Floris van den Berg 3

Beter weten : filosofie van het ecohumanisme
Houtekiet 2015, 744 pagina's - € 28,99

Wikipedia: Floris van den Berg (1973)

Korte beschrijving
De auteur van deze bundeling gelegenheidsgeschriften (essays, boekbesprekingen, meditaties, brieven en een 'woordenlijst van ecohumanisme') is atheïst, liberaal, humanist en veganist. De auteur meent dat deze levensvisies noodzakelijkerwijs uit zijn begrip van filosofie voortvloeien. Helaas doet hij geen enkele moeite dit te beargumenteren. Het boek is dan ook geen systematische uiteenzetting van ecohumanisme, maar vooral een verzameling teksten die thematisch zijn geclusterd (bijvoorbeeld rond atheïsme, liberalisme, duurzaamheid, veganisme, vrijdenken), maar verder los zand zijn. De extreme religiehaat is vermoeiend; de auteur pleit zelfs tegen vervanging van de huidige kalender vanwege het religieuze karakter ervan. Soms lijken de teksten eerder door een cabaretier geschreven dan door een academicus, zoals wanneer hij Moeder Teresa neerzet als een 'evil bitch'. Van den Bergs tegendraadse mening is amusant, maar van serieuze filosofie is in de ruim 700 pagina's helaas nauwelijks sprake. De oorspronkelijke publicatie van de teksten wordt overigens nergens vermeld en ook ontbreekt een index. Een verzameling meningen van een tamelijk onbekende filosoof. Het is niet geheel duidelijk wat de toegevoegde waarde is van deze bundel.

Tekst op website uitgever
Klimaatverandering, dreigende zoetwaterschaarste, botsing tussen de vrije wereld en de islam, mondiale mensenrechtenschendingen, uitputting van grondstoffen, het wankele economische systeem: de problemen waar wij voor staan zijn moeilijk te bevatten. Kan de filosofie helpen om houvast te vinden in een snel veranderende wereld?

In Beter weten brengt Floris Van den Berg tal van de grote problemen samen in een consistente, rationele en holistische visie. Hoe moet ik mijn leven leiden? Hoe ziet een rationeel doordacht wereldbeeld eruit? Dat levert een monumentaal, grensverleggend en fascinerend denkavontuur op over de grote vragen van het leven waarin Van den Berg elementen uit liberalisme, humanisme, scepticisme, wetenschappelijke naturalisme maar ook atheïsme en veganisme verbindt.

De koppelingen van atheïsme aan veganisme, en humanisme aan duurzaamheidsdenken zijn verrassend, vernieuwend en uitdagend. Maar ook noodzakelijk. Van den Berg spoort aan tot fundamentele veranderingen, in de samenleving, in het economisch systeem, in ons denken en, niet te vergeten, in ons handelen.

Floris Van den Berg (1973) is filosoof en, zoals hijzelf zegt, dus atheïst en veganist. Hij is auteur van onder meer Hoe komen we van religie af?, Filosofie voor een betere wereld, en De vrolijke veganist.

'Een uitdagend boek, geschreven in een levendige en voor iedereen toegankelijke stijl. Ik hoop dat het veel lezers aan zal trekken die activisten zullen worden in de strijd om een betere wereld.' - De Australische topfilosoof Peter Singer over Van den Bergs Philosophy for a better world

Fragment uit Deel II - Atheïsme - 8. Atheïsme als sieraad van de mensheid
Voordat ik de tien seculiere geboden van Verhofstadt opsom wil ik de tien geboden uit de Bijbel aanhalen. Ik heb de indruk dat mensen geen flauw benul hebben wat die behelzen en hoe onzinnig die zijn. Richard Dawkins merkte hierover op 'Do you advocate the Ten Commandments as a guide to the good life? Then I can only presume that you don't know the Ten Commandments.'

1. Gij zult geen afgoden vereren, maar Mij alleen aanbidden en boven alles beminnen.
2. Gij zult de naam van de Heer, uw God, niet zonder eerbied gebruiken.
3. Wees aandachtig dat gij de dag des Heren heiligt.
4. Eer uw vader en uw moeder.
5. Gij zult niet doden.
6. Gij zult geen onkuisheid doen.
7. Gij zult niet stelen.
8. Gij zult tegen uw naaste niet vals getuigen.
9. Gij zult geen onkuisheid begeren.
10. Gij zult niet onrechtvaardig begeren wat uw naaste toebehoort.

Het eerste gebod is aanleiding voor een hoop ellende, want het werkt intolerantie tegen andersgelovigen in de hand. Gebod 3 betekent dat je op zondag/zaterdag/vrijdag niet mag doen waar je zin in hebt. Geboden 6 en 9 druisen in tegen de kernwaarde van de Verlichting, het humanisme en het liberalisme: je moet vooral doen waar je zelf zin in hebt, zolang je maar gene schade berokkent. Waarom zou je niet iets van iemand mogen begeren (gebod 10)? het 4de gebod heeft ook tot een hoop ellende geleid. Vergelijk dit gebod met de Internationale Verklaring voor de Rechten van het Kind waarin juist wordt betoogd dat ouders een zorgplicht hebben voor de zorg, ontwikkeling en ontplooiing van hun kind - wat botst met een religieuze opvoeding. Deze aanbevelingen stelt Verhofstadt ertegenover: 

1. Bovenal bemin de mens.
()

2. Elk mens is een doel op zichzelf en geen middel.
()

3. Handel op de manier dat je zou willen dat iedereen zo zou handelen voor zover die handeling ten goede komt aan de mensheid.
()

4. Wees nieuwsgierig, doe kennis op en onderwerp elk standpunt, elke visie en elke hypothese aan de hardste kritiek, ook je eigen standpunten.
()

5. Elk mens heeft recht op zelfbeschikking voor zover hij gene schade toebrengt aan anderen.
()

6.Gij zult niemand doden tenzij uit zelfbescherming.
()

7. Gij zult uw medemensen in nood helpen en goed doen voor anderen zonder daarvoor iets in de plaats te verwachten.
()

8. Gij zult andere levende wezens niet doen lijden.
()

9. Gij zult zorg dragen voor de natuur en een leefbare wereld nalaten aan komende generaties.
()

10. Wees niet neutraal of onverschillig bij conflicten, maar verdedig de zwakken en onderdrukten. 
()

Verhofstadt is niet alleen filosofisch goed onderlegd, maar ook historisch en literair. Zijn boek is een breed cultuurfilosofisch en toegankelijk werk dat een plezier is om te lezen. Uit het werk van Verhofstadt proef je diens morele en culturele bevlogenheid. Hij leest literatuur, geschiedenis en filosofie vanuit het perspectief van het individu: worden individuen gestimuleerd tot ontwikkeling of ontplooiing of juist geknakt en gefnuikt? Een groot verschil met religieuze studiositeit is Verhofstadts kosmopolitisch eclecticisme. In de toelichting bij zijn boek tijdens de boekpresentatie merkte Verhofstadt op: 'Ik ben een ekster die mooie dingetje her en der oppikt.' In Atheïsme als basis voor de moraal heeft Verhofstadt heel wat 'mooie dingetjes' bij elkaar gebracht en aaneengeregen met de robuuste rode draad van individualisme. Het boek is een sieraad voor het seculier humanisme. Een sieraad voor de mensheid. (pagina 75-81)

Lees ook: Filosofie voor een betere wereld (uit 2009) en De vrolijke veganist : ethiek in een veranderende wereld (uit 2013)

Terug naar Overzicht alle titels