Herlas op zaterdag 21 juli een boek uit 2010. De schrijver - Tony Judt - overleed in augustus van dat jaar. Veel te jong, zoals dat heet.
Een citaat uit zijn Het land is moe : verhandeling over onze ontevredenheid
Een opmerkelijk gevolg van de desintegratie van de publieke sector is dat het ons meer moeite kost dan voorheen om te begrijpen wat we met elkaar gemeen hebben. We zijn vertrouwd geraakt met klachten over de vernauwende invloed van internet: als iedereen voor hem interessante plukjes kennis en informatie van het net haalt maar zich niet aan andere gegevens blootstelt ontstaan er wereldwijde communities met zelfgekozen voorkeuren, terwijl we tegelijk het contract met de voorkeuren van onze medeburgers kwijtraken. (pagina 126)
Een punt dat ene Eli Pariser enige jaren later op zijn manier aankaartte in zijn boek The filter bubble en in zijn TED-talk Beware online "filter bubbles".
Verderop (pagina 158) staat
Conformeren is verleidelijk, want een gemeenschapsleven wordt een stuk eenvoudiger als iedereen het met elkaar eens lijkt te zijn en elk afwijkend geluid door de ongeschreven regels van het compromis wordt gedempt. Met maatschappijen en gemeenschappen waar die ongeschreven regels van het compromis ontbraken of afbrokkelden, liep het niet goed af. Conformeren eist echter wel zijn tol. Een gesloten circuit van opvattingen en ideeën waarin geen ruimte voor ontevredenheid en oppositie is, dan wel waarin die alleen binnen afgebakende beperkingen mogelijk zijn, raakt zijn vermogen krijt om energiek en fantasierijk op nieuwe ontwikkelingen te reageren.
In hetzelfde jaar later schreef filosoof Coen Simon in zijn Zo begint iedere ziener : een filosofische ontdekking van de wereld het volgende over (het belang van) lezen:
Wat in De wetten stond geschreven, werd vanzelf waar voor mij. Ik was in een voorname wereld terechtgekomen. Het was alleen onduidelijk waar de wereld ophield en mijn literaire voorstelling ervan begon. Dit was, na het boek van Erich Fromm dat ik op de middelbare school van mijn godsdienstleraar had geleend, het volgende boek dat mijn leven leek te gaan veranderen. Het is eigenlijk vreemd dat we het lezen van boeken doorgaans zien als een introverte en passieve bezigheid. Want feitelijk kan niets de wereld zo veranderen als een boek dat doet. Wie een boek dichtslaat ziet altijd een andere wereld dan hij achterliet toen hij het opensloeg, hoe stom of slecht het boek ook is. Elk verhaal neem je immers mee in je blik op de wereld. Zo'n verhaal blijft niet bij een innerlijke voorstelling van de wereld. Nee, zoals we de wereld zien treden we deze tegemoet. (pagina 110) En verderop Het lezen van de betekenissen van de wereld, werkt net als het lezen van een boek, het brengt je niet dichter bij de eenvoudige waarheid van de wereld, maar tijdens ons leven lezen we ons van de ene gebeurtenis naar de andere. We brengen alles met alles in verband en draaien zo om de waarheid heen. Er is geen boek dat toegang geeft tot een waarheid die niets anders is dan de waarheid, de waarheid die ergens onaangeroerd zou liggen. Als er al zo'n waarheid is, dan nog kunnen we er alleen maar omheen draaien. Het enige wat ons in de buurt kan brengen is het verhaal, want alleen een verhaal kan de dingen van betekenis voorzien, maar dezelfde woorden van diezelfde dingen brengen ons er tegelijkertijd weer vandaan, door het oneindige verwijzen van betekenis naar betekenis. Betekenis is een ketting die wordt aangespannen door waarden aan de ene kant en de wereld aan de andere kant. Een ketting die knapt als woorden en dingen te ver uit elkaar geraken; en die krachteloos blijft als hij niet door de twee uiteinden aangespannen blijft. De wereld vormt de brandstof voor alle gebeurtenissen, maar het zijn de woorden die ze aanblazen. Daarom had de logicus een luisterend oor nodig. Door zijn bizarre verhaal te vertellen, waarvan de bedoeling bleef ontbreken, kreeg het verhaal toch betekenis. Niet meer en minder dan het zich voordeed. Magie vraagt om een luisteraar, meer dan om een verklaring. (pagina 124-125) In zijn En toen wisten we alles : een pleidooi voor oppervlakkigheid - bekroond met de Socrates-wisselbeker en een Lezer van Stavast-titel staan de volgende zinnen: De oppervlakkigheid waarvoor ik pleit, lijkt misschien nog wel het meest op het lezen van een boek. Om een verhaal te begrijpen, zelfs al heeft het de lengte van een mop, ontkom je er niet aan het van voor naar achter te lezen, dat wil zeggen helemaal en in de juiste volgorde, Je ontkomt er niet aan aan de oppervlakte van de tekst te blijven. Er zijn geen methoden voorhanden die je op een of andere manier kunnen laten kennisnemen van het verhaal zonder gebruik te maken van de exacte loop van het verhaal. Een samenvatting vertelt geen verhaal, en een literaire theorie of interpretatie is alleen behulpzaam als je het verhaal hebt gelezen. Net als een verhaal verloopt ons leven ook maar één kant op. We kunnen ons niet ergens onderweg van de verhaallijn, het karakter of de scène ontdoen. Het verhaal speelt zich af, of is er niet. |
Deze opvatting - dat lezen weliswaar moet, maar dat het je niet brengt tot dé waarheid - wordt door de Belg Jo Jacobs in een liedje van zijn eerste cd mooi vertolkt. Weet je wat het is heet het liedje en staat op de cd De Held. De artiestennaam die hij koos is ook De Held.
Weet je wat het is
Weet je wat het is
Het is zo'n gedoe
Altijd moeten denken over wat je doet
Weet je wat het is
Het is zo vervelend
Altijd moeten kijken of de rest het met je eens is
Weet je wat het is
Het is zo'n gedoe
Weet je wat ik doe
Ik lees zo'n boek
Een boek waarin staat dat je moet doen wat je zelf wil
Dat is wat ik ga doen
Lezen in zo'n boek
Een boek waarin staat wat je moet doen wat je zelf wil
Maar wat is het dan
Zeg me wat is het dan
Dat weet ik niet
Dat staat niet in het boek
Dat zijn ze vergeten
Dat staat niet in het boek
Dat zijn ze vergeten
Hij heeft humor, deze Held. Maar hij slaat de spijker wel op de kop. Boeken zijn geen kookboeken, Hoe je moet leven. Hoe te handelen. In boeken worden elementen aangedragen waarmee je zelf 'aan de slag moet of kunt'. Om er je eigen 'ding' van te maken. Je eigen kijk op de wereld. Een kompas hoe te handelen.
Henny Vrienten
Op zondagavond 22 juli was Henny Vrienten de eerste Zomergast. Die met de professionele Belgische presentator Jan Leyers de hele avond door voorbeelden gaf van kunstenaars die hun kijk op de werkelijkheid in hun werk neerleggen.
Regelmatig ontdek je in liedjes dingen die de componist er zeker niet in heeft gestopt.
Days full of rain
Skys comin' down again
De zomer van 2012 in Nederland! Tot zaterdag 21 juli. Daar ging dit liedje niet over, maar bovenstaande regels beschrijven het natte deel van de zomers van 2011 én 2012. In Nederland en een deel van Noordwest Europa. Ons klimaat is echt aan het veranderen.
I get so tired
Of these same old blues
Same old song
Baby, it won't be long
'fore I be tyin' on
My flyin' shoes
Het duurt niet lang meer of ik trek mijn schoenen aan en vlieg weg.
Townes van Zandt nam dit liedje in 1978 op. Van zijn gelijknamige cd. Hij schreef dit liedje toen hij op zeker moment aan een rivier nadacht over een beroemde veldslag in de Amerikaanse Burgeroorlog. Hij moest denken aan alle gewonde soldaten die 's nachts op dat slagveld moesten blijven liggen. En ongetwijfeld hun vliegschoenen wilden aantrekken. Weg van die same old blues
Dit nummer is in de zomer van 2012 op weg om bekend te worden bij een heel erg groot publiek. De Engelse zangeres Rumer nam het op haar cover-cd Boys don't cry op. En op deze plaat vol hoogtepunten (qua composities, maar vooral door haar stem en de arrangementen) springt Flyin' shoes er bovenuit. Een liedje met een universele betekenis. Wie herkent het niet. Het gevoel alles achter je te laten. Weg van de trouble en sores.
Homepage Achtergrondartikelen | ||
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen