Dirk Holemans, Lara Ferrante en Elze Vermaas

Omgroei : meer levenskwaliteit voor iedereen
EPO 2023, 191 pagina's  - € 22,50

Wikipedia: Dirk Holemans (1965)

Korte beschrijving
Een actueel essay over de destructieve gevolgen van ongebreidelde economische groei, met een pleidooi voor omgroei als duurzaam alternatief. Groei is de smeerolie van het kapitalisme. Als de economie groeit, dan gaat alles goed — zo leer je althans op school. De klimaatcrisis laat echter zien dat oneindige groei op een eindige planeet onmogelijk is. Degrowth, of omgroei, biedt een alternatief. De auteurs beschrijven hoe een samenleving eruit kan zien die niet meer afhankelijk is van economische groei; een samenleving met minder ongelijkheid en met meer ruimte voor levenskwaliteit en voor een gezonde planeet. In vlotte, bevlogen stijl geschreven. Met enkele ondersteunende schema’s in zwart-wit. Vooral geschikt voor de meer geoefende lezer. Dirk Holemans is coördinator van de denktank Oikos. Hij schreef onder meer 'Vrijheid & zekerheid. Naar een sociaalecologische samenleving’ (2016). Lara Ferrante en Elze Vermaas zijn medewerkers bij Oikos.

Tekst op website uitgever
Wie is er bang van degrowth? Alleen al de term jaagt rechtse opiniemakers en vermogensbeheerders de gordijnen in. Groei is de smeerolie van het kapitalisme. Als de economie groeit, dan gaat alles goed, zo leer je op school. Maar wat bedoelen we met groei? Moet alles zomaar blijven groeien tot in het oneindige? De klimaatcrisis laat zien dat oneindige groei op een eindige planeet onmogelijk is. Degrowth, of omgroei, biedt een alternatief. Een veelbesproken term, maar nog vaak verkeerd begrepen. Dit essay geeft je de sleutels van een van de debatten van deze tijd in handen. Ontdek hoe een samenleving eruit kan zien die niet meer afhankelijk is van economische groei. Een wervend verhaal over minder privéjets, ongelijkheid, burn-outs en afvalbergen, maar ook over meer levenskwaliteit, tijd voor elkaar, duurzame spullen en een gezonde planeet. Anders gezegd, een goed leven voor iedereen binnen de grenzen van de planeet.

Fragment uit hoofdstuk 1. Wat gaat er mis
1.8 De huidige invulling van groei is onhoudbaar
De uitdaging waar we voor staan is op heldere wijze gevisualiseerd door econome Kate Raworth. Raworth beschrijft de veilige ruimte waarbinnen ons economisch systeem kan opereren aan de hand van een donut, zoals afgebeeld op de volgende pagina. De buitenste cirkel geeft de planetaire grenzen aan, of de draagkracht van de Aarde, zoals eerder ook al vermeld bij het stuk over systeemdenken. Maar in de donut zien we daarnaast ook een cirkel aan de binnenkant, die het sociaal fundament aangeeft: de ondergrens van sociaal welzijn oftewel de minimale grens van een menswaardig leven. De groene ruimte binnen de donut geeft daarmee dus de 'veilige en rechtvaardige ruimte voor de mensheid' weer.
  Zoals eerder al aangegeven, worden vandaag meerdere planetaire grenzen overschreden. Wat we nog niet hebben besproken, is dat ook de ondergrens niet gehaald wordt voor heel wat groepen in de samenleving. Ons economisch systeem overschrijft nu dus beide grenzen.

Om te begrijpen hoe dat komt, moeten we kijken naar het fundamentele ontwerp van het kapitalisme en de dynamieken die daaruit volgen. Het probleem berust op het feit dat het systeem continu moet groeien en dat het bbp daarbij een verkeerd meetinstrument is.
 Terwijl politici, hoofdeconomen en opiniemakers continu spreken over de groei van het bbp of juist het uitblijven van groei en dit direct gelijkstellen aan hoe 'goed (os slecht)  het gaat met de samenleving', waarschuwde de econoom Simon Kuznets, die het concept van het bbp ontwikkelde in de jaren 30, juist dat het bbp nooit zou ogen worden gebruikt om economische vooruitgang te meten. Het bbp berekent de geldwaarde van alle producten en diensten tijdens een bepaalde periode. Maar destructieve economische activiteiten kunnen het bbp ook laten groeien, terwijl andere waardevolle zaken juist niet meegerekend worden. Zo stijgt het bbp bijvoorbeeld als we bossen kappen of zeeën leegvissen, terwijl we zo het ecologisch kapitaal vernietigen. En hoe meer verkeersongelukken, hoe meer economische activiteit in ziekenhuizen en garages. Ook mensen langer en harder laten werken verhoogt het bbp. Het werkt ook de andere kant op. Zorg dragen voor onze naasten, het draaiende houden van het huishouden en het zuiveren van  de lucht door een bos worden allemaal niet meegerekend in het bbp zolang er geen financiële transactie bij betrokken is. Dat wordt niet gezien als iets dat 'waarde' heeft op zichzelf. Dit betekent dat het bbp enkel stijgt als iemand de zorg voor een naaste uitbesteedt aan iemand anders en die persoon er dan voor betaalt. Het is dus gek om het bbp meteen gelijk te stellen aan vooruitgang. (pagina 67-69)

Lees ook: Vrijheid en zekerheid : naar een sociaal-ecologische samenleving (uit 2016)

Terug naar Overzicht alle titels