Jos de Mul 3

Welkom in het Symbioceen : over de verstrengeling van natuur, cultuur en techniek
Boom 2024, 318 pagina's - € 29,90

Wikipedia: Jos de Mul (1956)

Korte beschrijving
Een filosofisch boek over de symbiose van natuur, cultuur en techniek. De auteur stelt dat het leven onlosmakelijk verbonden is met competitie, strijd en vernietiging, maar dat de symbiose waarin natuur, cultuur en techniek existentieel verstrengeld zijn minstens even belangrijk is. Hij benadrukt het belang van symbiose — het samenleven en samenwerken van mensen, andere levensvormen en technische artefacten — als een onuitputtelijke bron van vernieuwing. De Mul combineert recente inzichten uit de natuur- en geesteswetenschappen met romans, sciencefictionfilms en games. Hij biedt een frisse kijk op actuele problemen zoals ecologische catastrofes, geopolitieke spanningen en kunstmatige intelligentie, en moedigt de lezer aan om deze uitdagingen met 'voorzichtige roekeloosheid' tegemoet te treden. Soepel en met diepgang geschreven. Met name geschikt voor een geoefende lezersgroep. Jos de Mul (Terneuzen, 1956) is een bekende Nederlandse academisch docent en filosoof. Hij is emeritus hoogleraar filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Zijn werk is in meer dan tien talen vertaald.

Tekst op website uitgever
Verkenningen van een nieuw tijdperk, waarin natuur, mens en techniek in een existentiële dans verstrengeld zijn geraakt

Het leven is onlosmakelijk verbonden met competitie, strijd en vernietiging, maar minstens zo belangrijk is symbiose: het samenleven en samenwerken van mensen, andere levensvormen en technische artefacten. Aan de hand van vele prikkelende voorbeelden laat Jos de Mul zien dat symbiose een onuitputtelijke bron van vernieuwing is. Steeds opnieuw schept de wonderlijke verstrengeling van natuur, cultuur en techniek onverwachte oplossingen én nieuwe uitdagingen.

In Welkom in het Symbioceen combineert De Mul recente inzichten uit de natuur- en geesteswetenschappen met romans, sciencefictionfilms en games. Met deze symbiotische aanpak biedt hij een verfrissende kijk op actuele problemen als ecologische catastrofes, toenemende geopolitieke spanningen en kunstmatige intelligentie. Daarbij moedigt hij de lezer aan deze uitdagingen met een ‘voorzichtige roekeloosheid’ tegemoet te treden.

Jos de Mul (1956) is is emeritus hoogleraar filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij geldt als een van de origineelste en veelzijdigste denkers in het Nederlandse taalgebied. Zijn bekendste boeken zijn Cyberspace Odyssee (winnaar Socratesbeker 2003, zesde druk 2010), De domesticatie van het noodlot (vijfde druk 2014) en Kunstmatig van nature (derde druk 2024, Essay Maand van de Filosofie). Ook publiceert hij geregeld in toonaangevende media als Trouw, NRC, Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer. Jos de Mul is wereldwijd een veelgevraagd spreker en zijn werk is in meer dan tien talen vertaald.

Fragment uit 4. Technosymbiose
5. Massa-extincties
Wie denkt dat het onze tijd wel zal duren of dat het nogal hoogmoedig is te denken dat de mens, pas een paar honderdduizend jaar oud, nog ruim vijf miljard jaren zal voortbestaan in plaats van de miljoenen soorten te volgen die sinds het allerprilste begin van het leven op aarde, minimaal 3,7 miljard jaar geleden, zijn uitgestorven (zelfs de evolutionair bezien uiterst succesvolle dinosauriërs legden na en slordige 140 miljoen jaar het loodje), moet toch nog ven verder denken. De aarde mag dan weliswaar als geosysteem (het geheel van niet-levende natuur) de afgelopen vijf miljard jaar aardig hebben doorstaan, dat geldt niet in alle opzichten voor het ecosysteem, het leven op de planeet. Dat leven heeft namelijk herhaaldelijk massa-extincties te verduren gehad. Die mogen we niet verwarren met het 'gewone uitsterven' van soorten, dat inherent is aan de evolutie van het aardse leven, zoals ook individuen niet het eeuwige leven hebben. Iedere 1 miljoen jaar sterft ongeveer 10% van de soorten, iedere 10 miljoen jaar 30%, en iedere 100 miljoen jaar 65%.
  Van massa-extincties spreken we als er in relatief korte tijd heel erg veel soorten uitsterven en het leven zelf aan een zijden draadje komt te hangen. Alleen al de laatste 500 miljoen jaar hebben zich minstens vijf van dergelijke massa-extincties voorgedaan, die het gevolg waren van drastische veranderingen van verschillende aard. Zo'n 444 miljoen jaar geleden leidde de tektonische verheffing van de Appalachen tot verwering, uitstoot van CO2 en de daarmee gepaard gaande veranderingen van klimaat en de chemische samenstelling van de oceanen. Ongeveer 360 miljoen jaar geleden ging de snelle groei en diversificatie van de landplanten gepaard met een sterke afkoeling van de aarde. Ongeveer 251 miljoen jaar en ongeveer 201 miljoen jaar geleden leidden respectievelijk methaan-producerende bacteriën en intense vulkaanuitbarstingen juist weer tweemaal tot een forse opwarming van de aarde. De vijfde en bekendste massa-extinctie, 66 miljoen jaar geleden, was het gevolg van een asteroïde die in Mexico insloeg, wat enorme as- en stofwolken veroorzaakte, die het einde betekende van 76% van het leven op aarde, inclusief de dinosauriërs. 
  Sinds 2018 wordt er gesproken over de mogelijkheid dat er rond 230 miljoen jaar geleden nog een massa-extinctie heeft plaatsgevonden als gevolg van een bijzonder vochtige periode, het zogeheten Carnian Pluvial Event (CPE), die een miljoen jaar duurde. Dat leidde tot een enorm verlies aan biodiversiteit op land en in de zee, maar maakte ook de weg vrij voor nieuwe, door planten gedomineerde ecosystemen, en daarmee ook voor de dinosauriërs, die weliswaar al enkele miljoenen jaren daarvoor waren ontstaan, maar vanaf dir moment voor meer dan 150 miljoen jaar de heerschappij over de aarde zouden verkrijgen, totdat de laatste - of als we de huidige meerekenen voorlaatste - massa-extinctie aan hun bestaan een eind zou maken en daarmee het pad effende voor de opmars van de zoogdieren, en niet in de laatste plaats de mens, die kortgeleden een heel geologisch tijdperk naar zichzelf vernoemd heeft.
  En juist daarom is reden tot zorg. In het inleidende hoofdstuk van dit boek wees ik erop dat in de discussies over het Antropoceen naast vervuiling, uitputting van natuurlijke grondstoffen en opwarming van het klimaat, ook een zesde (of zevende, indien we die van het CPE meerekenen) massa-extinctie als definiërend kenmerk wordt genoemd. En als we de geschiedenis van voorafgaande massa-extincties in ogenschouw nemen, is de kans dat de mens zal behoren tot de meerderheid die daarbij ten onder gaat vele malen groter dan de kans dat bacteriën en archaea ten onder zullen gaan. Organismen zijn kwetsbaarder naarmate ze complexer zijn. Daarin lijken ze ook op technische artefacten. Een smartphone is immers ook kwetsbaarder en sneller aan vervanging toe dan een hamer. (pagina 81-82)

Lees ook: Kunstmatig van nature : onderweg naar Homo sapiens 3.0 (2014) en Paniek in de polder : polytiek in tijden van populisme (2017)

Terug naar Overzicht alle titels