Ton Korver

Geen tijd : over de teloorgang van gezag
Van Gennep 2020, 256 pagina's - € 20,--

In memoriam Ton Korver (19?) en zijn blog

Korte bespreking
Dit is een van die zeldzame werken waarin ragfijn en duidelijk beschreven wordt waarom belangrijke zaken als gezag, burgerschap en vrijheid bezig zijn ten onder te gaan. Wat de oorzaken zijn. Hoe het werkt. Een lucide boek, dat van een diep inzicht getuigt in deze vaak zeer ingewikkelde processen, dat begrijpelijk uitlegt en daarnaast een samenhang laat zien en ons op de grote gevaren wijst. De auteur (een onlangs overleden econoom, filosoof en vooral socioloog, lector aan de Haagse Hogeschool) toont aan dat gezag samenhangt met de tijd die eraan besteed kan/mag worden. Tijd is geld. En geld is de neoliberale maat der dingen. De kwaliteit laat echter in toenemende mate te wensen over. En daardoor het gezag. Door de verwevenheid met andere maatschappelijke ontwikkelingen een moeilijk onderwerp, maar toegankelijk uitgelegd. Helder taalgebruik met weinig jargon. Nu de kwalitatieve resultaten steeds meer en steeds indringender kritiek uitlokken, is dit een enorm belangrijk boek, een van de beste die uw recensent ooit las. Uniek. Toegespitst op de actuele situatie in Nederland, die (politie, justitie!) alarmerend blijkt. De doelgroep zijn bewust levende mensen met interesse voor maatschappelijke problemen..

Tekst op website uitgever
In Geen Tijd. Over de teloorgang van gezag wordt het vraagstuk van gezag op een nieuwe, verfrissende, en voor een breed publiek toegankelijke manier aan de orde gesteld. De focus van het boek ligt op structurele problemen in Nederland in de laatste decennia: in het onderwijs, in de arbeidsverhoudingen, in de rechtspraak, bij de politie en in de politiek.

De invalshoek is nieuw en onverwacht: gezag kost tijd. In een periode waarin de tijd zelf steeds schaarser wordt, zal het moeilijker worden om gezag te vestigen. Macht en leiding versnellen de zaken, gezag vertraagt die juist. Het centrale thema van gezag is bewegingsvrijheid. Hoe moet bewegingsvrijheid gereguleerd en gecoördineerd worden?

Hoe dient, zoals bijvoorbeeld nu tijdens de Corona-crisis, bewegingsvrijheid afgewogen te worden tegen het belang van zorg en gezondheid? Of tegen de noodzaak van opvoeding en onderwijs, de handhaving van recht en rechtspraak of de garantie van zekerheid en werk? Regulering van bewegingsvrijheid veronderstelt én vereist gezag. Maar de tijd hiervoor ontbreekt steeds vaker.

Het boek van Ton Korver is met vooruitziende blik geschreven. In de Covid-19 pandemie stelt ‘Geen Tijd’ nog nadrukkelijker de vraag ‘of zich – gelet op diverse globale ontwikkelingen op het vlak van mobiliteit en migratie, klimaat en milieu, en economie en financiën – een nieuwe publieke zaak aandient die de bedoelde ontwikkelingen mede vorm gaat geven’.

Ton Korver is socioloog en columnist.

Fragment uit 2. Klimmen, dalen en inleven - school, leraar en gezag
3 Succes en macht
Gezag is, gelet op de herkomst van het woord 'autoriteit' uit het Latijnse augere, synoniem met 'toenemen', met 'groeien'. Gezag beroept zich op een context (de traditie, de kosmologie, de religie), en verbindt de context met de ontwikkeling en de groei van gezag. Een constante in de genoemde contexten is het beroep op kennis, op exclusieve en esoterische kennis die slechts voor weinigen was bestemd en aan weinigen werd geopenbaard, op 'gevaarlijke' kennis, op kennis die de bezitter ervan in een uitverkoren positie plaatste, de positie van het gezag en de gezagsdrager. Tegenwoordig is dit soort geprivilegieerde kennis geseculariseerd en opgenomen in wat we 'professies' noemen, en die kennis is niet alleen geseculariseerd, en veranderd van 'geopenbaard' in 'openbaar', die kennis is tevens ondergeschikt gemaakt aan 'organisatie', aan bureaucratie en hiërarchie, die op hun beurt steeds verder in dienst van de 'markt' worden geduwd. De kennis is ingevoegd in de nieuwe context van gezag: het 'succes', het succes van zoveel diploma's in zoveel tijdseenheden, van zoveel overgangen van een lager naar een hoger onderwijstype, van onderwijs naar arbeidsmarkt, van school- naar arbeidsloopbanen. De crisis van het gezag is dat elke globale context anders dan die van het succes omstreden is en daardoor niet meer richtinggevend: de traditie is verdacht, de kosmologie verwijst naar een zwart gat dat alle gezag opslurpt, de religie zwalkt tussen privaat en collectief, de professie is onderworpen. De associatie van gezag en ontzag is doorbroken.

Het is, zoals Savater opmerkt, precies door het accent op groei dat gezag nauw verbonden is met leren, in het onderwijs vanzelfsprekend maar ook op, van en door het werk. Daar zit een probleem want de groei is eruit, het gezag taant. Indien er sprake is van tanden gezag dan houdt dat in dat het eenvoudiger wordt om nee te zeggen tegen dat gezag, nee te zeggen tegen de intentie van gezag dat leren tot opdracht heeft. Het is, per saldo, lastiger geworden om nee te zeggen tegen de macht van een loopbaan die school en werk onontkoombaar met elkaar verknoopt, tegen de succesformules die bepalen of je je kansen op een redelijke loopbaan in de waagschaal stelt, maar het wordt allerminst lastiger om nee te zeggen tegen het gezag van school en werk. Er is een vrije schoolkeuze, er is althans in naam vrije beroepskeuze maar dat zijn vrijheden die niet de vrijheid inhouden de school te mijden en een lange neus naar het beroep te maken. Het zijn restrictieve vrijheden: omdat iedereen van die vrijheden gebruik kan maken en de voorraad altijd beperkt is zien we dat scholen en beroepen kenmerken van 'positionele' goederen gaan vertonen: goederen waarvan het aanbod niet toeneemt als de vraag ernaar stijgt, goederen die hun waard een status voornamelijk ontlenen aan het feit dat anderen ze niet kunnen verwerven. (pagina 69-70)

Lees o.a. ook
Het verlangen naar gezag : over vrijheid, gelijkheid en verlies van houvast van Christien Bringreve (uit 2012)
De terugkeer van het gezag : waarom kinderen niets meer leren van Frank Furedi (uit 2011)
Autoriteit van Paul Verhaeghe (uit 2015)
Wat op het spel staat van Philipp Blom (uit 2017)
De schaduwelite van Ewald Engelen (uit 2014)
De fatale staat van Paul Frissen (uit 2013)
De ondernemende staat van Mariana Mazzucato (uit 2015)
Het einde van van de macht Moisés Naím (uit 2015)
Een geschiedenis van het onderwijs van Piet de Rooy (uit 2018)
De vrijheid van de grens van Paul Scheffer (uit 2016)

Terug naar Overzicht alle titels