De Arbeiderspers 2025, 454 pagina's - € 34,99
Wikipedia: Ilja Leonard Pfeijffer (1968)
Homepage achtergrondartikelen over Alkibiades (juni-oktober 2023)
Korte beschrijving
Tekst op website uitgever
Ilja Leonard Pfeijffer schreef een briljante roman over een omstreden historische figuur die leefde in een voor Europa belangrijk tijdsgewricht. De democratie zou overwinnen, maar niet zonder slag of stoot. Dat verhaal is een unieke reis door de tijd naar de wereld van bijna tweeënhalf millennium geleden, toen de nog prille democratie in verval begon te raken.
De vraag is in hoeverre Alkibiades daaraan (mede)schuldig was. Was hij de eerste populist? Heeft hij de democratie ontmanteld – of was hij de redder ervan? Alkibiades had wat recht te zetten. Hij werd beschuldigd van heiligschennis, hoogverraad en dictatoriale ambities. Hij is zijn moederstad tot tweemaal toe ontvlucht. Op een gegeven moment was hij zowel in Athene als in Sparta ter dood veroordeeld. En al die tijd, zelfs op de momenten waarop iedereen op de pleinen, in de haven en in de stegen zeker dacht te weten dat hij de stad had verraden, had hij niets anders dan het belang van Athene voor ogen.
Het is zeldzaam dat er zo veel bronnen beschikbaar zijn over iemand die zo lang geleden leefde. Al die auteurs, uit zijn eigen tijd en later, hadden zo hun redenen om Alkibiades te portretteren zoals zij deden. Zijn de feiten wel de feiten? Is geschiedenis fictie?
De luimen van de leeuw biedt een overzicht van de interpretaties en misverstanden die in de jaren en eeuwen nadien door antieke auteurs de wereld in zijn geholpen. Nadat u in de roman heeft kunnen lezen hoe het allemaal is gegaan, biedt dit boek u inzicht in de fascinerende wijze waarop die waarheid in de duizend jaar tussen Alkibiades’ dood en het einde van de oudheid is doorgefluisterd, vervormd en misbruikt voor oneigenlijke doelen.
Fragment uit Een woord vooraf
Daarvoor heb ik dus een beroep moeten doen op het wapen van de empathie. De reden waarom het schrijfproces zo intensief was, was dat het een uitputtende oefening was in verregaand inlevingsvermogen met betrekking tot de gedachten, gevoelens, dromen en frustraties van deze briljante, extravagante, hogelijk omstreden man die tweeënhalf millennium geleden heeft geleefd in een wereld die anders was dan de onze. Dit proces van empathie ging zo ver dat ik soms bijna het idee kreeg dat ik een medium was en dat Alkibiades sprak met mijn stem. In mijn Huizingalezing van vrijdag 8 december 2023 en in mijn Homeruslezing van zaterdag 6 april 2024, die beide zijn gepubliceerd, heb ik getracht om deze ervaring, die onder andere omstandigheden ook zou kunnen leiden tot gedwongen opname in een psychiatrische kliniek, op een rationele manier te duiden. Die pogingen zal ik hier niet herhalen. Voor hier volstaat het om vast te stellen dat ik zeker weet dat het klopt wat ik in mijn roman over Alkibiades heb geschreven, omdat Alkibiades mij dit alles zelf heeft verteld.
Voor die historische roman heb ik mij op een ongebruikelijke manier in de kaarten laten kijken door een uitputtend overzicht op te nemen van alle antieke bronnen die ik heb geraadpleegd en gebruikt voor mijn reconstructie van Alkibiades' leven en zijn wereld. Dit bronnenoverzicht was volslagen overbodig. De roman kon en kan uitstekend gelezen, begrepen en op waarde geschat zonder er ook maar één blik op te werpen. Het was bedoeld als een demonstratie van transparantie. Wie wilde, kon voor elk detail van het verhaal controleren of het wel echt was gebeurd dan wel door mij was verzonnen. Bovendien was het bronnenoverzicht bedoeld als een extra service voor de lezers die tijdens hun lectuur van de roman geïnteresseerd raakten in ene specifiek aspect en daar meer over zouden willen weten. Zulke lezers bestaan nog steeds. De bronnenlijst wilde hun de vertrekpunten aanreiken voor verder onderzoek.
Alsof het allemaal nog niet genoeg was, heb ik nu dit boek gemaakt. Als auteur die de bronnen toevoegde aan mijn historische roman was ik te vergelijken met een kok die zijn geheime recepten prijsgeeft op de menukaart, maar nu heb ik boodschappen gedaan en geef ik er ook nog eens alle ingrediënten bij. Nadat ik eerst schaamteloos de blauwdruk had gedeeld van de bom die ik had geconstrueerd, lever ik er nu ook het verrijkte uranium bij. Die bronnenlijst achterin de roman was op zich al gevaarlijk, maar dit boek, dat al die bronnen daadwerkelijk voor iedereen ontsluit, is een flagrante schending van het creatieve non-proliferatiepact, dat voorschrijft dat het scheppingsproces te allen tijde in mysteriën gehuld zal blijven. Met dit boek, dat al het ruwe materiaal prijsgeeft, in handen kan iedereen zelf een historische roman over Alkibiades schrijven. (pagina 18-19)
Lees ook: Grand Hotel Europa (2018), Ondraaglijke lichtheid : over het nut en nadeel van de ironie voor het leven (2019) en Alkibiades : roman (2023).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen