Karl Ove Knausgård

De morgenster
De Geus 2021, 666 pagina's - € 25,99

Oorspronkelijke titel: Morgenstjernen (2020) 

Wikipedia: Karl Ove Knausgård (1968)

Korte beschrijving
Het verhaal speelt zich grotendeels af in de Noorse stad Bergen. Het is zomer en snikheet. Op een avond verschijnt er een ongewoon grote ster aan de hemel. Niemand heeft een verklaring. Vanuit het perspectief van negen mannelijke en vrouwelijke personages ervaart de lezer heel gewone maar ook zeer bizarre gebeurtenissen. Het boek is opgedeeld in drie delen: Eerste dag, Tweede dag en een afsluitend essay van personage Egil. Thema´s zijn:  levensbeschouwing, gezinsleven, scheiding, eenzaamheid, dood, rouw, alcohol, geesten, Griekse mythologie en religies. Het verhaal omvat 666 pagina's. Dit getal staat bekend als het getal van het Beest of de Antichrist, maar het staat ook symbool voor de mens, ontwikkeling en evolutie. Een diepgaande roman over de levenden en de doden waarbij de schrijver de lezer flink in het duister laat tasten. De Noorse auteur (1968) wordt beschouwd als een van de grootste schrijvers van onze tijd. De roman werd in Scandinavië zeer goed ontvangen en genomineerd voor de Noorse boekverkopersprijs. Met zijn eerdere boeken had de auteur internationaal veel succes.

Tekst op website uitgever
Het is nazomer en heet in het Noorse Bergen, heter dan ooit. Opeens verschijnt er een enorme ster aan de hemel. Niemand weet waar hij vandaan komt. En het duurt niet lang voor zich nog meer ongebruikelijke verschijnselen beginnen voor te doen.

De morgenster is een roman over het onbevattelijke, over het grote drama gezien door de beperkte lens van het kleine leven. Maar bovenal is het een roman over wat er gebeurt als de duistere krachten in de wereld worden losgelaten.

Fragment uit Solveig
Toen ik de volgende ochtend de tuin in kwam, klonk overal het geluid van de vogels. Lange strengen van gekwetter zweefden door de lucht, een netwerk van zwaaiende geluiden, sommigen vol verlangen, andere vol van vreugde, hier en daar ondersteund door het hese, stootsgewijze gekoer van een duif, en dat alles tegen de achtergrond van het gekras van de honderden kraaien die nu in hun bomen verderop de dag begonnen.
  Ik zette het schaaltje yoghurt en de kop koffie op het tafeltje tegen de muur van het huis en ging met mijn gezicht in de zon zitten, die net boen de sparren op de top van de heuvelrug in het oosten uit kwam.
  De vermoeidheid deed pijn in mijn lijf. Maar met wat warm eten en een beetje koffie zou het wel weer gaan. Zo ging het altijd. Vermoeidheid was niet erg, het was gewoon een kwestie van volhouden, bovendien waren er verschillende fases, soms voelde je het niet eens.
  Terwijl ik slikte, veegde ik met de rug van mijn hand mijn mond af en reikte naar de koffie. Mijn hele mondholte tintelde van de zurige yoghurt.
  Uit het bos kwam een van de duiven aanvliegen, en toen ik mijn hoofd draaide om hem te volgen, zag ik dat de ster nog steeds hoog aan de hemel stond te stralen.
  Ik pakte mijn mobiel om te zien wat de kranten erover schreven. Boven me ging het raam open. Ik legde mijn hoofd in mijn nek en keek omhoog, maar ik zag niemand. Ze was vast meteen haar bed weer in gedoken.
  Er kwamen een hoop deskundigen aan het woord. De meesten dachten dat het een supernova was. Dat was een zeldzaam maar geen ongebruikelijk fenomeen. Wat hen in verwarring bracht, was dat ze de ster niet konden identificeren.
  Geen van hen had dezelfde theorie als Inge, dat het een nieuwe ster was.
  Ik glimlachte en legde de mobiel op het tafeltje. Terwijl ik de rest van de yoghurt opat, kwam er beneden bij de afscheiding met de naastgelegen boerderij een kalf aanzetten. Hij draaide zijn kop een paar keer heen en weer, waarschijnlijk geplaagd door vliegen of dazen, boog toen zijn kop naar de grond en begon te grazen. Vanachter de heuvel verschenen twee koeien, ze liepen rustig en bedaard naar de kalveren en begonnen toen ook te grazen.
  Het was toch niet ondenkbaar dat er iets totaal nieuws gebeurde? iets wat nog nooit was gebeurd?
  Ik krabde aan mijn been en deed mijn ogen dicht tegen de zon. Toen ik ze weer opendeed, zag ik een musje opvliegen van de hoge berk, door de lucht zeilen en neerstrijken op een tak van de appelboom. Hij maakte een extra bochtje voor hij landde, alsof hij er plezier aan beleefde.
  Ik was daar graag wat langer blijven zitten, maar het kon zijn dat mamma wakker was geworden, en ik wilde niet dat ze hulpeloos in bed lag, dus nam ik een paar snelle slokken, stond op en liep naar de keuken, spoelde het schaaltje en de kop om, zette ze in de gootsteen en deed toen de deur van de kamer open.
  Ze lag in precies dezelfde houding te slapen als de laatste keer dat ik was gaan kijken.
  Ik legde mijn hand op haar schouder.
  'Mamma,' zei ik. 'Wakker worden. Ik ga zo naar mijn werk.'
  Ze deed haar ogen open en keek me aan.
  Zodra ze haar ogen opsloeg, waren ze helder, het leed geen twijfel dat ze wist waar ze was of wie ik was.
  Dat was goed om te zien. (pagina 453-454)

Uit een recensie
"De slimme, intelligente, rationele lezen heeft dit essay waarschijnlijk al weggelegd, die weet al welke kant dit op gaat. Spoken. Niet-doden. Hemel en hel. Die beelden hebben iets misselijkmakends, een soort domme en blinde wanhoop. We weten de het niet klopt. Want de grens tussen het rationele en het niet-rationele is bijna even absoluut als die tussen leven en dood. De rationele kijk op dingen stoot alles wat niet rationeel is af, kan het niet in zich opnemen, dus wat niet rationeel is, bestaat voor het rationele simpelweg niet. De dood is het ophouden van leven, en het leven is biologisch-materieel, dus als het materiële hart stopt met kloppen, is alles voorbij, dan wacht alleen nog het biologische vergaan van het lichaam in het graf of de vernietiging in de oven van het crematorium.

Een rationele visie kan zich niet openstellen voor iets anders, dat is onmogelijk, want dat is ze niet meer rationeel, oftewel waar, maar irrationeel, oftewel niet waar.

Maar aangezien zoveel mensen de wereld ondanks alles op een irrationele manier benaderen en bijvoorbeeld in God geloven, een macht die je niet kunt observeren, meten of wegen, of geloven dat Jezus opstond uit de dood, iets wat volgens de bekende parameters onmogelijk is, is het irrationele verplaatst naar een eigen sfeer - een beetje zoals een kindertafel bij een familie-etentje - daar waar geloof, en niet het weten, de waarheid dicteert waarvan iedereen weet dat ze eigenlijk niet waar is: de religie. De kinderen zitten hun kindermaaltijd te eten en praten over hun kinderdingen terwijl de volwassenen de wereld besturen."

en iets verder...

"Het leven na de dood kan niet worden bewezen - maar het tegenovergestelde ook niet.

Geen wetenschapper kan met zekerheid zeggen dat er geen leven na de dood is. Hij kan zeggen dat veel erop duidt en wijzen op de barsten in de puur materieel-fysieke logica. Maar de logische parameters kunnen uiteraard alleen het logische vangen; al het niet-logische glipt door de mazen van het net.

Bestaat het niet-logische? 

Als je bij de grens van het logische komt, is daar dan nog iets buiten? Iets waar je een glimp van kunt opvangen, of waarvan je het bestaan kunt vermoeden?

Laten we het stap voor stap doen.

Wat is de dood?

Wat is het lichaam?

Wat is de droom?"

Dit stuk deed mij denken aan Wittgensteins stelling: 'Waarover men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen.'

Volgens hem was er alleen zinvol taalgebruik als deze betrekking had op empirisch waarneembare verschijnselen.

Hij stelt dat er zaken en verschijnselen zijn die niet in zinvolle taal te vangen zijn: dingen die te maken hebben met religie, esthetiek, ethiek en mystiek.

Recensie: Klimaatverandering is het zwaard van Damocles in de nieuwe, onheilspellende roman van Karl Over Knausgard (De Volkskrant)

Terug naar Overzicht alle titels