De strijd om de toekomst : over doemscenario's en vooruitgang
Cossee 2019, 272 pagina's - € 22,99
Lenen als E-book via bibliotheek.nl
Website Addie Schulte (1965) en Follow the Money.
Korte beschrijving
Dit boek beschrijft hoe feiten en meningen over de vooruitgang van de maatschappij botsen met feiten en meningen over de eindigheid van de Aarde waarop de mens roofbouw pleegt. Daarbij staan de belangrijkste neergangstheorieën in de domeinen van cultuur, economie, ecologie en technologie centraal. Neergangsideeën zijn vaak gebaseerd op angst, die weer leidt tot spanningen en frictie. Is die angst terecht? De auteur gebruikt veel actuele voorbeelden om zijn betoog te verlevendigen (energie, klimaat, migratie, robotisering). Met als intrigerende vertrekstelling: 'Nederland verdwijnt'. In het slothoofdstuk worden ook de positieve kanten van een onzekere toekomst behandeld. De auteur brengt zo veel materiaal over toekomstdenken bij elkaar. Niet altijd even gemakkelijk, maar wel relevant. Hij eindigt toch positief: 'We kunnen niet zonder gevreesde toekomst'. Hij gebruikt daarbij vaak 'wij' waar hij mogelijk 'ik' (zichzelf dan) bedoelt? Doorlezers kunnen terecht bij de selectieve literatuurlijst en de eindnoten.
Tekst op website uitgever
Ondermijnen populisten de democratische wereldorde? En staat onze westerse beschaving werkelijk op het spel? Dagelijks staan de kranten en sociale media vol met
doemscenario’s over onze toekomst – we lijken er steeds meer van overtuigd dat de toekomst ons geen betere wereld brengt.
In De strijd om de toekomst onderzoekt Addie Schulte neergangstheorieën over actuele kwesties als migratie, neoliberalisme, robotisering en klimaatverandering. Niet om het waarheidsgehalte of de waarschijnlijkheid van deze doemscenario’s vast te stellen, maar om te onderzoeken hoe deze denkbeelden zich de afgelopen decennia hebben ontwikkeld en welke invloed zij hebben op het beeld van onszelf en van de wereld. Hij bespreekt een
scala aan vooraanstaande en opkomende denkers over het hele politieke spectrum, zoals Paul Scheffer en Frits Bolkestein, Naomi Klein en Michael Ignatieff, Steven Pinker en Rutger Bregman.
Wat zeggen de angsten voor de migrant, of voor de Apocalyps, eigenlijk over onszelf?
Addie Schulte geeft kritische instrumenten om de ideeënstrijd over de toekomst te ontleden. Hij laat zien dat neergangstheorieën onderdeel zijn van het politieke debat:
ze kunnen worden gebruikt om ons voor het karretje van elk mogelijke ideologie te spannen, omdat ze ons ook een betere wereld beloven. Maar wie echt op een andere
manier naar onze toekomst wil kijken, zal daarin ruimte moeten laten voor twijfel en onzekerheid.
Fragment uit 3. De bruikbare catastrofe
ERKEN DE ONZEKERHEID
De aanstaande ondergang van de menselijke soort of een stralende toekomst met een nieuwe mens. Wie over klimaatverandering gaat denken, komt terecht bij ingrijpende veranderingen, een keuze tussen een wereldwijde catastrofe of een utopie. Wie denkt dat die keuzes wat te rigide zijn, moet de onzekerheden in het verhaal over klimaatverandering onderkennen. Die onzekerheden slaan niet zozeer op de kwestie of menselijk handelen de belangrijkste oorzaak van de opwarming van de aarde is, maar vooral op de uiteindelijke effecten en remedies.
Een manier om met deze onzekerheden om te gaan is het voorzorgsprincipe. Omdat we niet alles zeker weten, kunnen we beter het zekere voor het onzekere nemen en nu maatregelen treffen. Juist omdat er onzekerheid is, moet er worden gehandeld om die onzekerheden te verminderen. Of dat werkt is overigens onzeker, omdat onduidelijk is of voorzorgsmaatregelen voldoende zijn om het gevreesde effect teniet te doen.
Mede vanwege die blijvende onzekerheid is het verleidelijk om klimaatverandering tot een morele kwestie te maken. Maar dan nog is het niet zo simpel om conclusies te trekken. In een ontwikkeling die vele generaties bestrijkt, uit het verleden, in het heden en in de toekomst, is het niet eenvoudig om de morele aansprakelijkheid te verdelen. Wie moet de rechter zijn in een kwestie die zich over vele generaties uitstrekt? Het idee dat we door het overwinnen van de klimaatcrisis betere mensen worden, kan vals optimisme zijn.
Meer besef voor de tragiek van klimaatverandering kan geen kwaad. De opwarming van de aarde is het gevolg van materiële vooruitgang: een vergroting van welvaart en vrijheid door de beschikbaarheid van meer energie, die het simpelst uit fossiele brandstoffen te winnen was. Steenkolen, olie en gas dreven de industriële en agrarische productie op, maakten mensen welvarender en de wereld kleiner. Het intensieve gebruik van 'fossiel' had onbedoelde gevolgen. Maar ook een duurzame economie, gebaseerd op hernieuwbare energie en de recycling van grondstoffen, kan onverwachte of misschien wel ongewenste gevolgen hebben. Sommige activiteiten en producten zullen duurder worden, wat tot beperkingen kan leiden. Iemand zal daarvoor moeten betalen, en dat is een heikel punt in onderhandelingen over klimaatregelingen. De oplossingen voor de klimaatcrisis, als die al haalbaar zijn, leiden niet per definitie tot een win-winsituatie.
Hoe het verder zal gaan met de klimaatverandering is onbekend. Gaan de aangekondigde rampen zich voltrekken, maken we die nu al mee of blijven die op het laatste nippertje uit dankzij menselijk ingrijpen Hoe dan ook, het verhaal van de eindige aarde en de verwoestende invloed van de mens zal in oude of nieuwe vormen blijven bestaan. De groei van de wereldbevolking, de ontbossing in de tropen, het uitsterven van planten en dieren; de ecologische neergangstheorie kan vele aangrijpingspunten vinden. We leven in het antropoceen, het tijdperk waarin de mens een ingrijpende, misschien wel catastrofale invloed uitoefent op de natuurlijke omgeving. (pagina 138-139)
Artikel: We hebben de verbeelde catastrofe nodig om ons tot nieuwe verhalen en nieuwe daden aan te zetten. (juli 2019)
Terug naar Overzicht alle titels
Website Addie Schulte (1965) en Follow the Money.
Korte beschrijving
Dit boek beschrijft hoe feiten en meningen over de vooruitgang van de maatschappij botsen met feiten en meningen over de eindigheid van de Aarde waarop de mens roofbouw pleegt. Daarbij staan de belangrijkste neergangstheorieën in de domeinen van cultuur, economie, ecologie en technologie centraal. Neergangsideeën zijn vaak gebaseerd op angst, die weer leidt tot spanningen en frictie. Is die angst terecht? De auteur gebruikt veel actuele voorbeelden om zijn betoog te verlevendigen (energie, klimaat, migratie, robotisering). Met als intrigerende vertrekstelling: 'Nederland verdwijnt'. In het slothoofdstuk worden ook de positieve kanten van een onzekere toekomst behandeld. De auteur brengt zo veel materiaal over toekomstdenken bij elkaar. Niet altijd even gemakkelijk, maar wel relevant. Hij eindigt toch positief: 'We kunnen niet zonder gevreesde toekomst'. Hij gebruikt daarbij vaak 'wij' waar hij mogelijk 'ik' (zichzelf dan) bedoelt? Doorlezers kunnen terecht bij de selectieve literatuurlijst en de eindnoten.
Tekst op website uitgever
Ondermijnen populisten de democratische wereldorde? En staat onze westerse beschaving werkelijk op het spel? Dagelijks staan de kranten en sociale media vol met
doemscenario’s over onze toekomst – we lijken er steeds meer van overtuigd dat de toekomst ons geen betere wereld brengt.
In De strijd om de toekomst onderzoekt Addie Schulte neergangstheorieën over actuele kwesties als migratie, neoliberalisme, robotisering en klimaatverandering. Niet om het waarheidsgehalte of de waarschijnlijkheid van deze doemscenario’s vast te stellen, maar om te onderzoeken hoe deze denkbeelden zich de afgelopen decennia hebben ontwikkeld en welke invloed zij hebben op het beeld van onszelf en van de wereld. Hij bespreekt een
scala aan vooraanstaande en opkomende denkers over het hele politieke spectrum, zoals Paul Scheffer en Frits Bolkestein, Naomi Klein en Michael Ignatieff, Steven Pinker en Rutger Bregman.
Wat zeggen de angsten voor de migrant, of voor de Apocalyps, eigenlijk over onszelf?
Addie Schulte geeft kritische instrumenten om de ideeënstrijd over de toekomst te ontleden. Hij laat zien dat neergangstheorieën onderdeel zijn van het politieke debat:
ze kunnen worden gebruikt om ons voor het karretje van elk mogelijke ideologie te spannen, omdat ze ons ook een betere wereld beloven. Maar wie echt op een andere
manier naar onze toekomst wil kijken, zal daarin ruimte moeten laten voor twijfel en onzekerheid.
ERKEN DE ONZEKERHEID
De aanstaande ondergang van de menselijke soort of een stralende toekomst met een nieuwe mens. Wie over klimaatverandering gaat denken, komt terecht bij ingrijpende veranderingen, een keuze tussen een wereldwijde catastrofe of een utopie. Wie denkt dat die keuzes wat te rigide zijn, moet de onzekerheden in het verhaal over klimaatverandering onderkennen. Die onzekerheden slaan niet zozeer op de kwestie of menselijk handelen de belangrijkste oorzaak van de opwarming van de aarde is, maar vooral op de uiteindelijke effecten en remedies.
Een manier om met deze onzekerheden om te gaan is het voorzorgsprincipe. Omdat we niet alles zeker weten, kunnen we beter het zekere voor het onzekere nemen en nu maatregelen treffen. Juist omdat er onzekerheid is, moet er worden gehandeld om die onzekerheden te verminderen. Of dat werkt is overigens onzeker, omdat onduidelijk is of voorzorgsmaatregelen voldoende zijn om het gevreesde effect teniet te doen.
Mede vanwege die blijvende onzekerheid is het verleidelijk om klimaatverandering tot een morele kwestie te maken. Maar dan nog is het niet zo simpel om conclusies te trekken. In een ontwikkeling die vele generaties bestrijkt, uit het verleden, in het heden en in de toekomst, is het niet eenvoudig om de morele aansprakelijkheid te verdelen. Wie moet de rechter zijn in een kwestie die zich over vele generaties uitstrekt? Het idee dat we door het overwinnen van de klimaatcrisis betere mensen worden, kan vals optimisme zijn.
Meer besef voor de tragiek van klimaatverandering kan geen kwaad. De opwarming van de aarde is het gevolg van materiële vooruitgang: een vergroting van welvaart en vrijheid door de beschikbaarheid van meer energie, die het simpelst uit fossiele brandstoffen te winnen was. Steenkolen, olie en gas dreven de industriële en agrarische productie op, maakten mensen welvarender en de wereld kleiner. Het intensieve gebruik van 'fossiel' had onbedoelde gevolgen. Maar ook een duurzame economie, gebaseerd op hernieuwbare energie en de recycling van grondstoffen, kan onverwachte of misschien wel ongewenste gevolgen hebben. Sommige activiteiten en producten zullen duurder worden, wat tot beperkingen kan leiden. Iemand zal daarvoor moeten betalen, en dat is een heikel punt in onderhandelingen over klimaatregelingen. De oplossingen voor de klimaatcrisis, als die al haalbaar zijn, leiden niet per definitie tot een win-winsituatie.
Hoe het verder zal gaan met de klimaatverandering is onbekend. Gaan de aangekondigde rampen zich voltrekken, maken we die nu al mee of blijven die op het laatste nippertje uit dankzij menselijk ingrijpen Hoe dan ook, het verhaal van de eindige aarde en de verwoestende invloed van de mens zal in oude of nieuwe vormen blijven bestaan. De groei van de wereldbevolking, de ontbossing in de tropen, het uitsterven van planten en dieren; de ecologische neergangstheorie kan vele aangrijpingspunten vinden. We leven in het antropoceen, het tijdperk waarin de mens een ingrijpende, misschien wel catastrofale invloed uitoefent op de natuurlijke omgeving. (pagina 138-139)
Artikel: We hebben de verbeelde catastrofe nodig om ons tot nieuwe verhalen en nieuwe daden aan te zetten. (juli 2019)
Terug naar Overzicht alle titels
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen