Sinds 2012 vindt u hier non-fictie boeken over onze snel en sterk veranderende tijd. Boeken over uiteenlopende, elkaar aanvullende en overlappende gebieden. Boeken die vragen oproepen. Leesbare boeken die allemaal opgenomen zijn in de collectie van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken. Een instelling die uiteenlopende activiteiten organiseert over thema's die in deze boeken worden aangesneden. Boeken voor Lezers van Stavast.
Korte beschrijving
Dit boek over de opkomst van zelfstandig werkende machines begint met de vraag 'Waar blijven die robots nou?', gevolgd door de verwachtingen die mensen door de jaren heen over de toekomst hadden. Vervolgens wordt de huidige stand van zaken geïnventariseerd, van robots die zelfstandig kunnen lopen, stofzuigen of grasmaaien tot robots waar mensen een emotionele band mee kunnen vormen, of die een bepaalde zorgtaak kunnen overnemen. Centrale vragen die hierbij steeds terugkomen, zijn enerzijds de gevaren van zelfstandig handelende machines (wie is verantwoordelijk?) en anderzijds de sociale gevolgen van het vervangen van mensen door robots. In het laatste hoofdstuk worden die vragen concreet gemaakt door middel van voorbeeldsituaties met de bijbehorende dilemma's. Zowel in de kleurenillustraties als in de tekst wordt veel gebruikgemaakt van filmbeelden, waardoor het verhaal minder toegankelijk is voor wie niet vertrouwd is met het bijbehorende filmgenre. Als geheel geeft het boek een redelijk beeld van de huidige stand van zaken en vragen zonder daarbij tot een duidelijk punt te komen.
Fragment uit 1. Waar blijven die robots nou? Een inleiding
Kijk, zoals bij zovele veranderingen, brengt deze ontwikkeling veel goeds. Maar we zullen ons ook af en toe achter de oren krabben, ons afvragen wat de prijs is die we hiervoor betalen. En het zou heel goed kunnen dat we ons op dat moment realiseren dat we grenzen moeten stellen aan de invloed van robots. Dat we onze kinderen in de gaten moeten houden als ze met hun robotvriendjes spelen, zoals we nu onze kinderen in de gaten moeten houden als ze aan het internetten zijn. Dat we onze ouderen in de gaten moeten houden als ze verzorgd worden door robots. En meer. Dat we onszelf in de gaten moeten houden. Dat we grenzen moeten stellen.
Misschien herkent u dat gevoel: op het moment dat je je realiseert dat je grenzen moet stellen, is het eigenlijk al te laat.
Dus misschien moeten we die grenzen nu al stellen. (pagina 14)
En hoofdstuk 4. Zolang je robot maar van je houdt? It's exponential now and it will be happening in the coming few years
Het gaat gebeuren, mensen. U vroeg zich af waar die robots bleven, nou, u zult het weten. Alle mogelijkheden van robots stijgen in een tempo dat vergelijkbaar is met de stijging van het aantal MB's van een USB-stick in de afgelopen jaren. Dat betekent niet dat we praten over tien jaar of vijf jaar, maar over drie jaar. Dan domineren robots onze samenleving.
Ach, het ging met computers ook ineens heel snel. En ook met internet. En uiteindelijk met mobiele telefoons. En tablets. Hoeveel tablets zag u drie jaar geleden om u heen? En nu?
Dus waarom niet?
Kortom, zet u schrap. (pagina 81)
Dinsdag 19 juni ben ik 's middags over de Brabantse en Gelderse Maasdijken richting Nijmegen gefietst om anderhalf uur na vertrek met een lekke band te stranden in Overasselt. Geluk bij een ongeluk: een behulpzame Nijmegenaar gaf mij en mijn vouwfiets een lift naar het universiteitsterrein. Daar had ik nog een uur voordat de lezing van het Soeterbeeck programma over Martha Nussbaum begon. In de warme avondzon met een beker thee en een dichtbundel heb ik op het terras van het cultuurcafé samen met de studenten en andere oudere toehoorders naar Bruce Springsteen geluisterd en heerlijk gelezen tot de collegezaal open ging. Daar was ik eens niet de enige aan een tafeltje met een boek en een drankje!
Ronald Tinneveld, rechtsfilosoof, verzorgde deze avond een inleiding voor de lezing op 27 juni van Martha Nussbaum: Not for Profit; Why Democracy Needs the Humanities, die we op 27 juni met de Lezers van Stavast gaan bijwonen. Dit vertaalde boek Niet voor de winst staat op onze leeslijst.
Martha Craven Nussbaum is een van de meest invloedrijke filosofe van dit moment. Deze Amerikaanse is geïnteresseerd in klassieke Griekse en Romeinse filosofie, politieke filosofie, feminisme, ethiek en dierenrechten. Ze is op 6 mei 1947 geboren in New York. Ze studeerde toneelwetenschappen en klassieke talen aan New York University en daarna filosofie aan de Harvard University. In de jaren zeventig en begin jaren tachtig doceerde ze filosofie en klassieke talen aan Harvard University en daarna ging ze naar Brown University. In 1986 kwam haar eerste boek The Fragility of Goodness; Luck and Ethics in Greek Tragedy and Philosophy uit. Ze wordt bekend door dit invloedrijke boek over ethiek. Klik hier voor bio op website University of Chicago.
Ze bestudeert de Griekse tragedies, de redelijkheid van emoties en ethiek. Daarbij draagt ze een politieke boodschap uit: ze pleit voor een rechtvaardige samenleving en een menswaardig bestaan. De vorm en inhoud van filosofische werken vindt ze erg belangrijk. Het verhaal moet goed verteld worden. Er is een relatie tussen inhoud en vorm, tussen literatuur en filosofie. Ze gebruikt voorbeelden als argumenten en vindt dat de filosofie een duidelijke boodschap moet uitdragen. De vorm en inhoud van filosofische werken is belangrijk. Ze hanteert daarbij een Aristologische voorstelling van de moraal, onderschrijft het belang van het particuliere, de pluraliteit en het onvergankelijkheid van waarden en ook het ethische belang van emoties. Ze is een strijdbare filosofe die vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid en belang van menselijke vaardigheid verdedigd.
Het boek Not for Profit (2011) is geschreven als een pamflet. Volgens Ronald behandeld het "de stille crisis in onderwijssysteem: de geesteswetenschappen komen onder druk te staan, omdat er minder ruimte voor is.". Ze vindt dat er niet alleen voor een beroep opgeleid moet worden, maar voor een betekenisvol bestaan en tot een kritische (wereld)burger. Dit onderwijs wordt idealiter op de kleinschalige 'liberal arts colleges' in VS gegeven wordt en komt niet in deze vorm voor in Europa. Burgers moeten vermogens ontwikkelen. Ze moeten zich in een ander te verplaatsen zodat ze de verlangens van een ander of het lijden van een ander kunnen invoelen. Ook moeten ze kritisch kunnen reflecteren en nadenken om een eigen oordeel te kunnen vormen.
De thema's burgerschap en onderwijs komen ook in het boek Cultivating Humanity: A Classical Defense of Reform in Liberal Education (1997) voor. Onderwijs moet het kritisch redeneren met argumenten zonder vooroordelen, de narratieve verbeelding en sensibiliteit (levensverhaal) stimuleren, opleiden voor een wereldburgerschap en wetenschappelijke en economische kennis overbrengen.
Het menselijk leven als een verhaal beschouwen en de verbeelding zijn centrale thema's in Love's Knowledge (1990) en Poetic Justice (1996). Ze ziet een verband tussen het lezen van realistische sociale romans en het leiden van een goed leven of het goede doen. Je gebruikt je verbeelding om je te verplaatsen in een ander en kunt daardoor een ethisch oordeel vormen. Van rechters en politieke leiders mogen we eisen dat ze rationeel mededogen, daadkracht, feiten en geschiedenis kennen en zich kunnen verplaatsen in de wereld van de burgers. Dit noemt ze narratieve ethiek.
In For Love of Country (1996) wordt het burgerschap en de menselijke waardigheid beschreven. Ze bespreekt de samenhang van kosmopolitisme of wereldburgerschap en patriottisme. De waarde van identificatie op basis van nationaliteit, ras, geloof enzovoorts. Ze gebruikt een model van concentrische cirkels en de metafoor van een steen die in het water wordt gegooid. De band met de mensen vlak bij je, je gezin of familie, is het sterkst en de loyaliteit vermindert naarmate een mens verder van je af staat. Ze pleit voor wereldburgerschap, een verbondenheid met de mensengemeenschap en niet alleen met de mensen op de plek waar je woont zoals Diogenes die Alexander de Grote als antwoord gaf: "Ik ben een burger van de wereld." op de vraag "Waar kom je vandaan?".
In Creating Capabilities: The Human Development Approach (2011) wordt de vraag beantwoord wat een fatsoenlijke samenleving is en wat menselijk welzijn is. Om dat te bepalen gebruikt ze de lijst met de 10 menselijke vermogens:
1. leven en levensduur: leven van normale lengte leiden
2. lichamelijke gezondheid – goede gezondheid, adequate voeding en huisvesting
3. lichamelijk integriteit – vrij bewegen en leven zonder geweld
4. zintuiglijke waarneming, voorstellingsvermogen en gedachten, onderwijs te genieten
5. gevoelens en emoties – te kunnen hechten aan dingen en mensen
6. praktische rede – voorstelling van goede en kritische reflectie over eigen levensplanning
7. sociale banden – inlevingsvermogen, bekommeren en leven met anderen in waardigheid
8. andere biologische soorten erkennen – met dieren, planten, natuur te leven
9. spelen, genieten, lachen recreëren
10. controle over je omgeving – politieke participatie, arbeid en materieel bezit.
Deze lijst is voor het eerst in Women and Human Development (2000) verschenen. Ze zijn allemaal even belangrijk!
- Op Internet Encyclopedia of Philosphy (IEP) staat een Engelstalig artikel over de lijst van de 10 menselijke vermogens "Global Ethics: Capabilities approach" (8 pagina's)
Ik verheug me de ontmoeting met deze inspirerende filosofe. Jij ook...
Op donderdag 20 juni 2013 was de laatste bijeenkomst van de Lezers van Stavast. Het eerste seizoen. Telkens is in de dagen die daaraan vooraf gaan weer de vraag hoe we zo'n bijeenkomst gaan invullen. De afspraak was dat alle deelnemers een 'hapje' mee zouden brengen en de bieb zou voor een drankje zorgen. Oh ja, en we zouden terug- en vooruitkijken. Maar dat is niet voldoende.
Een vrouwenorganisatie
Gelukkig werken we in een organisatie waar veel vrouwen werken. En tijdens de koffiepauze op die donderdagmiddag kwamen we te spreken over een artikel in de nieuwe Vrij Nederland. Over 'iets' oudere vrouwen die op hun manier proberen te voldoen aan 'het' schoonheidsideaal. Titel van de bijdrage van Emma Brunt is 'Toch maar geen beha met ruches : XL-vrouwen op leeftijd'. Veel gelach en gegiebel over dat onderwerp. Herkenning. Gelukkig stond in hetzelfde nummer een foto van Aad Nuis, die in een achtertuintje in Nuis (nabij Zwolle) een 'rijk geschapen' man fijntjes in zijn tuin portretteert. Vanwege het harde werken en de hitte (?) heeft de goede man zijn T-shirt uitgetrokken en krijgen we een ruime blik op zijn blote (té) dikke buik en zijn tattoos.
Een strakgetrokken lijf
Even later kwam tijdens die jolige koffiepauze iemand aanzetten met een vrouw, die alle vrouwen kenden. En de haan in het gezelschap niet. Een bijna bejaarde vrouw, die er alles aandoet om er jeugdig uit te blijven zien. Dus: aan de botox en andere toeters en bellen. Marijke Helweg. Van de guitige uitspraak "Lipjes getuit, borstjes vooruit".
Ook een manier om de wereld tegemoet te treden.
Ondertussen in Turkije
Even daarvoor, tijdens de middaglunch, was een artikel in dagblad Trouw opgevallen ("De Turken veranderen in standbeelden"). Over het oproer in Turkije. Dat maar doorgaat. En dat daar (misschien) een nieuwe vorm van protesteren is 'uitgevonden', nl. door op een plek in het publieke domein zomaar stil te gaan staan. Blijven staan. Met je boodschappentas, rugzak, fiets aan de hand. Enkele minuten, een half uur, uren. Voor de eerste keer 'gedaan' door beroepsdanser Erdem Gündüz. Alhoewel er in het verleden anderen waren.
Voorspelling? Wedje?
Het is wellicht té vroeg in het jaar, maar dit stilstaan zou wel eens hét beeld van 2013 kunnen worden. Keurige burgers die willen dat dingen gaan veranderen, maar niet betrokken willen worden bij opstanden die bijna altijd eindigen in chaos, geweld, toestanden. Nee. Op zeker moment bewust ergens 'zomaar' gaan staan en daarmee een signaal afgeven. Als je de voorpagina van de Hürriyet van 19 juni (haziran) 2013 bekijkt dan zie je daar ook een staander staan in New York. Van Occupy naar Staander.
Klik hier voor een filmpje over Erdem Gündüz (3:39, 15.795 views op 21-6-2013)
Antony Gormley
Marijke Helweg en 'de Staanders' hebben alles te maken met de Engelse beeldhouwer Antony Gormley. Of niet, je moet wel in staat zijn dingen met elkaar in verband te brengen. Antony Gormley is in Nederland een klein beetje bekend geworden door zijn beeld van 'de poepende man' in Enkhuizen. Aan het water. Zesentwintig meter hoog. Een open staalconstructie. Maar Gormley is vooral bekend geworden - over de hele wereld - met zijn beelden van ... staande mannen. Mannen, geen vrouwen. Die staan op pleinen, in parken en ook verdacht vaak op (hoge) gebouwen. Mannen die letterlijk ergens voor staan. Die positie innemen. Als het ware uitdrukken dat ze bereid zijn voor die positie hun leven te geven. Mannen die voor het vuurpeloton zouden kunnen eindigen of staan. Kolonel Aureliano Buendia? Burgers. Geen consumenten. Die staan voor zaken die ertoe doen, geen trivialiteiten. Voor principes. Zaken die (wellicht?) (waarschijnlijk!) groter zijn dan zijzelf. For a right cause. Echte waarde(n).
Lezers van Stavast
Toen we in juni 2012 het Lezers van Stavast project opzetten hadden we een logo nodig. Dat is er gekomen met hulp van Marjon Grendel. Een van de inspiratiebronnen voor dit leesproject én voor het jaarthema 2012-2013 van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken - Echte waarde(n) - was een filmpje. Op het net. Youtube. Titel: MBA Oasth 2011. Waarin een creatieve geest in 3 minuten probeert uit te leggen wat de MBA Oath (eed) inhoudt. Klik hier voor een artikel daarover. Kern van die eed is dat aankomende directeuren zweren de rest van hun leven in hun werk integer te zullen handelen en niet alleen aan hun bonus te denken. Dat filmpje eindigt met het ultieme doel van eindverantwoordelijke mensen: draag bij aan het laten ontstaan van 'goede', waardevolle producten, diensten. Create real value. Die zin is verworden tot Echte waarde(n). In dat filmpje figuren tientallen beelden van Antony Gormley. Mannen die ergens voor staan.
De cirkel is rond
Op zo'n donderdagmiddag komen dus verschillende 'dingen' samen en vormen daarmee een bruggetje naar het nieuwe Lezers van Stavast-leesseizoen én het nieuwe jaarthema: Oefenen voor een andere tijd.
Oefenen voor een andere tijd
Het komend staat dit thema centraal. Onze samenleving zit in een langdurig transformatie-proces. Of we het nu leuk vinden of niet, we zullen op zoek moeten naar een ander model. Helaas ligt er geen kant en klaar op de planken. Onze politici gaan met 20e eeuwse methoden 21e eeuwse problemen te lijf. Kansloze missie. We zullen - om met de Duitse filossof Peter Sloterdijk - in alle 'sferen' waarin de Westerse mens zit opgesloten moeten gaan oefenen. Oefenen om uit te vinden wat werkt.
Oefenaars zullen we nodig hebben. Mensen die ergens voor gaan staan. Niet zozeer voor hun eigen gewin (de "Lipjes getuit, borstjes vooruit"-houding), maar voor iets 'groters' dan onszelf. Denk aan 'de Staanders' in Turkije.
Staanders die de komende jaren overal zullen gaan staan.
The MBA Oath 2011
Hieronder alle zinnen die in het filmpje langskomen, vergezeld van beelden van Antony Gormley en muziek van . Klik hier voor een artikel over deze eed.
This year
More than 150.000 students will earn their MBAs
They will be leaders of firms and industries
But what kinds of leaders will they be?
What kind of leader will you be?
What will you stand for?
What will you stand against?
When will you take a stand?
I will lead will integrity
I will manage in good faith
I will uphold the letter & spirit of the law
I will oppose corruption
I will act with justice to all
I will be honest about the risks we face
I will invest in myself and my profession
I will take responsibility for my actions
I take this oath freely, and upon my honor
The MBA Oath Create real value
Huiswerkopdracht
Maak uw eigen (vrije) vertaling met daarin de woorden 'staan', 'staanders', 'oefenen', 'kantelaars'.
Fragment uit een interview in de NRC (25 mei 2013)
Loek Dijkman wilde priester-arbeider worden, maar maakte zijn fortuin in de verpakkingsindustrie. Hij deed afstand van zijn vermogen. ,,Ik wil de wereld iets socialer maken."
Per ongeluk rijk worden - het is Loek Dijkman overkomen. Hij maakte van zijn onderneming in verpakkingsmateriaal, Topa, een miljoenenbedrijf. Na een dienstverband van vijftig jaar neemt hij vandaag afscheid, onder meer met de publicatie van het boek 50 jaar anders ondernemen.
Het boek plaatst kritische kanttekeningen bij het huidige systeem van ondernemen en de dogma's van het kapitalistische systeem zoals 'de vrije markt' en 'eigenbelang'. ,,De politiek heeft de markt ruim baan gegeven en geeft - alleen al in Nederland - bijna één miljard euro uit aan toezichthoudende instanties. Hét bewijs dat markten niet optimaal werken", zegt Loek Dijkman op zijn kantoor in het voormalige weeshuis in Leiden.
,,Toen ik als ondernemer begon, was ik ervan overtuigd dat een onderneming meer is dan een winstmachine", zegt Dijkman. ,,Wat is winst voor de medewerkers in de onderneming? Wat is winst voor de maatschappij?" Economische activiteit moet, volgens hem, gekoppeld zijn aan ,,maatschappelijk engagement". Dat resulteerde vijfentwintig jaar geleden in de oprichting van de stichting Utopa. De stichting bezit alle aandelen van de Topa-Groep. De inkomsten van de stichting bestaan uit de dividenden en de huuropbrengsten van het onroerend goed van de stichting waaronder alle bedrijfspanden van Topa. ,,De onderneming vervult in de samenleving een rol die verder gaat dan het verschaffen van werk en het maken van winst", zegt Dijkman. ,,Ik vind dat de onderneming de winst niet moet uitkeren aan de aandeelhouders, maar aan de samenleving. De winst van Topa wordt aangewend voor het algemeen nut. Ik wil de wereld iets socialer maken."
Fragment uit 2.1 Het kapitalistische systeem
Zelfs zaken die vroeger niet gekocht of verkocht werden, worden heden ten dage vercommercialiseerd. Begrippen als vriendschap en persoonlijkheid zijn vandaag de dag hot item in de reclame- en advertentiewereld en dus ook in de commercie. Aanhoudend wordt de boodschap gebracht dat ook deze zaken te koop zijn. Alles wordt tot een product vervormd. Alles krijgt en heeft zijn prijs, maar we worden ons steeds minder van de waarde van iets bewust. Om een paar willekeurige voorbeelden te noemen: drinkwater, kennis, geschiedenis. schone lucht, een paardenbloem, trouw, een relatie, de liefde, een kus ... Het kan niet anders dan dat we ons zelf weer moeten aanleren om de waarde van zaken niet alleen in geld uit te drukken. Dat kan slechts ten dele van 'bovenaf' worden gestimuleerd. Ons huidige systeem heeft ons een onvoorstelbare rijkdom gegeven, terwijl we tegelijkertijd minder tevreden zijn geworden. Er is veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen de toename van welvaart en de toename van geluk. Ik vind de uitkomsten van die onderzoeken moeilijk te interpreteren omdat het begrip geluk voor heel veel mensen een verschillende definitie heeft. (pagina 26-27)
Coda
In de inleiding geeft meneer Dijkman aan veel geluisterd te hebben naar een pianosonate van Franz Schubert (D. 960), twee maanden voor zijn dood gecomponeerd. Dijkman luisterde veel naar een opname van Alfred Brendel uit 1988 (op Philips).
Hieronder staan alle (169) titels die voor het eerste seizoen werden
geselecteerd. Onderstaande lijst is een momentopname van woensdag 19
juni 2013. Toen we in juni 2012 begonnen stonden circa 80 titels op de
literatuurlijst. Deze lijst is vanaf 19-6-2013 statisch. Maar alle titels blijven wél op dit blog staan.
Terug naar Overzicht alle titels
.jpg/266px-Europese_premi%C3%A8re_Cirque_du_Soleil_(46).jpg)
