Pelckmans 2025, 319 pagina's - € 29,50
Wikipedia: Patrick Loobuyck (1974)
Korte beschrijving
Een moreel-filosofisch pleidooi om polarisatie in het publieke debat te beteugelen door middel van de methode van het combinatiedenken. In dit boek onderzoekt Patrick Loobuyck het diepgewortelde wij-zij-denken van de mens. Hij beschrijft zowel de negatieve als de positieve aspecten van het tribale denken, en laat zien hoe het wij-zij-denken in het publieke debat ons vatbaar maakt voor eenzijdige standpunten en polarisatie. De auteur introduceert het combinatiedenken als een radicaal alternatief, dat lezers uitdaagt om voorbij de comfortzone van het wij-zij-denken te kijken. Deze methode biedt een manier om open, constructief en op inclusieve wijze deel te nemen aan het publieke debat. Helder en met diepgang geschreven. Met name geschikt voor een geoefende lezersgroep. Patrick Loobuyck (1974) is als gewoon hoogleraar levensbeschouwing, ethiek en filosofie verbonden aan het Centrum Pieter Gillis van de Universiteit Antwerpen en is gastprofessor politieke filosofie aan de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap van de Universiteit Gent.
Tekst op website uitgever
Mensen zijn rabiate wij-zij-denkers. We maken voortdurend onderscheid tussen wie erbij hoort en wie niet. Dit diepgewortelde mechanisme beïnvloedt ons gedrag dagelijks: van vlaggen uithangen tot het delen van berichten op sociale media, we doen van alles om onze groepsidentiteit te laten zien.
In de ban van Wij en Zij kijkt verder dan de negatieve gevolgen van dit tribale denken en toont hoe ons groepsgevoel ook positief kan bijdragen aan sociale cohesie, actief burgerschap en betrokkenheid in een diverse samenleving.
In het publieke debat maakt het wij-zij-denken ons vatbaar voor eenzijdige standpunten en polarisatie. We volgen politieke discussies graag zoals supporters naar een voetbalwedstrijd kijken: voorspelbaar vooringenomen en vol emotie.
Patrick Loobuyck laat je kennismaken met een radicaal andere benadering. Zijn pleidooi voor combinatiedenken daagt je uit om de comfortzone van het wij-zij-denken te verlaten. Wie dit boek leest, zal nooit meer op dezelfde manier naar het publieke debat kijken en heeft de sleutel in handen om op een meer open en constructieve manier in discussies te gaan staan.
Patrick Loobuyck is als gewoon hoogleraar levensbeschouwing, ethiek en filosofie verbonden aan het Centrum Pieter Gillis van de Universiteit Antwerpen en is gastprofessor politieke filosofie aan de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap van de Universiteit Gent. Als moraalfilosoof is hij een belangrijke stem in het publieke debat.
Fragment uit solidariteit en superioriteit
Twee maten en twee gewichten
Groepssolidariteit gaat vaak gepaard met een vertekening van ons morele oordeel. Dat zien we niet alleen in situaties van rampen of binnen beroepsgroepen, maar ook wanneer het gaat om hoe we fouten en misstappen beoordelen. het wij-zij-denken zorgt er vaak voor dat we met twee maten en twee gewichten oordelen: mild voor onze eigen groep, streng voor anderen.
De politiek is een duidelijk voorbeeld hiervan. In Vlaanderen zijn er gevallen bekend van politici die verdachte banden hebben met China, die openbaar dronken zijn en in plantenbakken urineren of die dronken racistische en vrouwonvriendelijke opmerkingen maken. De reacties hierop zijn voorspelbaar: aanhangers van de eigen partij doen hun best om de zaak te bagatelliseren en bepleiten een tweede kans, terwijl de tegenstanders met verontwaardiging om het ontslag van de politicus vragen.
Dat leidt soms tot absurde situaties. Toen in het najaar van 2023 de racistische uitspraken van Conner Rousseau, toenmalig voorzitter van Vooruit, uitlekten, vond zelfs Tom Van Grieken, voorzitter van Vlaams Belang, het nodig om publiekelijk te verklaren dat zulke uitlatingen onaanvaardbaar zijn - ondanks de lakse houding van zijn eigen partij tegenover racisme.
Het lijkt een wetmatigheid: we zijn geneigd onze eigen groep te verontschuldigen, terwijl we strenger oordelen over de 'anderen'. Als iemand van de andere groep wordt veroordeeld voor een misdrijf, ervaren we dat als gerechtvaardigdheid; maar wanneer het iemand van onze eigen groep betreft, noemen we het onrechtvaardig en wordt er verwezen naar klassenjustitie of activistische rechters.
Opnieuw is de voetbalsupporter illustratief. Als een scheidsrechter een fout fluit tegen onze eigen ploeg, reageren we verontwaardigd: 'Wat een onrechtvaardige beslissing! De arbiter is omgekocht!' Maar bij een vergelijkbare overtreding door de tegenpartij roept dezelfde supporter om een strafschop en een rode kaart.
Het is hun schuld
Dit verschil in hoe we oordelen over' ons' en 'hen' gaat vaak gepaard met nog een andere psychologische reflex: het toeschrijven van schuld aan de andere groep. Wanneer er problemen optreden, zoeken we de oorzaak graag buiten onze eigen groep. Andersom, als de andere groep met moeilijkheden kampt, leggen we de verantwoordelijkheid bij hen. Dat fenomeen is zichtbaar in de politiek, maar ook in persoonlijke gesprekken.
Zo werd ik door een paar witte ouders aangesproken die hun bezorgdheid uitten over racisme op school. Ik was verrast, want deze mensen waren bij mijn weten niet erg betrokken op dat onderwerp. Eerder ha dik hen nog horen beweren dat allochtonen niet zo snel in een slachtofferrol moeten kruipen e beter hun best moeten doen. Nu maakten ze zich echter zorgen over wat wel eens omgekeerd racisme wordt genoemd. Ze vertelden verhalen over hoe hun eigen kinderen buitengesloten werden door allochtonen en zich niet meer welkom voelden.
Dit illustreert een breder patroon: wanneer iemand uit onze groep in de problemen zit, leggen we de schuld vaak bij externe factoren zoals pech of onrecht. Maar als een lid van een andere groep in dezelfde situatie verkeert, is onze empathie beperkt en zijn we sneller geneigd om die persoon zelf verantwoordelijk te houden. Een werkloze persoon uit onze eigen groep wordt gezien als slachtoffer van discriminatie ne uitsluiting, terwijl iemand uit een andere groep vaak wordt bestempeld als lui of incompetent.
Bovendien zijn we niet snel geneigd de oorzaken van problemen binnen onze eigen groep te onderzoeken. Als er iets misgaat met 'ons', leggen we graag de schuld bij 'hen'. Dat brengt ons bij het zondebokmechanisme dat al veel leed heeft veroorzaakt en meermaals tot vervolging en uitsluiting heeft geleid. Neem bijvoorbeeld het steeds terugkerende antisemitisme, waarbij Joden vaak als de schuldigen worden aangewezen voor allerlei rampen. In de 14de eeuw werden zij beschuldigd van het verspreiden van de pest en in de jaren 1930 werden zij aangewezen als de oorzaak van de economische crisis in Duitsland.
Er zijn tal van andere voorbeelden. Tijdens de Culturele Revolutie in China onder leiding van Mao Zedong in de jaren 1960 werden intellectuelen en kunstenaars bestempeld als 'vijanden van het volk', die verantwoordelijk zouden zijn voor de problemen binnen de communistische samenleving. Vandaag de dag zien we dat mechanisme terug in de retoriek rond migratie en moslims, die vaak de schuld krijgen van alles wat er misgaat in de samenleving, zonder ruimte voor nuance of begrip. (pagina 57-59)
Lees bijvoorbeeld ook: Van ik naar wij : verander jezelf, verander de wereld van Thomas d'Ansembourg (2024) of De prijs van ophef : waarom meer verdeeldheid leidt tot minder welvaart voor (bijna) iedereen (2025)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen