Bevat drie artikelen/toespraken: Il fascismo eterno (1995), Veline e silenzio (2009) en Un nuovo trattato di Nimega 2012)
Wikipedia: Umberto Eco (1932-2016)
Korte beschrijving
Een bundeling van essays over fascisme en de bedreiging voor de Europese vrede. Hoe boek bevat een verzameling van drie essays waarin de kritische stem van Umberto Eco weerklinkt. Hij waarschuwt voor sluipend fascisme (‘Het eeuwige fascisme) en zelfopgelegde censuur ('Censuur en stilte'), die een groeiende bedreiging vormen voor de Europese vrede. Eco roept op tot nieuwe Europese afspraken (‘Een nieuw verdrag van Nijmegen’). Hij stelt dat het ‘oerfascisme’ nog steeds rondwaart en dat het onze plicht is dit te ontmaskeren en alert te zijn op al zijn nieuwe verschijningsvormen. Intelligent en met diepgang geschreven. Geschikt voor een geoefende lezersgroep. Umberto Eco (1932-2016) was een schrijver. Hij schreef onder andere 'De naam van de roos', 'De slinger van Foucault', 'Het eiland van de vorige dag', 'De begraafplaats van Praag' en 'Het nulnummer'. Zijn werk wordt in meer dan vijftig landen uitgegeven. De essays zijn oorspronkelijk uitgegeven in 1995 ('Het eeuwige facisme'), 2009 ('Censuur en stilte') en 2012 ('Een nieuw verdrag van Nijmegen').
Fragment uit Het eeuwige fascisme
Ondanks deze verwarring denk ik toch dat het mogelijk is een lijst op te stellen van de typische kenmerken van hetgeen ik het 'oerfascisme' of het 'eeuwige fascisme' zou willen noemen. Die kenmerken kunnen niet in één systeem worden gevangen; ze zijn veelal met elkaar in tegenspraak en ook kenmerkend voor andere vormen van despotisme of fanatisme. Maar de aanwezigheid van een van deze kenmerken is al voldoende om een fascistische schemergebied te doen ontstaan.
1. Het eerste kenmerk van het oerfascisme is de cultus van de traditie. ()
2. Het traditionalisme impliceert een afwijzing van het modernisme. () De Verlichting, het tijdperk van de Rede, wordt gezien als het begin van de moderne verdorvenheid. In die zin kan het oerfascisme worden gedefinieerd als irrationalisme. ()
3. Het irrationalisme hangt op zijn beurt weer samen met de cultus van de 'actie om de actie'. Actie is mooi op zich en daartoe moet, nog voordat er ook maar enigszins over is nagedacht, worden overgegaan. Denken is een vorm van verweking. En dientengevolge is cultuur verdacht, aangezien cultuur wordt geassocieerd met een kritische houding. () ... argwaan jegens de intellectuele wereld is altijd een kenmerk geweest van het oerfascisme. De officiële fascistische intellectuelen hadden voornamelijk tot taak de moderne cultuur en de liberale intelligentsia ervan te beschuldigen de traditionele waarden te hebben losgelaten.
4. Geen enkele vorm van syncretiscme gedoogt kritiek. Een kritische geest brengt onderscheid aan, en onderscheid maken is een teken van moderniteit. In de moderne cultuur ziet de wetenschappelijke wereld het meningsverschil als instrument om kennis te vergroten. Het oerfascisme beschouwt meningsverschillen als verraad. ()
5. Het meningsverschil is daarnaast ook teken van anders-zijn. Het oerfascisme zoekt en vergoot de consensus door de natuurlijke angst voor dit verschil uit te buiten en aan te scherpen. Het eerste waar een fascistische of in aanleg fascistische beweging zich tegen richt is tegen indringers. En dus is het oerfascisme per definitie racistisch.
6. Het oerfascisme komt voort uit persoonlijke of maatschappelijke frustratie, hetgeen verklaart waarom een van de typische kenmerken van historische fascistische bewegingen de oproep aan de gefrustreerde middenklasse was, die zich altijd wel onbehaaglijk voelde ten aan zien van de een of andere economische crisis of politieke vernedering, en die doodsbenauwd was voor de druk van de lagere sociale klassen. ()
7. Het oerfascisme vertelt degenen die geen noemenswaardige sociale identiteit bezitten dat hun enige privilege tevens het meest algemene is, namelijk dat zij in hetzelfde land geboren zijn. Ziedaar de oorsprong van het nationalisme. Daar komt nog bij: de enige die de natie een identiteit kan bezorgen is 'de vijand'. En dus ligt aan de psychologie van het oerfascisme de obsessie met een - mogelijkerwijs internationaal - complot ten grondslag. De aanhangers moeten zich bedreigd voelen. De eenvoudigste manier om een complot in het leven te roepen is appelleren aan xenofobie. Maar het complot dient ook van binnenuit te komen: joden zijn doorgaans het beste doelwit, aangezien ze het voordeel bieden er zowel niet als wel bij te horen. ()
8. De aanhangers moeten zich vernederd voelen door de protserige rijkdom en de kracht van de vijand. ()
9. Het oerfascisme kent geen strijd voor het leven, maar eerder een 'leven voor de strijd'. ()
10. Aangezien elitarisme in de grond aristocratisch is, is het typerend voor elke reactionaire ideologie. In de loop van de geschiedenis hebben alle vormen van aristocratisch en militaristisch elitarisme zich gekenmerkt door een minachting voor de zwakken. () De leider, die heel goed weet dat zijn macht niet op democratische wijze is verkregen maar dat hij zich die met geweld heeft toegeëigend, weet tevens dat zijn kracht stoelt op de zwakheid van de massa, een massa die dermate zwak is dat zij een 'heerser' nodig heeft, en verdient. ()
11. In dit licht bezien wordt iedereen opgevoed om een held te zijn. In elke mythologie is 'de held' een uitzonderlijk wezen, maar in de ideologie van het oerfascisme is heldendom de norm. En deze cultus van het heldendom is nauw verbonden met de cultus van de dood () De oerfascistische held kan niet wachten tot hij sterft. Daarbij moet worden aangetekend dat hij in zijn ongeduld meer dan eens kans ziet ánderen te laten sterven. ()
12. Omdat het niet eenvoudig is permanent oorlogje te spelen, dan wel de held uit te hangen, hevelt het oerfascisme zijn 'wil tot macht' over naar het seksuele vlak: ziedaar de oorsprong van het maschismo (dat minachting voor vrouwen impliceert en een categorische afwijzing van non-conformistische vormen van seksualiteit, van kuisheid tot homoseksualiteit). ()
13. Het oerfascisme stoelt op een 'kwalitatief populisme'. () Bij het oerfascisme hebben individuen als zodanig geen rechten, en wordt 'het volk' beschouwd als een kwaliteit, als een monolitische entiteit die de 'gemeenschappelijke wil' tot uitdrukking brengt. En aangezien een verzameling menselijke wezens nooit een gemeenschappelijke wil kan bezitten, pretendeert de leider hun spreekbuis te zijn. De burgers die hun recht op het benoemen van afgevaardigden hebben verloren, handelen niet maar worden slechts als pars pro toto opgeroepen om de ril van volk te spelen, waardoor het volk verwordt tot figurant. () Er tekent zich in de toekomst een kwalitatief tv- of internetpopulisme af, waarin de emotionele respons van een geselecteerde groep burgers gepresenteerd en geaccepteerd zal worden als vox populi. Conform het kwalitatieve populisme dient het oerfascisme zich tegen 'verdorven' parlementaire regeringen te keren. () Elke keer dat een politicus vraagtekens plaatst bij de rechtmatigheid van een parlement omdat het de vox populi niet langer zou vertegenwoordigen, is het oerfascisme niet ver weg.
14. Het oerfascisme spreekt newspeak. ()
We moeten ervoor oppassen dat de betekenis van die woorden niet opnieuw vergeten wordt. Het oerfascisme waart nog rond, soms in burgerkledij. Het zou maar wat gemakkelijk voor ons zijn als er iemand ten tonele verscheen die zei: 'Ik wil de poorten van Auschwitz weer openen, ik wil dat de zwarthemden weer over de Italiaanse pleinen paraderen!' Maar helaas is het leven niet zo eenvoudig. Het oerfascisme kan terugkeren in de meest onschuldige gedaanten. Het is onze plicht het te ontmaskeren en gespitst te zijn op al zijn nieuwe verschijningsvormen - elke dag weer, overal ter wereld. (pagina 32-48)
Lees vooral ook: Het nationaal-socialisme als rancuneleer : met een voorwoord van Bas Heijne van Menno ter Braak (uit 1937/2019), of
Verloren land : de zeven stappen van democratie naar dictatuur van Ece Temelkuran (uit 2019) of
Nee is niet genoeg : tegen Trumps shocktherapie, voor de wereld die we nodig hebben van Naomi Klein (uit 2017) of
Fascisme : oorsprong en ideologie van Robin te Slaa (uit 2022) Theorie van de kraal : kapitaal - ras - fascisme van Willem Schinkel & Rogier van Reekum (uit 2019) of
Over tirannie : twintig lessen uit de twintigste eeuw van Timothy Snyder (uit 2017) of
De moed om te kiezen : een filosofie van de vrijheid van Fernando Savater (uit 2005) én
De angst voor vrijheid : de vlucht in autoritarisme, destructivisme, conformisme (uit 1941/1999) van Erich Fromm.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen