveau, die de nodige maatregelen durft te nemen kan nog uitkomst brengen. Een mini-overheid die niets doet dan alleen angstig de opiniepeilingen in de gaten houden en af en toe een paar symbolische maatregelen neemt, maar verder alles overlaat aan het particulier initiatief , gedraagt zich als loopjongen van het internationale bedrijfsleven. Zo is het. Maar het is maar de helft van het verhaal. Een sterke overheid alleen garandeert niet vanzelf de juiste maatregelen. Daarvoor is de overtuiging nodig dat er gehandeld dient te worden. En die overtuiging moet uit het hart komen en gedragen worden door groepen. Het verstand weet allang dat de tijd dringt, maar het gevoel treuzelt nog omdat het wil profiteren, helemaal in de geest van het tragedy of commons-scenario: iedereen probeert nog een graantje mee te pikken voordat de koek op is. Wat nodig is is compassie met het aardse leven zelf, met de toekomstige generaties in de eerste plaats. De paradox is dat die compassie alleen uit het individu kan komen. Het hervinden van gemeenschapszin moet door het individu voltrokken worden. (pagina 45-46)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen