Fernando Savater 2

Ethiek nu! : een filosofie voor het moderne leven
Bijleveld 2013, 158 pagina's - € 18,50

Oorspronkelijke titel: Ética de urgencia (2012)

Wikipedia: Fernando Savater (1947)

Korte beschrijving
Dit nieuwe boek van de Spaanse filosoof Savater bestaat uit een achttiental relatief korte stukken over hedendaagse morele problemen en daaraan gerelateerde politieke vraagstukken. Het zijn voordrachten die Savater recentelijk heeft gehouden aan twee middelbare scholen in Spanje. Ze bevatten, beknopt en duidelijk, Savaters boodschap aan de huidige generatie van jongeren. De meeste essays gaan over de persoonlijke en de sociale vrijheid die door technologische vernieuwing enorm is toegenomen. Die biedt mogelijkheden, maar er zijn ook gevaren. Savater schrijft uiteraard over het internet, Facebook en de robotica, steeds in de veronderstelling dat onze morele traditie geen eenvoudige waarheid bevat, maar toont hoe cruciaal discussie en communicatie is. De teksten zijn geschreven zonder theoretische uitweidingen, zijn stimulerend en toegankelijk voor jong en oud.

Fragment uit de Inleiding - Bij wijze van aanloop : twintig jaar na "Het goede leven"
Waar de esthetiek gaat over zaken die veranderen, die komen en weer gaan, wijdt de ethiek zich aan dingen die bestendig zijn en nooit helemaal verdwijnen. Ethiek gaat over zaken die eeuw na eeuw voor de mens even belangrijk blijven.
Om die reden is het voor ons net zo goed interessant als voor de oude Grieken om de Ethica Nicomachea van Aristoteles te lezen. Aristoteles leefde tussen 384 en 322 voor Christus, en hij schreef zijn werk dus meer dan twintig eeuwen geleden, maar hij behandelt daarin onderwerpen die ons nog steeds bezighouden. Zijn boek blijft ons boeien, omdat het fundament en de betekenis van de ethiek in al die tijd niet zijn veranderd.
Als u mij zou vragen om dat fundament en die betekenis te omschrijven, zou ik zeggen dat ethiek te maken heeft met de verplichtingen die wij mensen hebben ten opzichte van andere mensen. Ethiek leert ons dat wij anderen moeten zien als een doel op zichzelf en niet slechts als een middel voor de verwezenlijking van onze eigen doelen. (pagina 16)

Terug naar Overzicht alle titels

Michael Pollan

Een pleidooi voor echt koken : thuiskomen in de keuken
De Arbeiderspers 2013, 415 pagina's - € 29,95

Oorspronkelijke titel: Cooked, a natural history of transformation (2013)

Wikipedia: Michael Pollan (1955) en zijn website 

Korte beschrijving
Nutritionisme is de ideologie van het westerse voedingspatroon. Daarin isoleert de industrie de afzonderlijke voedingsstoffen van een product om ze later extra toe te voegen (calcium) of weg te laten (vet). Helaas hebben al die bewerkingen niet het beoogde effect: welvaartsziekten komen steeds vaker en vroeger voor. Ons eetpatroon bevat veel vlees en voorbewerkt voedsel en te weinig groente en volkorenproducten. De auteur analyseert gezondheidsclaims van voorbewerkte voedingsmiddelen en stelt dat een natuurlijk product meer is dan de som van al die voedingsstoffen. Voedsel is ook cultuur, genot, samen delen en over de samenhang van voedselsoorten in een bepaalde kookstijl is ook nog weinig bekend. De industrialisatie van de landbouw en het gebruik van stikstof, kalium en fosfor als mest heeft een negatief effect op de bodempopulatie en de kwaliteit van de gewassen: voedsel bevat nu minder voedingsstoffen. Pollan pleit voor een voedingspatroon waarin zoveel mogelijk 'echt' (= onbewerkt voedsel) wordt gegeten. Zijn boek biedt veel stof tot nadenken. Met uitvoerig bronnen- en hulpbronnenapparaat en een register.
Voor grotere collecties, opleidingen voedingsleer etc.

Fragment uit de Inleiding - Waarom zouden we koken?
De gedeelde maaltijd is geen kleinigheid. Het is de fundering onder het gezinsleven, de plek waar onze kinderen de kunst van het converseren aanleren en de gewoonten van de beschaving verwerven: delen, luisteren, hun beurt afwachten, verschillen overbruggen, discussiëren zonder irritaties. De zogenoemde 'culturele tegenstellingen van het kapitalisme' - de neiging de stabiliserende sociale omgangsvormen waar het op rust te ondermijnen - zijn tegenwoordig pijnlijk duidelijk aanwezig aan de moderne Amerikaanse eettafels, samen met alle heldergekleurde pakjes die de voedselindustrie daar heeft kunnen posteren.
Dit zijn, daar ben ik me van bewust, nogal boude uitspraken over de centraliteit van koken (en niet-koken) in onze levens, en het past wel om enige nuances aan te brengen. Voor de meesten onder ons is de keus zoals ik die heb doen voorkomen - thuis alles vanaf het begin koken versus fastfood dat door bedrijven is bereid - vandaag de dag lang niet zo scherp. De meesten onder ons bevinden zich ergens tussen deze twee heldere uitersten in op een steeds andere plek, afhankelijk van de dag van de week, de gelegenheid en onze stemming. Afhankelijk van de avond koken we misschien een volledige maaltijd helemaal zelf, gaan we uit eten, laten we iets komen, of koken we 'een beetje'.  Deze laatste optie houdt in dat we gebruikmaken van de diverse en heel nuttige kortere wegen die een industriële voedseleconomie biedt: het pak spinazie in de diepvries, het blik wilde zalm in de provisiekast, het pak kant-en-klare ravioli van de winkel om de hoek of van de andere kant van de wereld. Wat het begrip 'koken' inhoudt bevindt zich in een spectrum, zoals dat al minstens een eeuw het geval is, toen verpakt voedsel in onze keukens verscheen en de definitie 'koken vanaf het begin' op de tocht begon te staan. (pagina 15-16)

Artikel: Weerlegging - Waarom zeggen mensen dat nou nooit van televisiekijken? (mei 2013)

Youtube: Michael Pollan - In defense of food (56:22) (10.306 views 30/9-2013)



Lees vooral ook het boek Ode aan de E-nummers : waarom E-nummers, kant-en-klaar-maaltijden en conserveermiddelen ons leven beter maken van Rosanne Hertzberger, die in dit boek fikse kritiek levert op het gedachtegoed van Michael Pollan.

Terug naar Overzicht alle titels

Brené Brown

De kracht van kwetsbaarheid : heb de moed om niet perfect te willen zijn
LeV 2013, 273 pagina's - € 19,95

Oorspronkelijke titel: Daring greatly : how the courage to be vulnerable transforms the way we live, love, parent and lead (2012)

Wikipedia: Brené Brown (1965)

Korte beschrijving
Een boek over het tonen van kwetsbaarheid. De auteur stelt dat mensen vaak van zichzelf verwachten dat ze perfect zijn in werk, relaties en het opvoeden van kinderen, terwijl dit onmogelijk is. In dit boek legt ze uit waarom mensen zo bang zijn om zich kwetsbaar op te stellen en hoe ze zich er voor afschermen. Ze legt een relatie met de opvatting van 'schaarste' die volgens haar ingebakken zit in de cultuur: mensen hebben de neiging zich bijvoorbeeld nooit goed genoeg, succesvol genoeg, slim genoeg of bijzonder genoeg te vinden. Ze maakt ook duidelijk wat de gevolgen zijn wanneer mensen zich afsluiten en terugtrekken. Ze is van mening dat je je kwetsbaarheid op een positieve manier zou kunnen inzetten zodat het je kracht wordt. Dit boek is een weerslag van twaalf jaar onderzoek op dit gebied. De auteur is docente en onderzoekster aan de faculteit Maatschappelijk Werk van de universiteit van Houston; ze heeft jarenlang onderzoek gedaan naar kwetsbaarheid, moed, authenticiteit en schaamte, is een veelgevraagde spreekster en heeft vele prijzen gewonnen. Met notenapparaat en literatuurlijst.

Fragment uit 6. Ontwrichtende betrokkenheid : de moed om onderwijs en werk weer menselijk te maken
Om ruimte te maken voor creativiteit, innovatie en leerervaringen moeten leiders onderwijs en werk weer menselijk maken. En dat vraagt betrokkenheid en de bereidheid om te onderzoeken hoe ons gevoel van schaarste en de manier waarop we leidinggeven en werken beïnvloedt, en om te leren hoe we onze kwetsbaarheid kunnen omarmen en schaamte kunnen herkennen en bestrijden. Vergis je niet: eerlijke gesprekken over kwetsbaarheid en schaamte zijn lastig. De reden waarom we deze gesprekken niet voeren binnen onze organisaties is dat ze ontwrichtend zijn. Want zodra we de woorden, het besef en het inzicht hebben, kunnen we vrijwel niet meer terug, en dat heeft grote gevolgen. We willen allemaal graag moedig zijn. En zodra we een glimp hebben opgevangen van de mogelijkheden die dat biedt, wordt onze visie daardoor bepaald. En die kan ons nooit meer worden afgepakt. (pagina 182)

TED: De kracht van kwetsbaarheid (20:20) (11.198.769 views op 26/9/2013)


Terug naar Overzicht alle titels

Marli Huijer 2

Discipline : overleven in overvloed
Boom 2013, 274 pagina's - € 18,50

Wikipedia: Marli Huijer (1955) en website

Marli Huijer sprak op 19 januari 2014 in de Groene Engel in Oss over dit boek. Klik hier voor een kort videoverslag.

Korte beschrijving
Huijer bespreekt in dit boek de relatie tussen discipline en vrijheid. Onder discipline verstaat zij individuele vormen (werken aan jezelf), institutionele (ordening, toezicht) en geïnternaliseerde (persoonlijke) eigenschappen om verleidingen te kunnen weerstaan. De auteur onderzoekt hoe het komt dat discipline in diskrediet raakte en nu weer lijkt terug te keren. Zij beschrijft de effecten van de culturele revolutie van de jaren zestig en zeventig, inzichten van Aristoteles, Nietzsche, Elias, Foucault en anderen en vraagt zich af hoe we kunnen (samen)leven in een tijd van overvloed aan middelen en mogelijkheden. De oplossing zoekt Huijer, bijzonder hoogleraar filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en bekend als Filosofisch Elftal-speelster van het dagblad Trouw, in uitbesteden (apps) en menselijke betrekkingen die berusten op wederkerigheid. Daarbij blijven zaken als beperkte fysieke of sociale mogelijkheden een beetje onderbelicht, evenals de discipline en het fatsoen om in de overvloed te delen. Zo is het boek primair bedoeld voor lezers uit de middenklasse. Speels vormgegeven.

Uit een bewerking van haar boek in het artikel "De terugkeer van de discipline"
(Zadie) Smith en (Amy) Winehouse zijn niet de enigen die worstelen met discipline. Nu we ons in vrijheid mogen laven aan een overvloed aan drank, websites en andere aangename zaken, blijken steeds meer mensen moeite te hebben om in de overvloed overeind te blijven.
Het valt niet mee om slank te blijven als je overal voor weinig geld kunt snacken. Om geen alcoholist te worden als de drank in elke bar royaal vloeit. Om je werk af te krijgen als er keer op keer e-mails binnenkomen die onmiddellijk antwoord vragen. Of om trouw te blijven als je van relatie naar relatie kunt hoppen en daar ook gelukkig mee kunt zijn.
Overvloed vraagt om discipline.
Maar als er veel te halen is, is juist dat het eerste waar we vanaf willen.
(in: Psychologie magazine, september 2013)

Fragment uit hoofdstuk 4. Zonder discipline
Ritmes beschermen ons tegen het eindeloze vullen van de tijd. Ze vergroten de vrijheid om bij herhaling 'nee' te zeggen, om op vaste momenten rust te nemen, niets te doen of te zwijgen. Die vrijheid wordt mogelijk gemaakt door de discipline, die nodig is om de herhalingen en daarmee een ordening aan te brengen.
Een echte YLO (You Only Live Once) heeft niets met ritmes. Hij leeft in het hier en nu en legt zich niet vast op terugkerende momenten van rust of activiteit. Vrij van routines kan hij op zoek naar nieuwe ervaringen. Maar juist die ritmeloze carpe diem-levenshouding maakt ons kwetsbaar in de overvloed aan tijd. De vrijheid om voortdurend zelf de tijd in te delen kan mensen tot speelbal maken van krachten die hen dwingen op elk moment van de dag maximaal productief te zijn. De bescherming die de ritmes van vaste werk-, school- en winkeltijden boden tegen het altijd beschikbaar en productief willen zijn, zijn weggevallen, en in plaats van dat we nu genieten van de vrijheid buigen we des te dieper voor de ongelimiteerde tijdeisen die het huidige, door media en communicatietechnologieën beheerste leven stelt.
In zijn boek Neem de tijd stelt de journalist Koen Haegens dat deze bereidheid om te buigen voor de ongelimiteerde tijdseisen terug te voeren is op de idealen uit de jaren zestig. (pagina 108-109)

Artikel: Gelezen - Overvloed vraagt om discipline. Maar als er veel te halen is, is juist dat het eerste waar we vanaf willen. (september 2013)
Artikel: Marli Huijer - Een welvarende samenleving als de onze kan niet zonder discipline. Juist waar overvloed heerst ... (januari 2014)

Terug naar Overzicht alle titels

Seth Godin 2

The Icarus deception : how high will you fly?
Porfolio/Penguin 2012, 241 pagina's - € 16,--

Wikipedia: Seth Godin (1960) en zijn blog

Korte beschrijving
Everyone knows that Icarus's father made him wings and told him not to fly too close to the sun; he ignored the warning and plunged to his doom. The lesson: Play it safe. Listen to the experts. It was the perfect propaganda for the industrial economy. What boss wouldn't want employees to believe that obedience and conformity are the keys to success? But we tend to forget that Icarus was also warned not to fly too low, because seawater would ruin the lift in his wings. Flying too low is even more dangerous than flying too high, because it feels deceptively safe. The safety zone has moved. Conformity no longer leads to comfort. But the good news is that creativity is scarce and more valuable than ever. So is choosing to do something unpredictable and brave: Make art. Being an artist isn't a genetic disposition or a specific talent. It's an attitude we can all adopt. It's a hunger to seize new ground, make connections, and work without a map. If you do those things you're an artist, no matter what it says on your business card.

Fragment
The Icarus Deception
Just south of the Greek island of Samos lies the Icarian Sea. Legend has it that this is where Icarus died – a victim of his hubris.
His father, Deadalus, was a master craftsman. Banished to prison for sabotaging the work of King Minos (captor of the Minotaur). Daedalus created a brilliant escape plot, described in the myth that we were told as children.
He fashioned a set of wings for himself and his son. After affixing the wings with wax, they set out to escape. Daedalus warned Icarus not to fly too close to the sun. Entranced by his magical ability to fly, Icarus disobeyed and flew too high. We all know what happened next: the wax melted and Icarus, the beloved son, lost his wings, tumbled into the sea, and died.
The lesson of this myth: Don’t disobey the king. Don’t disobey your dad. Don’t imagine that you’re better than you are, and most of all, don’t ever believe that you have the ability to do what a god might do.
The part of the myth you weren’t told: in addition to telling Icarus not to fly too high, Daedalus instructed his son not to fly too low, too close to the sea, because the water would ruin the lift in his wings.
Society has altered the myth, encouraging us to forget the part about the sea, and created a culture where we constantly remind one another about the dangers of standing up, standing out and making a ruckus. Industrialists have made hubris a cardinal sin but conveniently ignored a far more common failing: settling for too little.
It’s far more dangerous to fly too low than too high, because it feels safe to fly low. We settle for low expectations and small dreams and guarantee ourselves less than we are capable of. By flying too low, we shortchange not only ourselves but also those who depend on us or might benefit from our work. We’re so obsessed about the risk of shining brightly that we’ve traded in everything that matters to avoid it.
The path that’s available to each of is neither reckless stupidity nor mindless compliance. No, the path that’s available to us is to be human, to do art, and to fly higher than we’ve been taught is possible. We’ve built a world where it’s possible to fly higher than ever, and the tragedy is that we’ve been seduced into believing that we ought to fly ever lower instead. (pagina 1-2)

Youtube; Seth Godin over The Icarus deception (44;28) (20.591 views op 22/9/2013)



Artikel: Go! - U bent een kunstenaar. Zo ziet u zichzelf misschien niet, maar u bent het toch (maart 2013) en Een prentenboek voor oefenaars (mei 2014)

Terug naar Overzicht alle titels

Stephen Emmott

Tien miljard : kan de aarde de mensheid nog aan?
Atlas Contact 2013, 208 pagina's - € 12,50


Engelse titel: Ten billion (2013)

Wikipedia: Stephen Emmott (1960)

Korte beschrijving
In dit handzame boek wordt een inktzwart beeld geschetst van de huidige staat van de aarde en de mensheid. Die huidige staat typeert de auteur als een crisis, een crisis die de mensheid zelf heeft veroorzaakt. Tevens stelt de auteur een doemscenario voor ogen in het geval de mensheid niet verandert en verder gaat met de ongebreidelde groei van de wereldbevolking met alle gevolgen van dien op het gebied van water-, voedsel- en energievoorziening, milieu en klimaat. De boodschap spat letterlijk van elke pagina: wijzelf zijn het probleem, als we niets doen, gaat het mis, goed mis, en zal de aarde de mensheid niet meer aankunnen. We moeten veranderen, doorgaan op deze manier heeft geen zin, nee: is catastrofaal. Bevat diverse grafieken en foto's, geheel in zwart-wit; het boek sluit – waarschijnlijk niet toevallig – af met een aantal grijze en zwarte pagina's. Vlot geschreven voor een breed publiek, informerend, fascinerend, beangstigend, provocerend. Pocketuitgave; normale druk.

Enkele citaten uit een recensie
Heeft het zin om in het klimaatdebat de nuance te blijven zoeken? De vraag bekruipt me bij het lezen van Tien miljard van de Britse computer- wetenschapper Stephen Emmott. Hij is verbonden aan Microsoft Research maar schreef dit boekje op persoonlijke titel.
De wereld, is zijn eendimensionale stelling, gaat naar de verdommenis door overbevolking (10-tot 28 miljard mensen over een eeuw), grondstoffentekorten, watergebrek en een totaal ontsporend klimaat (2-7 graden opwarming).
De aarde, houdt Emmott de lezer in korte statements voor, kan zoveel mensen domweg niet aan, alle grenzen zijn nu al overschreden en eigenlijk weten we helemaal niet wat we moeten doen. Git- en gitzwart is het scenario dat hij schetst en dat op pagina 196 eindigt met een ongewoon rechtstreekse vaststelling: 'Volgens mij zijn wij de lul.'
() Extreem, zeker. En bepaald ongewoon is, dat Emmott in feite de moed opgeeft. Misschien moeten we een geweer kopen, is zijn suggestie, en afwachten tot we elkaar te lijf beginnen te gaan.
Ongepast en in feite onacceptabel, natuurlijk. Wel iets om in onze leunstoel eerst serieus over na te denken. Wat als het echt te laat blijkt?  (VK, zaterdag 21 september 2013)

Fragment uit Waar staan we dan eigenlijk?
Laten we er eens als volgt naar kijken. Als we er morgen achter zouden komen dat er een asteroïde rechtstreeks op de aarde af kwam en - aangezien natuurkunde een vrij eenvoudige wetenschap is - we zouden kunnen berekenen dat zij de aarde op 3 juni 2072 zou raken, en we ook zouden weten dat de inslag ervan 70 procent van al het leven op aarde zou verwoesten, zou  de hele planeet tot buitengewone actie worden aangespoord door overheden van over de hele wereld.

Iedere wetenschapper en deskundige, elke universiteit en elk bedrijf zouden worden ingezet: de ene helft om een manier te vinden om de asteroïde te stoppen, de andere helft om een manier te vinden waarop onze soort kan overleven en aan wederopbouw zou kunnen beginnen als de eerste operatie zou mislukken.

We zitten nu bijna in precies dezelfde situatie, alleen is er geen precieze datum en geen asteroïde.

Wij zijn het probleem. (pagina 191)

Lees vooral ook: Paul Gilding. Helden uit noodzaak : hoe onze generatie dankzij de ecologische en economische crisis de wereld gaat redden (2012)
Floris van den Berg. Filosofie voor een betere wereld (2009)

Klik hier voor een artikel over discipline, Grand Theft Auto 5, een boek van Marli Huijer en Oefenen voor een andere tijd.

Boeken over onze nieuwe omgang met niet-dieren en dingen

Terug naar Overzicht alle titels

Lezers van Stavast en Overview

Op donderdag 5 september 2013 is het tweede seizoen van de Lezers van Stavast gestart. Dertig mensen waren 's avonds in de Osse bibliotheek aanwezig. Lezers van Stavast die zichzelf de opdracht hebben gegeven om gedurende veertig weken elke week een serieus boek te gaan lezen. Boeken die hen 'enig' inzicht geven in onze huidige tijd.  Ruim tweehonderd boeken staan op de lijst. Iedere Lezer van Stavast gaat andere boeken uit die lijst lezen, maar omdat ze over een verwant, breed thema gaan kunnen ze op de 4-wekelijkse bijeenkomsten (toch) met elkaar in debat gaan over de leesstof. Of over zaken die hen in de werkelijkheid opvielen en een relatie hebben met dat thema.

Een verhaal
Tijdens zo'n aftrapbijeenkomst dien je als organisator een verhaal  te vertellen, waardoor iedereen weet wat we gaan doen. Welke titels geselecteerd zijn. Welke thema's door de verschillende auteurs worden aangesneden. En, vooral dat, de deelnemers het gevoel krijgen dat het een doordacht geheel is. Het zijn niet zomaar enkele boeken die geselecteerd zijn. Integendeel. Ze gaan over thema's die deel uitmaken van een groter verhaal. Een verhaal waarvan je, mits je er oog voor hebt, dagelijks in de buitenwereld voorbeelden kunt vinden. Flarden informatie die passen in dat verhaal. Of niet; ook prima, want dat zijn evenzovele elementen voor het gesprek tijdens de bijeenkomsten. Dat grote thema ("verhaal") is dit seizoen Oefenen voor een andere tijd.

Check-momenten
Toevallig - nou ja, -dus niet! - kwamen de afgelopen dagen enkele zaken voorbij, die er perfect in passen.

Daan Roosegaarde
Het eerste moment - feitelijk het tweede (maar daarover meer, iets verderop) - was niet verrassend, als je  tenminste het interview met de laatste Zomergast van 2013 (Daan Roosegaarde) in Vrij Nederland (week 34) al had gelezen. Een jonge kunstenaar, ontwerper, 'vrijdenker' die maar al te duidelijk maakte dat hij op allerlei manieren, over de hele wereld aan 'het oefenen' is. Drie fragmenten sprongen er uit die ongewild over 'het oefenen' door mensen of de mensheid gaan. Hij begon met een filmpje van 14 jaar geleden waarin mensen op straat in allerlei toonaarden aangaven dat ze geen behoefte hadden aan een mobiele telefoon. Hilarisch als je het nu bekijkt en het toont aan dat mensen feitelijk altijd aan het oefenen zijn. Zich aanpassen aan veranderingen. Zich nauwelijks meer voor kunnen stellen dat ze 'normale' dingen ooit verafschuwden, afhielden, tegenhielden.

Ergens halverwege de avond zat een fragment uit een TED-optreden van de Franse ontwerper Philippe Starck. Waarin hij ons mensen neerzet als het resultaat van een ontzettend lang evolutionair proces. En dat het nogal aanmatigend is om als mens van nu te denken dat we NU op het hoogtepunt van de menselijke evolutie zitten. We are not the final man! Nee, hij pleit voor deemoed, en jezelf realiseren dat er nog veel meer veranderingen zullen komen. Die we ons nu niet kunnen voorstellen. Poetry, imagination. Net zoals - klein voorbeeld - de komst van het mobieltje. Of, recenter, dat we vijf jaar geleden nog nooit van een iPad hadden gehoord. Of we binnen dertig jaar het uploaden van ons brein naar een computer (zoals Ray Kurzweil voorspelt, weet en gelooft) wellicht 'gewoon' vinden.

Design and destiny (maart 2007) (17:11) (847.948 views 4/9/2013)

Overview
Maar het mooist fragment zat in de staart. Toen hij een flink deel uit een twintig  minuten durende 'clip' liet zien: Overview. Waarin astronauten die de aarde vanuit het heelal hebben gezien aan het woord worden gelaten over hun (Engels woord) awe. Ontzag voor de grootsheid van de aanblik van onze kleine, blauwe, levende, fragiele planeet. Gedachten komen dan vanzelf op over de belachelijkheid van landsgrenzen, gesteggel over futiliteiten. Het besef dat als onze planeet naar 'de kloten gaat', het met 'ons' is gedaan.
Zo'n soort film. Met veel talking heads, die daar opmerkingen over maken. En natuurlijk, beelden vanuit het heelal van onze aardbol. Ook wordt duidelijk gemaakt wat het woord OVERVIEW inhoudt. Vanuit een zeer hoge positie neerkijken op iets. Waardoor je iets kunt overzien, en op een bepaalde manier ook snapt hoe dat 'ding' in elkaar zit, werkt. Awe. Ontzag.

Earthrise
In het fragment werd ook gerept over Earthrise. Het moment dat vanuit de Apollo 8-capsule eind 1968 voor de eerste keer opnames van de aarde werden gemaakt. Op het moment dat de aarde opkwam boven de dorre maan. Dát moment was een historisch moment. Voor de eerste keer zag de mens(heid) vanuit een hoog punt (overview) zichzelf. Daan Roosegaarde merkte over dit fragment van alles op, maar niet dat een Nederlands wetenschapper in 2012 een belangrijk boek over dít moment heeft geschreven. Sterker, die dit moment schaart in een beroemd rijtje memorabele momenten, inzichten van de mensheid. Denk aan de ontdekking dat de aarde een bol is, die rond de zon draait, de mens het resultaat is van een lang evolutionair proces, we als mens gestuurd worden door ons onbewuste, tijd en ruimte relatief zijn of er zich op het allerkleinste niveau onbegrijpelijke kwantumprocessen afspelen.
Volgens deze Peter Westbroek (geoloog, 1937) was Earthrise het moment dat de mensheid voor de eerste keer kon zien dat de aarde prachtig maar tegelijk erg kwetsbaar in dat onmetelijke heelal 'ligt', en dat er op die schaal geen grenzen zijn. Alles (processen, land- en zeemassa's) samenhangt. En, dat betoogt hij verderop in zijn De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet, de aarde alles heeft voortgebracht, inclusief het leven. Earthrise was het moment dat de mensheid de aarde ontdekte!

Klik hier voor een artikel over dit fragment en de relatie met Peter Westbroek en Kishore Mahbubani. Twee Lezers van Stavast-auteurs. Klik hier voor een artikel over Bewonderen, verwonderen.

Het eerste moment, op zondag 1 september
Zoals hierboven werd aangegeven was het aantreden van Daan Rooseaarde als Zomergast het tweede moment dat je kon opveren: "hé, hier gaat het ook over 'ons' oefenen voor een andere tijd."
Die zondag startte Wim Brands op tv weer met zijn boekenrubriek. Twee keer maar liefst. Een 'normale' uitzending 's morgens  rond kwart over elf en 's avonds een nieuw format (over zes buitenlandse schrijvers).
Brands opende het nieuwe seizoen met een ijzersterke gast, en een zeer interessant boek. Hoogleraar Paul Frissen, die vaak neergezet wordt als een wetenschapper die veel invloed heeft op politici en beleidsmakers. Die veel schrijft over de manier waarop 'onze' regeerders om zouden moeten (of kunnen) gaan met een samenleving die doorlopend blijft veranderen.

Uit dit gesprek werd veel duidelijk, maar vooral dat politici weinig naar hem luisteren. Paul Frissen zat bij Wim Brands om over zijn pas uitgekomen De fatale staat : over de politiek noodzakelijke verzoening met tragiek te praten. Een boek waarin hij een pleidooi houdt om als regeerders vaker tegen burgers te zeggen dat sommige problemen NIET opgelost kunnen worden, dat niet alles maakbaar is. Nee, sterker: bij het leven hoort iets als noodlot, domme pech, tegenslag. Of om met Alain de Botton te spreken: Difficulties are only a sign that things are normal / Pain is to be expected / Mostly, we survive (uit: Ten virtues for the modern age).

Een prachtig, eloquent (dat woord raakt de manier waarop Frissen spreekt) betoog voor meer gezond verstand bij 'boven ons geplaatsten'. Ga niet mee in alle fuss die ontstaat als er weer een min of meer klein incident is, én er vervolgens om ACTIE, daadkracht wordt geschreeuwd. Nee, sta als een man (of vrouw) en geef ruiterlijk toe dat sommige problemen niet zijn op te lossen, of tegen zoveel kosten dat het ten koste gaat van zaken die veel belangrijker zijn.
Als in een warme zomer meer mensen verdrinken dan is daar helaas weinig aan te doen. En iedereen die meer zwemlessen wil hebben om onheil te voorkomen, wel: die gaat dat zelf maar regelen. Maar niet dé overheid. Paul Frissen heeft inmiddels ingestemd om in februari 2014 in Oss een spreekbeurt over dit boek in relatie tot Oefenen voor een andere tijd te komen geven.

Het vaatdoekjes-protocol
Het verhaal van Paul Frissen (dat door noodlot, pech, toeval af en toe vervelende dingen gebeuren, en dat het weinig zinvol is om als overheid steeds meer arrangementen in het leven te roepen om 'daar' iets aan of tegen te doen) (de maakbaarheid van de samenleving) is erg sterk. Iedereen kan in eigen omgeving voorbeelden vinden. Twee dagen later vertelde een collega dat haar man, verantwoordelijk voor hygiëne in een ziekenhuis, een inspecteur op bezoek kreeg. Die aan het einde van een redelijk succesvolle toer informeerde of er een vaatdoekjes-protocol was. "Wat?"
 "Een vaatdoekjes-protocol", merkte de goede man (of vrouw) op. Hoe wordt door de dames en heren op de afdelingen omgegaan met vieze doekjes? De ziekenhuisman merkte op dat 'zijn' dames al decennia lang gewend zijn om aan het begin van een nieuwe dienst alle gebruikte doekjes, handdoeken in een washand te gooien en te vervangen door schone. Gezond verstand!

"Nee", dat kon echt niet meer, anno 2013. Er moesten lijsten per afdeling komen waarop aangetekend zou worden wanneer, hoe, wie, wat enzovoorts. U kunt zelf wel vermoeden hoe dit proces zich verder zal ontwikkelen. Een controleur voor de ingevulde lijsten, sancties bij verkeerd invullen,  rechtszaken, een controleur die de vaatdoekjes-controleur gaat controleren. Humor, maar erg wrang en een perfecte illustratie van het boek van Paul Frissen en het boek Weten is meer dan weten (van Tobias Reijngoud).

Uruloog Tom Jansen
Op zaterdag 31 augustus werd uroloog Tom Jansen in het ED aan het woord gelaten over zijn prachtige vak. Maar hij was tóch gestopt.

Het is nog steeds een prachtig vak, maar toch ben ik blij dat ik gestopt ben. In de huidige cultuur kan ik niet meer werken. ()

Ik had er op het laatst echt genoeg van. Niet van de patiënten en het vak, maar al het gedoe eromheen. ()

Toen ik begon in het St. Anna Ziekenhuis werkten er twee urologen, twee secretaresses en een assistente. Nu zijn dat twee urologen, vijf secretaresses en drie assistentes. En dat met hetzelfde aantal patiënten. Het is echt waanzin.

Discussieer mee met het ED over het vrije marktdenken
Op woensdag 28 augustus 2013 startte de redactie van het ED een debat over het vrije marktdenken. En of het wel zo heilzaam is geweest dat de energievoorziening, telecommunicatie, medische zorg, openbaar vervoer en andere sectoren  door de overheid bloot gesteld zijn aan marktwerking.
Een teken aan de wand, zo'n debat. De aftrap werd gedaan door met emeritus hoogleraar economie (Nic Houben, TUE), die de opkomst van die golf bewust heeft meegemaakt, en daar nu zeer kritisch op terugkijkt. Klik hier voor zijn artikel (op 8-9-2013 stond het nóg online). Een citaat:

In Nederland is in het jongste decennium in de politiek een beweging ontstaan in de richting van het naar de markt brengen van zoveel mogelijk goederen en diensten. Hierbij worden negatieve externe effecten steeds minder in het oog gehouden of zelfs verzwegen. Die treden echter wel degelijk op en daar worden verschillende bevolkingsgroepen de dupe van. Ook blijkt dan dat de gehoopte efficiency-winsten niet worden behaald en het marktfalen aan de dag treedt. Echter, een eenmaal ingezette koers van marktwerking wordt niet gauw gewijzigd, omdat daarmee het geloof in de markt wordt aangetast en de voorvechters ervan zich als afvalligen gaan beschouwen.

Het fresco van de economie
Op vrijdag 6 september startte NRC Handelsblad met (zo op het oog) een nieuwe wekelijkse rubriek: de nieuwe economie. Een van de vele signalen dat overal in dit land van onderaf activiteiten opkomen. Als eerste werd ene Marga Hoek geïnterviewd. Directeur van De Groene Zaak, opgericht in 2009. Met op de website als motto: ondernemers voor een duurzame economie. Ondernemers die zich in willen zetten voor een snelle verduurzaming van de Nederlandse economie. Klik hier voor hun business principles.

Op zeker moment refereert ze aan Het laatste avondmaal van Leonardo da Vinci; een wereldberoemd fresco dat in 1978 na jaren zware verwaarlozing gedurende twintig jaar werd gerestaureerd.

Het fresco van onze economie ontbeert goede conservators. Sinds de industriële revolutie wordt de kern van de economie aangetast door roofbouw op de drie belangrijkste activa van onze economie: de aarde, de mens en het geld. Onze economie is een take, make, waste economie: we maken ongeremd gebruik van grondstoffen en fossiele energiebronnen, maken daar zo goedkoop mogelijk producten van en gooien die na gebruik weg. En dat hele systeem financieren we met geleend geld.

Dit systeem is niet houdbaar:

De diverse crises confronteren ons dagelijks met de gevolgen daarvan, in sociaal, financiële en ecologisch opzicht.

De nieuwe economie is ecologisch duurzaam: hernieuwbare energie en grondstoffen zoveel mogelijk in een gesloten kringloop hergebruiken.

Sociaal duurzaam betekent: geen banen scheppen die mensen van zichzelf vervreemden, maar alleen banen die hen in staat stellen zich maatschappelijk en economisch te ontwikkelen en volwaardig deel te nemen aan de economie.

Financieel duurzaam houdt in dat financiële waarde weer een reële afspiegeling van de werkelijke waarde wordt

De politiek komt op voor de ondernemers van gisteren, niet voor die van morgen. 

Zakendoen in de nieuwe economie : zeven vensters op succes is de titel van een boek dat Marga Hoek schreef en waarover ze in het artikel opmerkt:

De koplopers zien de kansen van het zakendoen in de nieuwe economie. Ik beschrijf nieuwe businessmodellen en presenteer talloze voorbeelden van ondernemers die de duurzaam gedreven economie nu al inhoud geven.

Marxisme volgens McKinsey
Door een goede, want opvallende kop wordt een krantenlezer gestuurd. En leest vervolgens een interview met ene Dominic Barton (never heard of), de topman van het internationaal actieve adviesbureau McKinsey. Die, zo blijkt al gauw, in de Verenigde Staten door sommigen weggezet wordt als 'marxist' en/of 'socialist'. Een interview in NRC Handelsblad van zaterdag 7 september 2013. Een artikel dat perfect past in de trend dat 'keurige' kranten en tijdschriften steeds vaker mensen vanuit het 'kapitalistische' systeem aan het woord laten die op hun manier binnen een bedrijf, instelling of organisatie 'aan het oefenen zijn'.
Waarom? Omdat deze toplui (en redacties) begrijpen dat the times they are a-changin'. Dat de eenvoudige modellen van pakweg de jaren negentig en begin van deze eeuw niet meer werken. Dat het er alle schijn van heeft dat bedrijven die willen overleven iets anders moeten gaan uitproberen. Deze Dominic Barton is er allerminst op uit het kapitalistische systeem onderuit te halen. Integendeel, hij wil het laten voortbestaan door met de tijdgeest mee te bewegen. Enkele citaten en houdt daarbij het jaarthema van 2012-2013 - Echte waarde(n) - steeds in het achterhoofd.

Het doel van ondernemen is niet alleen winst maken. Ondernemen heeft te maken met arbeid, kapitaal, grondstoffen - en die moet je inzetten om een betere wereld te maken. Overheden spelen daarbij een rol, maar het zijn uiteindelijk de ondernemers die de banen creëren. Het zijn ook de ondernemers die - daartoe aangespoord door hun klanten - zeggen: 'We gaan duurzaam produceren'. En het zijn de ondernemers die de nieuwe samenleving vormgeven. Kijk naar de invloed die Steve Jobs heeft gehad op de manier waarop wij nu werken en leven. Dat is toch ongelofelijk?

Ondernemers zijn aanzet. Maar het vertrouwen dat de samenleving in ze heeft, bevindt zich - onder andere door de bankencrisis van 2008 - op een dieptepunt.

Over een paar eeuwen zullen mensen volgens de McKinsey-topman terugkijken op het begin van de 21ste eeuw en het beschouwen als "een van de meest significante periodes van transformatie in het menselijk bestaan". 

We hebben berekend dat dat er tot het jaar 2015 ongeveer 200 miljoen banen wereldwijd oor (automatisering) zullen verdwijnen. () Er zullen nieuwe banen ontstaan. () En we hebben geen flauw idee van de nieuwe banen.

Tv-kijken
In Trouw werd op maandag 9 september 2013 teruggeblikt op een weekendje tv-kijken. Onder, alweer, de opvallende kop "Wat fijn toch: er is altijd wat te praten". Waarin beroepsstaarder Willem Pekelder stilstond bij het feit dat hij in dat weekend 11 (elf) praatprogramma's had geteld.
Ofwel om de 4,3 uur een pratend hoofd in onze huiskamer.
Maar dat is op zich geen nieuws. Er zijn té veel tv-zenders, die allemaal volgeplempt (sorry gepland) moeten worden met content, en praten is cheap. Iedereen heeft een mening, nietwaar Daan Roosegaarde! En de gemiddelde Nederlander heeft vier uur per dag over om tv te kijken, dus waarom geen elf talkshows. Gelukkig zijn er nog steeds kranten waarin voor lezers verslag wordt gedaan van opmerkelijke buiszaken. Een hele beroepsgroep - serieuze mensen - wordt te kijk gezet als oefenaars. Die (ook) maar wat uitproberen, amper weten hoe de werkelijkheid in elkaar zit.

Zo had 'DWDD' vrijdag (7 september) een boeiende discussie tussen economen. Waarom zagen ze de crisis niet aankomen, en hadden ze eigenlijk wel oplossingen? Het (voor mij) verbijsterende antwoord was dat economen niet verder vooruit kunnen kijken dan een weerman.

Nog een nieuw boek voor de lijst
Op maandag 9-9-2013 liet De Volkskrant een man aan het woord die neergezet wordt als nanopionier. Eric Drexler, die binnenkort naar Nederland komt voor een lezing én om zijn nieuwste boek te promoten: Ongekende overvloed : hoe een revolutie in nanotechnologie ons leven ingrijpend zal veranderen. Een boek dat in dezelfde lijn ligt als Abundance : the future is better than you think  (niet vertaald) van Peter Diamandis. Beide visionaire mannen die voorspellen dat we aan de vooravond staan van een wereld van overvloed. Maar, schaduwzijde, dat zal voor velen van ons wennen zijn en veel oefenen vergen. Enkele citaten:

Ik benadruk dat atomair precies produceren in principe zuinig, schoon en duurzaam is op een manier die maatschappelijk volkomen revolutionair kan blijken. Stel je voor dat je thuis een apparaat hebt dat een nieuwe telefoon voor je produceert, of een geneesmiddel. Nu download je muziek of een film. Ooit worden dat spullen - de nieuwste laptop - die ter plekke in een paar uur uit atomen en moleculen wordt geconstrueerd.

We leven nu in een ongekende informatievloed. Daar komt een ongekende spullenvloed bij. En een wereld die misschien niet alleen maar naar de afgrond beweegt.

Schaduwkanten?

O, zeker wel. Werkloosheid. Wapens on demand. Noem maar op. Mijn boek is een wake-upcall, een oproep om eindelijk serieus over nanoproductie na te denken. Zoals steenkool en de industriële revolutie landen groot maakten en andere vernietigden, kan dat nu weer het geval zijn. En niet per se dezelfde landen.

Moraal: Lezers van Stavast en overview
Dagelijks komen voorbeelden voorbij van mensen of instellingen die aan het oefenen zijn voor een andere tijd. Veel informatie. Meningen. Verwarrend. Tegenstrijdig. We leven in een complexe wereld. Die in een steeds sneller tempo verandert. En de snelheid neemt alleen maar toe. Als keurig burger kun je alleen maar proberen te volgen. Maar de kans is levensgroot dat je blijft hangen in de one liners, die dagelijks op allerlei manieren op je af komen. Als zelf hoogopgeleide, slimme mensen als economen aangeven dat ze eigenlijk ook maar 'wat doen' dan is het voor gewone mensen amper mogelijk een overview te krijgen.
Lezen van boeken helpt daarbij. Om dat 'overview' te noemen in de betekenis dat je 'alles' snapt is onzin en zeer aanmatigend, maar elke Lezer van Stavast zal tegen de zomer van 2014 kunnen opmerken dat hun inzicht in onze complexe, oefenende wereld enigszins is vergroot. Amen.

Hans van Duijnhoven

Homepage Achtergrondartikelen

Marga Hoek

Zakendoen in de nieuwe economie : zeven vensters op succes
Kluwer 2013, 324 pagina's - € 40,--

Website De Groene Zaak en website Zakendoen in de nieuwe economie

Marga Hoek (1965)

Korte beschrijving op website uitgever
De economie evolueert in moordend tempo. De globalisering kent geen grenzen, iedereen is overal interconnected. Het Westen probeert zich ondertussen een weg uit de crisis te banen, terwijl ondernemers in alle uithoeken van de wereld de frontlinie van de nieuwe economie – de economie van morgen – verkennen. Hoe schaar je je als ondernemer bij die koplopers? Hoe innoveer je? Hoe smeed je businesscases? Hoe vind je er financiering voor? En vooral: hoe doe je dat morgen?

Zakendoen in de Nieuwe Economie van Marga Hoek, directeur van De Groene Zaak, beantwoordt die vragen door zeven aloude businessprincipes op onconventionele wijze nieuw leven in te blazen. Het boek geeft de lezer bruikbare handvatten om innovatiever en slagvaardiger dan ooit te ondernemen. Zakendoen in de Nieuwe Economie geeft kortom een businesscase voor duurzaam ondernemerschap. Juist door te laten zien dat duurzaam ondernemerschap een businesscase op zichzelf is.

De inhoud is het product van intensieve crowd sourcing, zo’n honderd interviews met CEO’s van (inter)nationale ondernemingen en de input van cutting edge wetenschap omlijst met de visie waarmee Hoek – ondernemer pur sang – De Groene Zaak de afgelopen jaren op de kaart heeft gezet.
Vanaf 10 september 2013 ligt Zakendoen in de Nieuwe Economie in de boekhandels.

Fragment uit de Epiloog Leiding mag je geven
Ik ontdekte dat het eigenlijk ongelooflijk simpel is. Ik wil zo graag dat mensen uit alle werelden elkaar vinden, dat er een positieve kracht ontstaat waaruit we gezamenlijk onze wereld mooier maken.Ik geniet ervan als ik ziet dat mensen vanuit authenticiteit hun passie vinden en die inzetten, elkaars kracht ontdekken, zich kunnen ontdoen van bestaande patronen omdat ze daardoor durven loslaten, durven ontdekken. Mijn kracht is doelen te kunnen benoemen, lijnen te zien, vertrouwen te kunnen geven dat we ondanks alle onzekerheden, het doel gaan bereiken, ook al blijkt dat wellicht in een later stadium een ander doel te zijn dan aanvankelijk gedacht. Dat is niet altijd makkelijk, om de woorden van radiopresentator Lars Sorensen te gebruiken: Met negatieve berichten kun mensen sneller besmetten. Mensen vinden het makkelijk om negatief nieuws te delen, en zich ergens boos over te maken. Boosheid is een makkelijke emotie. Met positieve berichten kun je bouwen. Je hebt mensen nodig met een droom, om tot een doel te komen.
En in het bereiken van het doel, ligt onze uitdaging. Durven we dat niet dan bereiken we ons doel niet. (pagina 272-273)

Enkele citaten uit recensie in Trouw (9 september 2013)
Als directeur van ondernemersplatform De Groene Zaak weet Hoek als geen ander dat duurzaamheid een vergaarbak is en dat een blauwdruk van duurzaam ondernemen niet bestaat. Ze begint daarom bij trends in de samenleving en de economie: onderlinge verbondenheid en afhankelijkheid tussen mensen, markten, bedrijven en overheden; de noodzaak transparant te zijn; de dominantie van nieuwe waarden; doorzettende digitalisering; verschuivende geopolitieke verhoudingen; en de verweving van de lokale en globale economie.
Door deze met elkaar verbonden maatschappelijke ontwikkelingen te plaatsen in de klassieke vensters van de managementtheorie (klant, keten, schaal, innovatie, business, financiering en leiderschap), ontstaat bijna als vanzelf een nieuwe economische werkelijkheid.

Terug naar Overzicht alle titels

Geld en duurzaamheid

Geld en duurzaamheid : van een falend geldsysteem naar een monetair ecosysteem
Jan van Arkel 2012, 318 pagina's - € 17,95

Korte beschrijving
In dit rapport van de Club van Rome wordt op een overtuigende manier beschreven waarom het huidige financiële systeem wel van crisis tot crisis moet gaan. Het boek is wat dat betreft heel actueel en beschrijft hoe Griekenland en andere landen geruïneerd worden door de rentelasten op hun schulden. Volgens Bernard Lietaer en zijn co-auteurs gaat het bij de redding van Griekenland eigenlijk om de redding van Duitse en Franse banken. Het boek schetst een somber beeld van de financiële wereld die structureel instabiel is door geldschepping, kortetermijndenken, verplichte groei, concentratie van rijkdom en de devaluatie van sociaal kapitaal. De auteurs geven als oplossing de ontwikkeling van complementaire munten, die duurzaamheid, vrijwilligerswerk en sociale ontwikkeling bevorderen. De eerder beschreven enorme lobbymacht van de banken maken deze alternatieven nog niet erg geloofwaardig. Met foto's, figuren en grafieken in zwart-wit, eindnoten, een literatuuropgave en register.

Fragment uit 1. Waarom dit rapport, op dit moment?
De mensheid - en vooral de westerse beschaving - ligt op een onhoudbare koers. Klimaatverandering en het uitsterven van diersoorten, een vergrijzende bevolking, hoge werkloosheid en niet-duurzaam energieverbruik zijn allemaal kwesties die dringend aandacht vragen. Er is een politieke consensus van rechts tot links dat tijdens de komende tien jaar wijdverbreide en snelle veranderingen in het gedrag vereist zijn. Regeringen en bedrijven hebben van oudsher monetaire prikkels gebruikt als het primaire motivatie-instrument om niet-spontane gedragspatronen op te wekken. Alleen zit ons monetaire systeem nu zelf ernstig in de knoei. Wegens de groeiende uitdagingen waar we voor staan, is de manier waarop geld vorm geeft aan onze motivaties en daden eerder een deel van het probleem geworden dan de oplossing. (pagina 45)

Terug naar Overzicht alle titels

Jonah Lehrer

Imagine : hoe creativiteit werkt
Business Contact 2012, 288 pagina's - € 19,95

Oorspronkelijke titel: Imagine : how creativity works (2012)

Wikipedia: Jonah Lehrer (1981)

Korte beschrijving
De auteur is in de Verenigde Staten een bekende schrijver en onder andere als journalist verbonden aan de gezaghebbende New York Times. Op basis van allerlei recent neurologisch en psychologisch onderzoek beschrijft hij hoe nieuwe ideeën ontstaan. Opzienbarend is zijn stelling doorheen dit boek dat er bij creativiteit best veel denkwerk te pas komt, naast het impulsieve element en het gebruik van groepsprocessen. Creativiteit is een combinatie van denkprocessen. Lehrer zet aan de hand van een groot aantal praktijkgevallen zijn ideeën uiteen en stelt dat iedereen creativiteit kan begrijpen en zelf ook creatiever kan worden. Met verklarende voetnoten, enkele figuren in zwart-wit en literatuur- en bronverwijzingen in eindnoten.

Fragment uit 1. De hersenen van Bob Dylan
Elke creatieve reis begint met een probleem, met een gevoel van frustratie, de doffe pijn van het geen antwoord kunnen vinden. We hebben hard gewerkt, maar we zijn tegen de muur tot stilstand gekomen. We hebben geen idee wat we nu moeten doen.
Wanneer we elkaar verhalen vertellen over creativiteit, dan neigen we ernaar om deze fase in het creatieve proces te verzwijgen. We hebben het niet over de dagen dat we willen opgeven, wanneer we geloven dat onze problemen onmogelijk op te lossen zijn. Omdat dit soort mislukkingen in tegenspraak zijn met de romantische volgorde der dingen - een valse start wordt niet bejubeld - vergeten we ze gewoon. (De mislukkingen herinneren ons er ook aan dat we bijna op het punt stonden helemaal geen verhaal te vertellen.) In plaats daarvan springen we direct naar de doorbraken. We vertellen eerst het happy end.
Het gevaar van het vertellen van dit verhaal is dat het gevoel van frustratie - het met stomheid geslagen zijn - een essentieel onderdeel is van het creatieve proces. Voordat we een antwoord kunnen vinden - voordat we waarschijnlijk zelfs de vraag weten -, moeten we ons onderdompelen in teleurstelling, ervan overtuigd dat we nooit een oplossing zullen bereiken. We moeten met het probleem geworsteld hebben. En dus geven we op en verhuizen naar Woodstock omdat we nooit zullen maken wat we willen maken. (pagina 22)

Terug naar Overzicht alle titels

Ruud Jonker

Wolkbreuk : hoe de cloud onze privacy in gevaar brengt
Van Gennep 2012, 95 pagina's - € 7,90

Ruud Jonker (1954)

Korte beschrijving
Cloud computing is een moderne ontwikkeling op het gebied van informatie- en communicatietechnologie (ICT). Een bedrijf dat 'de cloud ingaat', maakt gebruik van software die draait op hardware (servers) die in een extern computercentrum worden 'gehost'. Omdat de apparatuur niet in eigen huis staat, worden bij cloud computing ook de gegevens die in de ICT-systemen worden vastgelegd of verwerkt bij het externe datacentrum neergelegd. In dit journalistiek geschreven boekje wordt op kritische wijze gewaarschuwd voor de aan deze ontwikkeling verbonden risico's. De auteur, een kritisch journalist, gaat met name in op de ICT-beveiligingsrisico's en het misbruik dat van persoonsgegevens gemaakt kan worden door bedrijven en overheid. Een makkelijk geschreven boekje dat getuigt van een grote betrokkenheid op deze materie. Bestemd voor iedereen met interesse in privacy en de maatschappelijke betekenis van ICT. Voorkennis is niet vereist.

Fragment uit De grote tegenbeweging
Wie de toepassing van vrijwel al die nieuwe technologie beschouwt, ziet feitelijk maar één uiterst belangrijk en inherent bedreigend kenmerk. Of het nou gaat over portable devices, gameconsoles, camerasystemen voor steden en snelwegen, intelligente gas- en elektriciteitsmeters, audiovisuele apparatuur, mailsystemen, apps, technieken voor het 'smart home', koelkasten die automatisch bestellingen plaatsen bij de supermarkt, automobielen met een op afstand uitleesbaar monitorsysteem, toegangscontrolesystemen voor clubs, bedrijven en discotheken, chipcards voor het openbaar vervoer, medische systemen voor op de intensive care, creditcards, zegeltjesacties, spaarkaarten, te gekke aanbiedingen op het internet en in de supermarkt, alarmsystemen, alarmtelefoonnummers, installatieprocedures voor software, virusscanners of navigatiesystemen en computers. Al die systemen en technieken zijn op de een of andere manier bezig met het verzamelen van zo veel mogelijk gegevens over de gebruikers en het opslaan daarvan in bestanden. Zelfs als je landelijke alarmnummers belt, worden je gegevens nog verzameld en met een beetje pech openbaar gemaakt. Vervolgens worden die gegevens gekoppeld door bekende en onbekende partijen en komen ze terecht in de cloud. Daar zijn de gegevens voor een groot deel buiten de invloedssfeer van de oorspronkelijke eigenaren en in principe vogelvrij. Iedereen kan legaal en illegaal aanspraak maken op deze gegevens en ze proberen te bemachtigen. Door beveiligingsproblemen zullen die gegevens uit zichzelf al terechtkomen op plaatsen die niet gewenst zijn. Het lijkt wel een wereldwijde ziekte. (pagina 81-83)

Terug naar Overzicht alle titels

Larry D. Rosen

iDentity : hoe ons digitaal gedrag ons leven bepaalt
Manteau 2013, 288 pagina's - € 19,95

Oorspronkelijke titel: Disorder : understanding our obsession with technology and overcoming its hold on us (2012)\

Website Larry D. Rosen (1950)

Korte beschrijving
Het merendeel van dit boek wordt besteed aan het beschrijven van de psychische kwalen die kunnen ontstaan door het gebruik van het internet en de enorme hype die programma's als Twitter, Facebook, sms, e-mail en voice-mail op grote delen van de wereldbevolking hebben. Aangezien het een wetenschappelijke verhandeling is, worden de meningen onderbouwd door uitkomsten van onderzoek. Er blijkt sprake te zijn van een grote mate van, c.q. kans op verslaving. Wel levert de schrijver per kwaal, naast het kunnen doen van een zelftest, ook een aantal genezingsmethoden als een soort van zelfhulp. Met enkele afbeeldingen en tabellen in zwart-wit, literatuurverwijzingen in eindnoten en een register. De auteur is professor in de psychologie in Californië.

Fragment uit 3. 24 uur per dag 7 dagen op 7
Waar ik ook ga of sta, in een restaurant, de bioscoop of zelfs een openbaar toilet, overal zie ik mensen die een apparaatje in de hand houden waarmee ze bijna alles kunnen doen wat ze ook thuis via een computer met internetverbinding kunnen doen. Dit apparaat met wireless verbinding () is voor velen een obsessie geworden. Voortdurend controleren wij onze telefoons, ongeacht waar wij ons bevinden of in wiens gezelschap wij vertoeven. Tijdens een sociaal gebeuren wordt het mobieltje zonder aarzelen tevoorschijn gehaald om snel een sms'je te versturen, zelfs wanneer wij in gesprek zijn. Blijkbaar zijn wij de elementairste beleefdheidsregels verleerd, maar staan we wel in contact met de hele wereld. Zijn mobieltjes massavernietigingswapens geworden die niet de echte wereld, maar wel onze emotionele omgeving naar de Filistijnen helpen? (pagina 63)

TED: iSafe: Managing Your Family's Online Presence (januari 2013) (19:52) (601 views op 13/9/2013)

Terug naar Overzicht alle titels

Frédéric Lenoir 2

Socrates Jezus Boeddha : drie leermeesters
Ten Have 2013 (4e dr.), 239 pagina's - € 15,--

Oorspronkelijke uitgave: Socrate Jésus Bouddha : trois maîtres de vie (2009)|

Wikipedia: Frédéric Lenoir (1962)

Korte beschrijving
De Franse filosoof en godsdiensthistoricus Frédéric Lenoir onderzoekt in 'Socrates, Jezus, Boeddha' de levens en de leer van deze drie meesters. In deze economische crisis is het volgens hem goed de huidige focus op het onverzadigbare 'hebben' te verschuiven naar het 'zijn' dat juist wordt gekenmerkt door zelfkennis en respect voor de ander. Hiervoor kunnen we te rade gaan bij deze drie zogenoemde 'spiritueel humanisten'. In het eerste deel worden in tien hoofdstukken hun levens zoveel mogelijk los van latere legendevorming beschreven, zoals geboorte, karakter, roeping en sterven. In het tweede deel vat hij de hoofdpunten uit hun leer samen in vijf thematische hoofdstukken met veel tekstfragmenten: het geloof in de onsterfelijkheid van de ziel en het zoeken naar waarheid, vrijheid, rechtvaardigheid en liefde. Lenoir slaagt er weer in de complexe materie boeiend en toegankelijk te presenteren zonder deze te versimpelen of verschillen weg te moffelen. Het boek is geschikt voor filosofen, theologen en voor iedere

Fragment uit het Voorwoord -Hebben of zijn?
Deze vraag is zo oud als de geschiedenis van het denken. En toch is hij vandaag de dag bijzonder actueel. We zijn namelijk weggezonken in een economische crisis van een zeldzame omvang, die ons ontwikkelingsmodel, dat gebaseerd is op de permanente groei van de productie en de consumptie, ter discussie zou moeten stellen. Aangezien ik geen econoom ben, kan ik me niet over de ins en outs van de huidige crisis uitspreken. Maar vanuit filosofisch gezichtspunt heb ik het gevoel dat deze crisis een positief effect zou kunnen hebben ondanks de dramatische sociale gevolgen die veel mensen voelen en we allemaal kunnen zien.
Het woord 'crisis' betekent in het Grieks 'beslissing' of 'oordeel' en weerspiegelt het idee van een scharniermoment waarop 'er een besluit moet worden genomen'.  We maken een beslissende tijd door waarin fundamentele keuzes moeten worden gemaakt, anders zal het kwaad alleen maar verergeren - misschien in een cyclisch proces, maar het lijdt geen twijfel. Dit moeten politieke keuzes zijn, en om te beginnen moet het absurde financiële stelsel waarin wij tegenwoordig leven worden gesaneerd en efficiënter en rechtvaardiger worden ingekaderd. Deze keuzes kunnen de burgers ook direct treffen, als hun vraag verschuift naar artikelen  die qua ecologie en solidariteit meer verantwoord zijn. Een duurzame uitweg uit de crisis zal zeker afhankelijk zijn van onze vastberadenheid om verandering aan te brengen in de gids van het financiële spel en in onze consumptiegewoonten. Maar vermoedelijk zal dat niet volstaan. Onze levenswijze, die is gebaseerd op een voortdurende groei van de consumptie, die zullen we moeten wijzigen.

Terug naar Overzicht alle titels

Arnold Roosendaal

De informatiefuik : hoeveel controle heb je over je online identiteit?
Business Contact 2013, 156 pagina's - € 19,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Korte beschrijving
Burgers plaatsen op het internet tal van gegevens die een persoonlijk beeld (een identiteit) van de desbetreffende persoon creëren. Voorbeelden zijn de gegevens die op sociale media en webshops worden achtergelaten. Ook worden er identiteiten van burgers gemaakt zonder dat zij dat weten. In dit zeer goed geschreven boek, dat een populaire bewerking is van de ideeën van de auteur uit zijn eerdere, belangrijke proefschrift van de Tilburgse universiteit, wordt ingegaan op de risico's van een online identiteit. De auteur, thans werkzaam bij TNO, schrijft onder meer over de aantasting van de menselijke autonomie, de rol van het bedrijfsleven en over de verweving van de online en offline wereld. Voor het lezen van het journalistiek geschreven boek is geen voorkennis nodig. Een nuttige uitgave. Bestemd voor juristen, privacydeskundigen, IT-marketeers en iedereen met interesse voor de risico's van de informatiemaatschappij.

Fragment uit 5. Wat bedrijven willen weten
Zoals gezegd zijn de meeste bedrijven die gegevens over jou verzamelen en verwerken dienstenaanbieders. Je krijgt een dienst aangeboden - een sociaal netwerk, nieuwsberichten, blogs, een zoekmachine - en deze wordt voor jou zo aantrekkelijk mogelijk gemaakt. Dat gebeurt op basis van optimalisatie van de relevantie, al dan niet met een sociale component erin. Op deze manier ontstaat de grootste betrokkenheid van jou als gebruiker bij de dienst. Wanneer je vaker gebruikmaakt van de dienst, kan gedetailleerder geanalyseerd worden wat voor iemand je bent, wat voor interesses je hebt en op welke manier er geld aan jou verdiend kan worden. Bovendien kan regelmatig gebruik in combinatie met de inrichting en functionaliteit van een dienst een bepaalde afhankelijkheid creëren. (pagina 133)

Recensie: Je identiteit gevangen in de informatiefuik (juli 2013)

Terug naar Overzicht alle titels

Viktor Mayer-Schönberger

De big data revolutie : hoe de data-explosie al onze vragen gaat beantwoorden
Maven 2013, 303 pagina's - € 22,--

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Wikipedia: Viktor Mayer-Schönberger (1966)

Dit boek staat op de literatuurlijst van de Easycratische bibliotheek (Martijn Aslander & Erwin Witteveen).
Ze formuleren het zo:

Ondertitel: A revolution that will transform how we live, work and think. 

Tekst op website uitgever
Kennis is macht. Kennis delen is nog meer macht. Wat zou er dan gaan gebeuren als we over een oneindige hoeveelheid kennis kunnen beschikken en we al die kennis met elkaar gaan delen? Worden we dan niet heel machtig?

Viktor Mayer-Schönberger is hoogleraar aan het Oxford Internet Institute. Kenneth Cukier wordt door velen gezien als dé big data-journalist. Hij schrijft o.a. voor The Economist. De auteurs van De Big Data Revolutie tonen aan dat de hoeveelheid gegevens die beschikbaar komt en opgeslagen wordt, explosief aan het stijgen is. De meeste van die gegevens ontstaan in een gedigitaliseerde omgeving. Of zijn met terugwerkende kracht gedigitaliseerd. De digitalisering is de kraamkamer van de dataficering. Kaartenbakken, archieven, ordners en bibliotheken bevatten in theorie een schat aan informatie, maar in de praktijk heb je daar pas wat aan als je weet wat je wilt zoeken en waar. Pas als de informatie digitaal is, kunnen snelle computers op zoek naar waardevolle kennis en compleet nieuwe inzichten en wordt de informatieberg een goudmijn. Doordat de begrippen ‘informatietrevolutie’ en ‘digitale tijdperk’ al vele decennia geleden voor het eerst werden genoemd, zijn we geneigd om zwaar te onderschatten hoe de digitalisering de afgelopen jaren is toegenomen.

Korte beschrijving
Het begrip 'big data' wordt in het algemeen gezien als een ware revolutie in de informatiemaatschappij. Big data-analyse betekent het koppelen van alle beschikbare digitale data (en dus niet meer alleen maar steekproeven) met andere databronnen om te komen tot analyses, voorspellingen, onderzoeksresultaten en inzicht in het gedrag van mensen. Dit boek beschrijft hoe big data-analyse zich snel ontwikkelt en gebruikt veel herkenbare voorbeelden (bijvoorbeeld Facebook, Google, Amazon). Het boek geeft op duidelijke wijze de gevolgen en de risico's voor onze maatschappij aan en tevens handvatten hoe dit controleerbaar te maken is. Het boek is door de vele voorbeelden en heldere verhaallijn goed leesbaar. Het boek is interessant voor iedereen die werkt in de informatietechnologie, maar absoluut ook van belang voor studenten informatica, bedrijfskunde, economie en rechten. Het heeft geen illustraties en ook geen trefwoordenregister; wel zeer uitgebreide eindnoten en literatuurverwijzingen.

Fragment uit 1. Nu
In de toekomst - en sneller dan we misschien denken - zullen vele aspecten van onze wereld die nu nog uitsluitend door menselijke oordelen worden bepaald, worden aangevuld met of vervangen door computersystemen. Dit geldt niet alleen voor autorijden of het vinden van een partner, maar zelfs voor nog complexere taken. Amazon kan ons immers het ideale boek aanbevelen, Google kan de meest relevante website bovenaan zetten, Facebook kent onze voorkeuren en Linkedln raadt wie we allemaal kennen. Dezelfde technologie zal worden toegepast bij het diagnosticeren van ziektes, het aanbevelen van handelingen, misschien zelfs het herkennen van 'misdadigers' voordat er iemand daadwerkelijk een misdaad pleegt. Net zoals het internet de wereld ingrijpend heeft veranderd door computers uit te breiden met communicatie, zal ook big data ons leven ingrijpend veranderen door er een kwalitatieve dimensie aan toe te voegen die het nooit eerder heeft gehad. (pagina 22)

Youtube: (co-auteur) Kenneth Cukier on Big Data: The data revolution (mei 2013) (8:43) (846 views op 13/9/2013)

Terug naar Overzicht alle titels

Jan Auke Walburg

Jong van geest : optimistisch ouder worden is geen kunst
Nieuw Amsterdam 2000, 172 pagina's - € 17,95

Website Jan Auke Walburg (1949)

Korte beschrijving
Gezond en zinvol ouder worden is een perspectief dat voor veel meer 55-plussers realiteit kan worden dan algemeen wordt gedacht. De directeur van het Trimbos-instituut, het kennisinstituut voor de geestelijke gezondheid, werkt dit uit terwijl hij zelf 61 jaar is. Zich baserend op vele studies, zonder saai of ontoegankelijk te worden, legt hij uit waarom een mens door voldoende goede lichaamsbeweging, goede voeding en met zinvolle activiteiten en relaties, anders dan gedacht en gevreesd een hele grote kans heeft op vele zinvolle jaren in relatief goede gezondheid. Opmerkelijk is zijn betoog dat dementie lang zo onontkoombaar niet is als nu nog wordt aangenomen. Ook de mythe dat ouderen anderen op enorme kosten jagen, ontkracht hij met verve. Hij geeft aanbevelingen hoe plezierig en zinvol ouder te worden. De zeven levensschetsen tenslotte van volop levende ouderen tussen de zestig en tachtig jaar illustreren de missie van dit boek, dat met een handzame lijst publicaties afsluit. Bijzonder inspirerend boek voor iedereen die wil weten hoe men zelf vitaal ouder kan worden.

Fragment uit het Voorwoord
Het is niet anders dan een revolutie te noemen: de enorme toename in levensverwachting die binnen de vorige eeuw steeg van gemiddeld 44 jaar naar gemiddeld 80 jaar.
Die stijging zet zich nog steeds voort. We komen daarmee in een voor de mensheid unieke situatie dat ouderen van schaars aanwezig naar overvloedig aanwezig zijn. We hebben veel moeite om ons daarop in te stellen. Er zijn grote zorgen over de kosten die dat met zich meebrengt en het probleem dat een relatief kleinere generatie jongeren straks het werk moet doen dat er ligt.
De oudere zelf is ook in verwarring. De periode die er na de pensionering leek te komen, zag men als een lange vakantie vol reizen en plezier. maar een perspectief van twintig tot vijfentwintig jaar plezier is wel wat veel van het goede. In de negentiende eeuw was dat een heel mensenleven. Ouder zijn krijgt daarmee een heel andere betekenis dan een verdiende periode om uit te rusten, vrij zijn en genieten. Sterker nog: het is aan de ene kant nauwelijks te financieren en maatschappelijk niet erg houdbaar dat mensen een kwart van hun leven doorbrengen alsof ze met vakantie zijn. (pagina 8)

Youtube: Investeren in geluk (2009) (3:18) (1.822 views op 13/9/2013)


Terug naar Overzicht alle titels

Nassim Nicholas Taleb

Antifragiel : dingen die baat hebben bij wanorde
Nieuwezijds 2013, 521 pagina's - € 29,95

Oorspronkelijke titel: Antifragile : things that gain from disorder (2012)

Wikipedia: Nassim Nicholas Taleb (1960) en zijn website Fooled by randomness

Korte beschrijving

In hoog tempo schrijft Nassim Taleb, voormalig beursmakelaar op Wall Street en hoogleraar Risk Engineering in New York, aan een oeuvre dat hij 'Incerto' noemt, een onderzoek naar de rol van toeval, onzekerheid, risico's en menselijk falen, waarbij hij zich afvraagt hoe wij daarmee omgaan en hoe dat beter zou kunnen. Eerdere boeken als 'De zwarte zwaan' (2008)* en 'Misleid door toeval' (2009)** lopen uit op dit in letterlijke zin magnum opus, waarin de term 'antifragiel' verwijst naar al datgene wat niet om bescherming vraagt, maar juist baat heeft bij stress, toeval en onzekerheid. Anekdotes, metaforen, schema's en verwijzingen passeren in een zo hoog tempo dat het de lezer duizelt; bovendien is vaak onduidelijk of het volgende hoofdstuk de gedachten herhaalt of juist niet. Een boek vol wanorde. Maar volgens de titel heeft het daar baat bij. Bevat uitvoerige voet- en eindnoten, een literatuurlijst en register.

Fragment uit de Proloog
Sommige dingen zijn gebaat bij schokken; ze groeien en bloeien bij veranderlijkheid, toevallige variatie, wanorde en stressoren, en houden van avontuur, risico en onzekerheid. Maar ondanks de alomtegenwoordigheid van dit fenomeen bestaat er nog geen woord voor dit exacte tegendeel van fragiel. Laten we het antifragiel noemen.
Antifragiliteit is méér dan veerkracht of robuustheid. Het veerkrachtige absorbeert schokken en blijft onveranderd; het antifragiele wordt er beter van. Deze eigenschap ligt ten grondslag aan alles wat in de loop van de tijd is veranderd: evolutie, cultuur, ideeën, revoluties, politieke systemen, technologische innovatie, culturele en economische successen, het overleven van bedrijven, lekkere recepten (kippensoep, of steak tartare met een klein scheutje cognac), de groei van steden, culturen, rechtsstelsels, regenwouden, bacteriële resistentie ... zelfs het bestaan van onze eigen soort op deze planeet. Antifragiliteit bepaalt de grens tussen wat leeft en organisch (of complex) is, zoals het menselijk lichaam, en wat inert, zoals een tastbaar voorwerp (bijvoorbeeld de nietmachine op je bureau).
Het antifragiele houdt van toevallige variatie en onzekerheid, wat ook - en dit is belangrijk - een voorliefde voor fouten inhoudt, een bepaald soort fouten. Antifragiliteit heeft de bijzondere eigenschap dat ze ons in staat stelt met het onbekende om te gaan, dingen te doen die we niet begrijpen - en ze goed te doen. Laat me het stelliger formuleren: dankzij antifragiliteit zijn we over het algemeen beter in doen dan in denken. Ik ben liever dom en antifragiel dan zeer slim en fragiel. (pagina 1-2)

Terug naar Overzicht alle titels

Eric Drexler

Ongekende overvloed : hoe een revolutie in nanotechnologie ons leven ingrijpend zal veranderen

Lias 2013, 352 pagina's - € 19,95

Lenen als E-book via bibliotheek.nl

Oorspronkelijke titel: Radical abundance: how a revolution in nanotechnology will change civilization (2013)

Wikipedia: Eric Drexler (1955, zijn website en metamodern.com

Korte beschrijving op website uitgeverij Lias
Nanotechnologie gaat ons leven ingrijpend veranderen. De turbulente geschiedenis van deze fascinerende technologie, de recente ontwikkelingen en de toekomstige mogelijkheden worden in dit boek beschreven. Ook ethische en politieke vragen komen aan de orde.
Drexler laat veelbelovende toepassingen zien, die bestaande productieprocessen radicaal gaan veranderen en veel efficiënter zullen maken, zodat er geen energieverslindende industrie‘n meer nodig zijn. Ook zullen er minder grondstoffen nodig zijn en er zal er veel minder afval geproduceerd worden. De bestaande groeiende schaarste aan grondstoffen zal omslaan in een ongekende overvloed, aldus Drexler

Fragment uit Een noodzakelijke inleiding
Het revolutionaire concept is in wezen eenvoudig, zoals zo vaak het geval is met dit soort dingen. Het gaat er vooral om dat we atomair precieze nanotechnologie toepassen om de machines te maken die we gebruiken voor de fabricage van producten. Atomair precieze fabricage op grote schaal, met een grote verwerkingscapaciteit, is de kern van de geavanceerde nanotechnologie, en de komende jaren heeft die het vermogen om de wereld van gedaante te doen veranderen. (pagina 13)

TED - Transforming the material basis of civilization (juni 2013) (18:49) (658 views op 10/9/2013)


Terug naar Overzicht alle titels