De reden om onderzoeker/publicist/historicus Marcel Metze uit te nodigen was zijn in het najaar van 2011 verschenen pamflet De hoogmoedigen. Dat als een van de vele 'boekjes' verscheen ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van uitgever Balans.
Het neoliberale en Rijnlandse model
In De hoogmoedigen zet hij zich af tegen de neoliberale golf die ons land de laatste tientallen jaren (ook) heeft overspoeld. Deze neoliberale (Anglosaksische) golf staat haaks op ons (oudere) Rijnlandse model. Maar wat wordt daarmee bedoeld?
In veel boeken die op de leeslijst van de Lezers van Stavast staan wordt naar deze twee modellen verwezen en impliciet of meer uitgesproken de stelling betrokken dat we voor een van deze twee zouden moeten kiezen. Alsof er niet gekozen zou kunnen worden voor een ander model.
Deze avond werden de twee systemen als volgt naast elkaar gezet. Met de kanttekening dat de twee systemen in de praktijk zo extreem voorkomen als uit onderstaand schema zou blijken. Maar door het zo extreem neer te zetten wordt waarschijnlijk wel duidelijk waar de twee systemen van elkaar verschillen.
Angelsaksische (neoliberale) model
|
Rijnlandse model
|
VS, Engeland, Singapore
|
Duitsland, Scandinavië, Frankrijk,
Nederland, Japan
|
Doel: winst
|
Doel: winst en aandacht voor de
“omgeving” *
|
Korte termijn visie
|
Lange termijn, overleven
|
Afrekencultuur
|
Fouten maken mag (moet)
|
Top down
|
Meer invloed medewerkers
|
Doen wat de baas zegt
|
Beroep doen op vakmanschap
|
Veel verslaglegging (“meten”)
|
Minder nadruk op ‘meten”
|
Wantrouwen
|
Vertrouwen
|
* Met omgeving worden o.a. bedoeld de werknemers, klanten, het milieu en het nageslacht
Niet alleen een economisch debat
Ogenschijnlijk gaat het debat over de keuze voor een van de twee 'systemen' over 'de' economie. Maar in de praktijk is aan de keuze voor een van de twee een kijk op de mens en de maatschappij verbonden. In wat voor samenleving willen we wonen, weken, samenleven?
Een voorbeeld - het onderwijs
In het onderwijs is de laatste tientallen jaren bij beleidsmakers meer en meer boven komen drijven dat het belangrijk is om de kwaliteit van het onderwijs te meten. Waardoor mensen op de werkvloer letterlijk bedolven worden met opdrachten om de meest uiteenlopende aspecten van de ontwikkeling van aan hen toevertrouwde kinderen vast te leggen. Bijna alle leerkrachten en docenten weten dat dit beleid volstrekt is doorgeslagen en vooral veel overtollig werk en ruis oplevert. Goede docenten weten écht wel hoever een kind is, waar het staat, wat er potentieel in zit enzovoorts. Het Ministerie, de inspectie, de schooldirecties en de ouders vertrouwen de mensen in de klas niet meer en lopen hen met veel extra werk hinderlijk voor de voeten. En daarbovenop staan er duizenden deskundigen langs de kant die zonder ooit een uur les te hebben gegeven komen vertellen 'hoe het moet'.
Dit 'gedoe' is overal in Nederland en andere Westerse landen te bespeuren. Het is een plaag die veel werkers op 'de werkvloer' ervaren. In de zorg, bij de politie, de overheid en de media.
Is er een alternatief?
Het moge duidelijk zijn dat in geen enkel land een van de twee modellen in haar meest extreme vorm voorkomt. In de Verenigde Staten neigen meer bedrijven naar model 1 en in Duitsland naar model 2, maar altijd zullen ze ook kenmerken van het andere model hebben. Het gaat om de balans, die neigt in de VS meer naar het neoliberale systeem en in Duitsland meer naar het Rijnlandse model.
Meer lezen?
In onderstaande Lezers van Stavast-boeken wordt nadrukkelijk ingegaan op genoemde systemen.
Het boek Stop de Amerikanen! : tenminste tien goede redenen om gewoon Europees te blijven van Hans Versnel is waarschijnlijk de beste manier om je snel te informeren.
Helden uit
noodzaak
|
2012
|
293
|
|
Manager
ontmoet monnik
|
2011
|
223
|
|
Echte
economie
|
2006
|
149
|
|
Inside job
(dvd)
|
2010
|
||
In
hemelsnaam!
|
2005
|
175
|
|
Waarom zijn
we niet gelukkig?
|
2005
|
302
|
|
Een van de
jongens
|
2012
|
262
|
|
De
hoogmoedigen
|
2011
|
96
|
|
Waardenloos
|
2012
|
388
|
|
Economie op
ramkoers
|
2010
|
175
|
|
Econoshock
|
2008
|
380
|
|
Intensieve
menshouderij
|
2004
|
188
|
|
Weten is
meer dan meten
|
2012
|
190
|
|
Kapitalisme
zonder remmen
|
2011
|
128
|
|
Niet alles
is te koop
|
2012
|
288
|
|
2012
|
407
|
||
Nederland
na de crisis
|
2009
|
110
|
|
De
ambachtsman
|
2008
|
367
|
|
De prooi
|
2008
|
446
|
|
De weg uit
de crisis
|
2009
|
221
|
|
Stop de
Amerikanen!
|
2011
|
192
|
|
Bullsh!t
management
|
2011
|
166
|
Een ander geluid?
De Amerikaanse journalist (en vrijdenker) Chris Hedges heeft een heel andere kijk op dit onderwerp. Het kapitalistische systeem bestaat niet meer. In zijn ogen maken in de praktijk de echt grote bedrijven in de wereld de dienst uit. Regeringen van landen doen er niet meer toe. Multi-nationele bedrijven (corporations) maken achter de schermen de dienst uit. Weten wetgeving te voorkomen die hen écht belemmerd in hun doen en laten. De hoeveelheid geld die door deze bedrijven is geschonken aan Romney én Obama is een illustratie van het feit dat verkiezingen (en invloed) gekocht kunnen worden. Chris Hedges beweert dat we in de corporate state leven.
En geeft in zijn (lange) columns op o.a. Truthdig.com doorlopend aan hoe 'het' zit.
Klik hier voor een interview (bijna een uur lang).
Nog een ander geluid?
In het debat gaan de meeste deelnemers er van uit dat ons huidig economisch model ietwat hapert maar dat het na enkele moeilijke jaren weer zal aanslaan. Dat is echter zeer de vraag. Het is denkbaar dat we om verschillende reden in een soort eindfase zitten. Dat er een nieuw model zal ontstaan.
Denk in dit verband aan het opraken van grondstoffen, energieschaarste, overbevolking, meer consumeren als onze aarde aankan, de komst van heel erg veel robots die werk overtollig zullen maken, almaar doorgaande technologie en wetenschap e.d.
Meer lezen?
Op internet staan veel artikelen over dit onderwerp
Het Rijnlandse Model: uitleg voor beginners
Rondetafel met Antony Burgmans, Pieter Bouw en Mathieu Weggeman
'Rijnlands denken verbreedt de horizon'. Een ronde tafel met Burgmans, Elverding en Bouw.
Homepage Achtergrondartikelen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen