Martha Nussbaum 5

Het koninkrijk van angst : een filosofische blik op angst als politieke emotie en de crisis van onze tijd
Atlas Contact 2018, 256 pagina's - € 21,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: The monarchy of fear (2018)

Wikipedia: Martha Nussbaum (1947)

Korte beschrijving
Martha Nussbaum heeft al eerder aangetoond aandacht te hebben voor emoties die een destabiliserende factor vormen in de zoektocht naar rechtvaardigheid. Met name in haar boek 'Politieke emoties' (2014)*. Nussbaum is een van de bekendste filosofen van dit moment en als hoogleraar verbonden aan de universiteit van Chicago. Na de Amerikaanse verkiezingen van 2016 besluit ze dieper in te gaan op de emotie 'angst', die het rationele denken blokkeert, hoop vergiftigt en constructieve samenwerking belemmert. Het doel van dit voor een groot publiek geschreven boek is primair reflectie en introspectie. Achtereenvolgens geeft zij een analyse van angst en enkele strategieën om deze in toom te houden. Ze beschrijft woede, walging en afgunst: negatieve, op minderheden gerichte politieke emoties (uitsluiting van immigranten, moslims) en hoop, liefde en visie voor de mensheid. De invulling van Nussbaum neigt soms naar een wat eenzijdige benadering van de begrippen 'angst' en 'woede' en zou wat de alternatieven betreft hier en daar wat aan concreetheid kunnen winnen.

Tekst op website uitgever
Het politieke debat wordt gekenmerkt door een gepolariseerde verdeeldheid en het onvermogen om met elkaar te communiceren. Tot zover niets nieuws. Filosofe Martha Nussbaum ziet echter een simpel feit dat vaak over het hoofd wordt gezien als de kern van het probleem: politiek is altijd emotioneel. Mondialisering heeft bij miljoenen mensen in het Westen gevoelens van machteloosheid veroorzaakt, waardoor ‘de schuld’ wordt gelegd bij de ander (immigranten, moslims of culturele elites). De verkiezing van Donald Trump en de stem voor Brexit zijn hiervan de meest recente voorbeelden, maar Nussbaum bewijst dat deze ‘schuldpolitiek’ aan alle kanten van het politieke spectrum te vinden is. Zich baserend op zowel historische als hedendaagse voorbeelden, ontrafelt zij in Het koninkrijk van de angst dit web van politieke gevoelens en biedt zij hoopvolle alternatieven. 

Fragment uit 1. Inleiding
Laten we vooral eerst eens diep ademhalen en terugdenken aan onze geschiedenis. Toen ik een klein meisje was, werden in het Zuiden Afro-Amerikanen gelyncht. Communisten raakten hun baan kwijt. Vrouwen hadden nog maar net toegang gekregen tot prestigieuze universiteiten en de arbeidsmarkt, en seksuele intimidatie was alomtegenwoordig en niet bij wet verboden. Joden konden geen partner worden in grote advocatenfirma's. Homoseksuele mannen en vrouwen waren juridisch gezien criminelen, en kwamen bijna nooit openlijk uit voor hun oriëntatie. Mensen met een functiebeperking hadden geen recht op publieke ruimte en openbaar onderwijs. Transgender was een categorie die nog geen naam had. Amerika was destijds bepaald geen mooi land.
  Deze feiten vertellen ons twee dingen die mijn studenten moeten weten. Ten eerste: het Amerika waaraan ze vol weemoed terugdenken heeft nooit bestaan, niet helemaal in elk geval; het was een werk in uitvoering, een verzameling dynamische aspiraties die op gang was gebracht met lange perioden van hard werk, hoop, solidariteit en samenwerking. Een rechtvaardig en inclusief Amerika is nooit een volledig gerealiseerde werkelijkheid geweest, en is dat nog altijd niet. Ten tweede: het huidige moment lijkt misschien een terugval in onze opmars naar grotere menselijke gelijkheid, maar het einde der tijden is het niet; eigenlijk is dit juist een tijd waarin met hoop en inspanning een heleboel goeds te bereiken valt. Zowel aan de linker- als aan de rechterzijde van het politieke spectrum geldt: paniek leidt er niet alleen toe dat we de gevaren die ons bedreigen te zwaar aanzetten, maar maakt die ook gevaarlijker dan nodig is, zodat de kans op echte rampen groter wordt. Het is net als in een slecht huwelijk, waar angst, achterdocht en beschuldigingen het onmogelijk maken om rustig na te denken over de werkelijke problemen en hoe je die samen kunt oplossen. In plaats daarvan nemen die emoties het over en worden ze zelf het probleem, zodat het onmogelijk wordt om te hopen, te luisteren en constructief samen te werken. (pagina 19)

Andere boeken van Martha Nussbaum: Niet voor de winst : waarom de democratie de geestes- wetenschappen nodig heeft (2011),  Mogelijkheden scheppen : een nieuwe benadering van de menselijke ontwikkeling (2012), Politieke emoties : waarom een rechtvaardige samenleving niet zonder liefde kan (2014) en Woede en vergeving : wrok, ruimhartigheid, gerechtigheid (2016)

Terug naar Overzicht alle titels

Manfred Spitzer 3

Eenzaamheid : de impact van sociaal isolement
Atlas Contact 2018, 293 pagina's - € 21,99 

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel:Einsamkeit : die unerkannte Krankheit (2018)

Wikipedia: Manfred Spitzer (1958)

Korte beschrijving
De auteur is als neuroloog en psycholoog gespecialiseerd in de problematiek rondom eenzaamheid. Aan de hand van uitgebreide veld- en deskresearch wordt de lezer wegwijs gemaakt in de wereld achter het sociale isolement. Welke factoren dragen bij aan de verslechtering van de menselijke psyche? Welke verbanden bestaan er tussen gezondheid en sociale status? En welke maatregelen kunnen genomen worden om iemand uit zijn isolement te halen? Deze en vele andere wetenswaardigheden worden besproken in dit op wetenschappelijke leest geschoeide boek, waarbij elk hoofdstuk wordt afgesloten met een beknopte doch heldere samenvatting. Alhoewel de schrijfstijl niet altijd even toegankelijk is, draagt dit boek bij aan het verhogen van de kennis rondom deze ten onrechte onderschatte problematiek. Inclusief uitgebreide verantwoording met eindnoten, een literatuurlijst en register.

Tekst op website uitgever
Eenzaamheid is in onze gedigitaliseerde en individualistische samenleving een epidemie geworden, met een enorme impact op de lichamelijke en geestelijke gezondheid van veel mensen. Eenzaamheid is van alle leeftijden en je hoeft zelfs niet alleen te zijn om je eenzaam te voelen. Hersenonderzoeker en bestsellerauteur Manfred Spitzer slaat alarm. In zijn nieuwe boek toont hij aan dat eenzaamheid niet alleen meer is dan het gevoel geen contact met andere mensen te hebben, maar ook een kwaal is met fatale gevolgen voor lichaam en geest. Eenzame mensen worden vaker ziek dan anderen, krijgen gemiddeld eerder kanker en hart- en vaatziekten, lijden vaker aan depressies en krijgen sneller last van dementie. Talloze wetenschappelijke studies bevestigen de alarmerende boodschap van Manfred Spitzer: de gevolgen van eenzaamheid vormen de belangrijkste doodsoorzaak in westerse landen.

Fragment uit 4. Eenzaamheid veroorzaakt stress
Het zijn niet onaangename ervaringen zelf die stress veroorzaken, maar veeleer het gevoel er machteloos aan overgeleverd te zijn. Als we merken dat we geen controle hebben over ons leven, lijden we (net als de proefdieren in overeenkomstige experimenten) onder chronische stress. De veranderingen die bij acute stress zinvol zijn - het hoger worden van de bloeddruk, bloedsuikerspiegel en de bloedsomloop evenals de tijdelijke uitschakeling van lichaamsfuncties die op dat moment niet belangrijk zijn (groei, vertering, immuunsysteem) -, veroorzaken bij chronische stress ziektes. Deze horen bij de meest voorkomende ziektes in de 'geciviliseerde' westerse wereld.
  Chronische stress kunnen we in de omgang met onze medemens afbouwen; als we daarentegen een teruggetrokken leven leiden en langdurig eenzaamheid ervaren, leidt dit, zoals we in de rest van het boek zullen zien, tot chronische ziektes en een duidelijke verhoging van de sterftekans. Vele van wat er op de werkvloer gebeurt wordt door de baas bepaald. Is hij zo onberekenbaar als het weer of geeft hij zijn werknemers niet de steun die ze nodig hebben, dan liggen stress en gezondheidsproblemen bij de werknemers op de loer. Een baas die klaagt over het hoge ziekteverzuim onder het personeel zou zichzelf eens goed achter de oren moeten krabben. Iedere baas is op zijn minst ten dele verantwoordelijk voor het aantal zieken in zijn bedrijf?
  Eenzaamheid in de vroege kinderjaren en verwaarlozing door de ouders kunnen, zoals in dit hoofdstuk uiteengezet werd, leiden tot een ongunstige programmering van het zich ontwikkelende brein, en tot op hoge leeftijd negatieve effecten hebben. (pagina 111-112)



Lees ook: Digitale dementie : hoe wij ons verstand kapotmaken (2013) en Digiziek : pleidooi voor offline leven (2016)

Casper Thomas

De autoritaire verleiding : over de opmars van de antiliberale wereldorde
Atlas Contact 2018, 256 pagina's - € 19,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Website De Groene Amsterdammer: Casper Thomas (1983)

Korte beschrijving
De auteur, redacteur bij AD en FD, standplaats Washington, gaat dieper in op de verrechtsing in de internationale politiek en het waarom van de opkomst van antidemocraten als Poetin, Orbán, Modi, Erdogan en Trump. Leiders die zichzelf zien als drager van een missie die vervuld moet worden, zo nodig ten koste van het democratische idee dat maatregelen door alle belanghebbenden bekeken moet worden. Leiders die hun 'historische missie' ten koste van alles door willen zetten. Het vervullen daarvan gaat immers niet samen met ambtstermijnen en het tempo van de democratie; de leider wil niet in zijn plannen belemmerd worden; alles wat in de weg staat, is de klos. De auteur gaat in op de achtergronden van de betreffende landen, de politieke filosofen en richtingen waaraan deze leiders hun missie ontlenen. Hij geeft de methoden aan die deze heren gebruiken, methoden die niet alleen strijdig zijn met democratische waarden als politiek fatsoen, maar vaak erger: van het rommelen met grenzen van kiesdistricten tot het uitlokken van rellen en moord. Het doel heiligt hier de middelen. Het boek besluit met een literatuuroverzicht. Er zijn geen andere Nederlandstalige werken die zo duidelijk (zonder jargon) en beknopt dit verschijnsel belichten.

Tekst op website uitgever
Jarenlang leek de combinatie van democratie, vrijheid en onafhankelijke instituties onaantastbaar. Nu meldt zich een uitdager: de ‘illiberale democratie’ is in opmars en lijkt het grote politieke verhaal van déze eeuw te worden. Wat is de aantrekkingskracht van een autoritaire leider? Casper Thomas zocht een antwoord op de vragen waarom de liberale democratie niet langer kan bekoren en wat haar tegenhanger aantrekkelijk maakt. Dat bracht hem naar Poetins Rusland, dat zijn rol als grootmacht terug wil. Naar het Hongarije van Viktor Orbán, waar Europees liberalisme wordt afgewezen. Naar India, waar Narendra Modi het hindoenationalisme aanwakkert. Naar Erdogans nieuwe Turkije. En naar de Verenigde Staten, waar Donald Trump de Amerikaanse democratie op haar grondvesten doet schudden. De autoritaire verleiding biedt een fascinerende inkijk in de oprukkende antiliberale wereldorde, waarin sterke leiders en een nieuwe middenklasse elkaar gevonden hebben.

Fragment uit Slot - Op de bres voor de liberale democratie
In zijn boek De vergeten twintigste eeuw concludeert de in 2010 overleden historicus Tony Judt dat er iets raars aan de hand was met die twintigste eeuw, die al vergeten leek nog voor ze voorbij was. 'Met overmoed en weinig reflectie lieten we de twintigste eeuw achter ons en wandelden we dapper haar opvolger binnen, omzwachteld met halve waarheden: de triomf van het Westen, het einde van de geschiedenis, het unipolaire Amerikaanse moment, de onstuitbare mars van globalisering en vrije markt.' Judt verwijt ons historische bijziendheid. We zwelgen in het verleden, in de vorm van herdenkingen en monumenten, en juist die rituele beleving doodt de geschiedenis. 'De "lessen" van het verleden worden eindeloos aangehaald,. maar in werkelijkheid vergeten en ontleerd,' schrijft hij. Het verbaast hem niet. 'Het meest recente verleden is het moeilijkst om te kennen en te begrijpen.'
  De woorden van Judt zijn veel meer dan een onderstreping van de platitude dat wie de geschiedenis vergeet, gedoemd is die te herhalen. Waar Judt voor waarschuwt is juist de haastigheid waarmee aan het recente verleden betekenis wordt gegeven. Betekenis geven betekent vaak afsluiten. De liberale wereldorde zoals die bestond aan het einde van de twintigste eeuw, werd gezien als sluitsteen waarachter een periode van ellende te ruste was gelegd. Het was simpelweg wachten tot de hele wereld zich tot dat model zou bekeren.
 Het politieke traject van het vijftal landen dat ik in dit boek heb beschreven, laat zien dat de liberale democratie te vroeg heft gejuicht. Hongarije, Turkije, India, Rusland en de Verenigde Staten hebben de liberale democratie bij de enkels gegrepen en tegen de grond gesleurd om vervolgens over haar rug naar voren te kruipen. Deze vijf landen vormen de kern van een antiliberale wereldorde die het geloof in onweersproken liberale democratie doet vervliegen. (pagina 281-282)

Op zondag 23 december 2018 was hij te gast in Buitenhof en sprak met Diana Matroos over dit boek

In 2015 stelde Casper Thomas samen: De twintig boeken die ons denken veranderden 

Terug naar Overzicht alle titels

Annegreet van Bergen 2

Het goede leven : hoe Nederland in een halve eeuw steeds welvarender werd
Atlas Contact 2018, 350 pagina's - € 19,99

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Annegreet van Bergen (1954) en website Annegreet van Bergen

Korte beschrijving
De sterke economische groei na de Tweede Wereldoorlog heeft ons land onherkenbaar veranderd. In aansluiting en aanvulling op haar 'Gouden jaren' (2014)* geeft de schrijfster in dit nieuwe boek een concreet beeld van de betekenis van de economische groei voor het ontstaan van een volstrekt veranderde samenleving, dit aan de hand van vijf thema's: de overgang van een gesloten naar een open wereld, van schaarste naar overvloed, de invloed van het wetenschappelijk onderzoek, sterke vermindering van de maatschappelijke ongelijkheid en gewenning aan zaken die voor mensen van toen slechts droombeelden waren. In korte hoofdstukjes komt vervolgens een groot aantal onderwerpen aan de orde: rouwstoet, verzuiling, loonzakjes, veranderde zondagsbesteding, kamperen, tienermuziek, lezen en boekenbezit, sociale stijging middels avondonderwijs. Over deze en vele andere zaken wordt verteld door mensen die alles persoonlijk hebben beleefd. Een levendig en boeiend beeld van een volstrekt verloren gegane tijd. Met vele illustraties in kleur en zwart-wit en een literatuurlijst.

Tekst op website uitgever
Op 30 augustus aanstaande verschijnt Het goede leven, het vervolg op de bestseller Gouden jaren. Econoom en journalist Annegreet van Bergen (1954) laat de lezer zien hoe de naoorlogse groei het leven in Nederland onherkenbaar heeft veranderd.

Nederland is in korte tijd rijker geworden dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden. Nieuwe wetenschappelijke inzichten en technische mogelijkheden zagen het licht. Het goede leven laat zien hoe door dit alles de wereld letterlijk en figuurlijk werd opengebroken. Met bromfiets of auto kwamen we steeds verder van huis. Televisie bracht onbekende landen en volkeren de woonkamer binnen. De zondag veranderde van een rustdag in een dag om erop uit te trekken. Huismoeders doen hun boodschappen niet meer met een netje in de hand bij de kruidenier om de hoek. De tijd is voorbij dat verloofde stellen jaren moesten sparen voor hun uitzet of dat mensen maanden op een telefoonaansluiting moesten wachten. Welke vrouw wordt nu nog ontslagen als ze gaat trouwen? Wie biedt zijn gasten nog een rokertje aan? En: welk kind spaart tegenwoordig nog sigarenbandjes?

Het goede leven is voorzien van prachtige foto’s van naoorlogs Nederland. Een feest van herkenning voor iedereen die in deze jaren is opgegroeid! Meer informatie over het boek is hier te vinden. Ook kunt u op de Facebook-pagina van Het goede leven terecht voor nieuwtjes, foto’s en leuke anekdotes uit de jaren ’50 en ’60.

Fragment uit Hoe Het goede leven ontstond
Dit allemaal op een rijtje zettend zag ik vijf centrale thema's waaromheen ik de verhalen in Het goede leven heb gegroepeerd. Allereerst viel me op hoe de kleine, gesloten wereld uit de jaren vijftig langzaam maar zeker werd opengebroken. Niet alleen gingen mensen zelf op stap of traden ze buiten gebaande paden, ook kwamen er vanuit een steeds grotere wereld nieuws, muziek, verhalen en andere invloeden bij hen binnen. Ten tweede zag ik hoe de bijna spreekwoordelijke schaarste uit de jaren vijftig in haar tegendeel is omgeslagen: tegenwoordig worden we omringd door een overvloed aan spullen. Het derde thema is de invloed van wetenschappelijk onderzoek. Dankzij nieuwe of verscherpte inzichten kunnen ziekten sneller worden genezen of zelfs helemaal worden voorkomen. Bovendien gaan we door die verworven kennis anders om met gezondheid en persoonlijke hygiëne. Een vierde belangrijke tendens is dat de welvaartsstaat de naoorlogse ongelijkheid voor een belangrijk deel ongedaan heeft gemaakt. Als laatste viel me op dat we nu veel dingen doodgewoon vinden waarvan mensen in de jaren vijftig alleen maar konden dromen.
  Voor een belangrijk deel is Het goed leven een aanvulling op Gouden jaren. (pagina 10)

Lees ook Gouden jaren : hoe ons dagelijks leven in een halve eeuw onvoorstelbaar is veranderd (uit 2014)


Terug naar Overzicht alle titels

Jaron Lanier 2

Tien argumenten om je sociale media-accounts nu meteen te verwijderen
Business Contact 2018, 189 pagina's - €15,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Ten arguments for deleting your social media accounts right now (2018)

Wikipedia: Jaron Lanier (1960) en zijn website

Korte beschrijving
Jaron Lanier is succesvol schrijver, kunstenaar, muzikant en internetvisionair. In zijn laatste boek stelt hij dat juist een leven zonder sociale media ons gelukkiger maakt. Facebook en consorten geven ons het idee meer verbonden te zijn dan ooit, terwijl we in werkelijkheid juist van andere mensen vervreemd raken. Lanier toont aan dat we door het grootkapitaal achter de sociale media zonder het te beseffen steeds meer worden gemanipuleerd. In tien scherpzinnige argumenten fileert Lanier sociale media en alle misère die hieruit voortkomt (denk bijvoorbeeld aan de recente commotie rond fake news). Hij besluit optimistisch met een aanzet tot een meer menselijke manier van online netwerken. Juist omdat Lanier als Silicon Valley-pionier uit het wereldje zelf komt, moet zijn rigoureuze wake-up call serieus worden genomen. Visionair boek over een actueel onderwerp. Sobere uitvoering: softcover, traditionele typografie/lay-out, geen illustraties; met eindnoten. Goed onderbouwd boek met een heldere boodschap. Gelet op de voor velen relevante inhoud goed voor een flinke lezerskring.

Fragment uit Argument twee -  Stoppen met sociale media is de beste manier om de gekte van onze tijd te bestrijden
Er is wel iets dat de wereld kapotmaakt, maar dat is niet het feit dat we op afstand contact kunnen maken met anderen door gebruikmaking van bits, of dat we met zijn allen naar oplichtende schermpjes zitten te staren. Natuurlijk kun je ook te veel naar zo'n schermpje staren, zoals je zoveel dingen te veel kunt doen, maar dat is geen existentieel probleem voor onze soort.
  Er is echter één specifiek hightechelement dat zelfs in kleine hoeveelheden giftig is, één nieuwe ontdekking die moet worden gestopt. Het is belangrijk dat we het probleem zo nauwkeurig mogelijk definiëren, om niet nog meer in verwarring te raken.
  Het probleem is ten dele dat we allemaal met apparaatjes rondlopen die geschikt zijn voor massale gedragsmodificatie. Maar dat is niet de juiste inkadering van het probleem. Die apparaatjes kunnen tenslotte ook voor andere doelen worden gebruikt, zoals ook vaak gebeurt.
  Het probleem is niet alleen dat gebruikers in online omgevingen worden gepropt die het slechtste in hen naar boven brengen. Het is niet alleen dat er zoveel macht samenkomt in zo weinig handen die reusachtige cloudcomputers aansturen.
  Het probleem raakt aan al die factoren, maar zelfs die samenklontering is niet precies het probleem.
  Het probleem doet zich voor als alle verschijnselen die ik zojuist heb beschreven worden aangedreven door een businessmodel waarin de prikkel het vinden van klanten is die bereid zijn te betalen om andermans gedrag te veranderen. Vergeet niet, in de reclame zoals die ooit was kon je meten of een product het beter deed nadat er een commercial was uitgevonden, maar nu meten bedrijven of het gedrag van individuen is veranderd en worden gepersonaliseerde feeds voortdurend aangepast om ervoor te zorgen dat individueel gedrag verandert. Het is een buitengewoon aantrekkelijk product, niet alleen voor gebruikers, maar ook voor klanten/manipulatoren, omdat ze bang zijn dat ze in de kou blijven staan als ze niet meedoen.
  Het probleem is al het voorafgaande plus nog iets. Zo las ik bij het eerste argument al zei, versterkt de hier beschreven opzet negatieve emoties meer dan positieve emoties. Dus is die beter in het schaden van een samenleving dan in het verbeteren ervan: louchere klanten krijgen meer waar voor hun geld.
  Eindelijk hebben we het het probleem afgebakend. Dat betekent dat we het kunnen elimineren zonder bijkomende schade aan te richten. Ons probleem is heerlijk specifiek. (pagina 38-40)

Voorpublicatie in De Groene Amsterdammer: Op maat gemaakt ongeluk (1 augustus 2018)

Eerder verscheen: Nee, je bent geen gadget (2010)


Terug naar Overzicht alle titels