Vijfentwintig mannen en vrouwen waren in de Osse bibliotheek aanwezig. Een tiental Lezers van Stavast hadden andere verplichtingen, dus afgezegd maar ze gaan wel meedoen en zullen aansluiten bij latere groepsbijeenkomsten . Het oorspronkelijke plan om veertig mensen te vinden die veertig weken lang een boek per week willen gaan lezen is bijna gehaald. Maar desondanks: wat een resultaat!
Voor iedereen die geïnteresseerd is in dit 'project' hieronder een poging zaken naar voren te halen die op de aftrapavond over de Lezers van Stavast werden gestort.
In het begin van de avond werd duidelijk gemaakt dat dit project - voor zover bekend - redelijk uniek en daardoor spannend is. Er bestaan in Nederland duizenden leesgroepen waar de deelnemers in een bepaalde periode hetzelfde boek lezen en daarna op een avond met elkaar bespreken. Lezers van Stavast lezen de komende veertig weken elke week een ander boek. Wel boeken die qua thema verwant zijn, elkaar als het ware aanvullen (of tegenspreken). Op de vierweekse bijeenkomsten kunnen en zullen de Lezers van Stavast over hun lees- 'arbeid' met elkaar spreken. De vorm moeten de deelnemers samen met de 'mensen van de bieb' gezamenlijk bedenken, ontdekken. Daar slaan de woorden avontuur en uitdaging op. Verder is het absoluut geen wedstrijd. Elke deelnemer heeft door mee te doen aan dit avontuur als het ware tegen zichzelf gezegd: "Ik ga een poging doen om gedurende 40 weken een serieus non-fictie boek te gaan lezen". "En als ik daar niet in slaag dan zal die strenge biebmeneer daar niets van zeggen, en kan ik alleen mezelf verwijten maken".
Dat is maar zeer de vraag. Zal de tijd leren. Als knipoog naar degenen die serieus menen dat lezen goed is voor 'de mens' werden twee coupletten uit een liedje van 2011 gedraaid. Van een Belgische zanger die zich De Held noemt. Op zijn eerste titelloze cd staat het liedje Weet je wat ik doe. Waarin hij met zijn mistroostige stem een man neerzet die op zoek is naar 'de waarheid' en wil weten hoe te handelen. Dus gaat hij een boek lezen. Waarin staat wat en hoe te doen, maar in het derde couplet volgt de ontnuchtering. In geen enkel boek staat hoe je moet leven, hoe te handelen om gelukkig te worden of zijn: "Dat zijn ze vergeten". Klik hier voor een artikel over De Held
Er zijn veel elementen die op zeker moment samenvielen. Een idee als dit ontstaat niet zomaar. Het sluimert ergens. Het heeft ook te maken met het feit dat een bibliothecaris in deze ingewikkelde (media)wereld op zoek is naar zijn of haar rol. Vanuit alle hoeken en gaten komt informatie op ons af. Indrukken. Verwarrend, veel, elkaar tegensprekend, tendentieus, serieus, geschreven teksten, beelden, muziek enzovoorts. En er is niemand die zegt wat je daarmee 'moet' doen. Uiteraard kun je als bibliothecaris gaan doen wat andere bibliotheken of bibliothecarissen (ook) doen, maar dan is het niet the real thing. Je bezondigt je aan copy - paste, en je achterban zal dan (kunnen) zien dat 'het' niet bij je past. Een bibliothecaris dient (in mijn ogen) uit alle indrukken die op hem (en vaker haar) afkomen zijn (haar) eigen 'verhaal' op te maken en dat te gaan vertellen. Hieronder een aantal zaken die o.a. geleid hebben tot het ontstaan van de gedachte om met dit Lezers van Stavast-avontuur te starten
Een belangrijk statement werd in 2005 door de Amerikaanse muzikant Rodney Crowell op zijn cd The outsider in het liedje Ignorance is the enemy neergezet. Een permanente leidraad waar een bibliothecaris zich in al zijn doen en laten aan kan vasthouden. Onwetendheid is de vijand. Én dient bestreden te worden. Samen met anderen. In het onderwijs, de media en anderen die begrijpen dat elk mens die met onvoldoende bagage door het leven gaat daar last van heeft. En de samenleving.
Ignorance is the enemy and it fills your head with lies
It's the kind of bliss that can make you miss the very truth before your eyes
If mercy and compassion only had a chanceTED, sir Ken en Seth
It could fill these holes you've dug
But ignorance is the enemy and it's working like a drug
Iedereen die aan het TED-avontuur begint (korte filmpjes op internet waar interessante mensen in 18 minuten een idee bespreken dat waardevol is om door te geven) (Ideas worth spreading) zal op zeker moment op de knop Most viewed klikken en sir Ken Robinson ontdekken. Hét filmpje dat staat voor wat TED wil stimuleren. Op dit moment door ruim 12 miljoen mensen aangeklikt (en bekeken). Dat mensen creatief bezig zijn, creatiever worden, bezig zijn om 'wereld te verbeteren'. De belangrijkste reden is dat we in onze complexe samenleving en tijd vooral behoefte hebben aan creatieve mensen die out of the box kunnen denken, veel bagage aan boord hebben en doen waar ze goed in zijn. En waar hun hart ligt. Mensen die zoals sir Ken dat formuleert 'in hun element zijn of zitten'.
Ga je verder rondkijken op TED en op zoek naar mensen die ook met het begrip creativiteit bezig zijn dan kom je terecht bij Seth Godin. Een Amerikaanse marketing 'goeroe' die zich nadrukkelijk in het publieke debat mengt en je dagelijks via zijn mini-blog als het ware 'scherp' houdt. Je dwingt om met andere ogen naar de wereld te kijken. Klik hier voor een lang artikel over sir Ken Robinson en 'zijn' Element
Stop stealing dreams
Dit online manifest publiceerde Seth Godin in april 2012. Een pleidooi om ons onderwijs compleet anders te gaan opzetten. Interessant, maar in dit verband is relevant dat hij als internetman heilig gelooft in het belang van lezen én 'de bibliotheek' als instituut. Maar die moet wel veranderen. Dus niet langer de nadruk op de bieb als uitleenfabriek (van échte én digitale boeken), maar je profileren als plek waar mensen samenkomen om gezamenlijk 'iets' relevants te doen. Ergens formuleert hij ook vijf rollen voor een (moderne, maar eigenlijke ouderwetse) bibliothecaris. Die is een verbinder, producer, conciërge, leraar en impresario. Alle rollen komen - surprise - in het Lezers van Stavast-'project' samen. Klik hier voor een ander artikel over Seth Godin
Nieuwjaarsborrel
De medewerkers van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken hebben jaarlijks een nieuwjaarsbijeenkomst. De organiserende collega's in Veghel hadden op zaterdag 7 januari 2012 gele plakbriefjes klaargelegd. Ieder mocht een wens voor het nieuwe jaar opschrijven. In zo'n impulsmoment schreef ik op om in 2012 wekelijks één boek te gaan lezen. Een idee dat al langer sluimerde. Té veel jaren gingen voorbij waarin andere leeskost overheerste. Kranten, tijdschriften. Tot nu toe is het gelukt. In week 37 sta ik op 38 titels. Dikke en dunne. Met hangen en wurgen, maar ... gehaald.
Roos Vonk en de MBA Oath
Een week later gaf sociaal psycholoog Roos Vonk - bekend en berucht om haar connectie met Diederik Stapel (maar daar was nog geen sprake van toen we haar uitnodigden) - een lezing in Oss. Ze sprak in het kader van de themareeks Who's in control?
In haar verhaal ging het over het feit dat we als mens het gros van de tijd 'varen' op ons onbewuste. Dat gaat meestal goed. Slechts af en toe moeten we bewust nadenken over 'iets'. Ze kwam met het beeld van een bootje op een woeste zee. Dat bootje zijn wij met van binnen ons onbewuste én bewustzijn. Tijdens zo'n hectisch moment moeten we koers houden door ons te richten op het licht van een vuurtoren aan wal. De stralen van die vuurtoren zijn in deze beeldspraak onze waarden. Waarden waarnaar we (eigenlijk) willen leven. Ieder van ons leeft andere waarden na, maar we willen wel proberen ze na te leven. Het lijkt een beetje op de 'eed' die de Lezers van Stavast als het ware afleggen: "I solemnly declare to read each week a serious non-fiction book!"
Create real value - Echte waarde(n)
Door dit verhaal kwam de vraag op hoe het met de MBA Oath ging. Enkele jaren daarvoor, midden in de financiële crisis, hadden enkele MBA-studenten besloten om aan het eind van hun studie een eed af te leggen. Een eed waarin ze zweren integer te handelen. Een eed die hard nodig was, en haaks stond op het gedrag van oud-MBA'ers die alleen oog hadden voor hun eigen portemonnee en niet opkwamen voor hun personeel, aandeelhouders, de omgeving noch het nageslacht.
Via Google kwam een filmpje naar voren: MBA Oath 2011. Waar in drie minuten gepoogd wordt die nieuwe eed te pakken. Aan het eind komt daar de cruciale zin: create real value.
MBA-ers dienen positief bij te dragen aan het laten ontstaan of creëren van echte waarde.
Bingo. Daar was het thema voor 2012-2013, nl. Echte waarde(n). In het woord value zit waarde en waarden opgesloten. Na het jaarthema Who's in control? is het antwoord als het ware: iedereen die er in slaagt echte waarde(n) te laten ontstaan of daar een positieve bijdrage aanlevert is in control. Hét debat voor de komende jaren, decennia?? Klik hier voor een lang artikel over waarden e.d.
Antony Gormley
In dat filmpje kwam nog een ander element naar voren dat later als het ware hergebruikt werd. Centraal staan de vele beelden van de Engelse beeldhouwer van staande mannen. Op straat, maar vooral hoog op gebouwen of in het water. Mannen die zeer nadrukkelijk ergens voor staan. Geen sukkels. Nee, zeer zelfbewuste mannen, die weten dat ze ergens voor op moeten komen, zich niet moeten inhouden, maar optreden. Er zijn. Staan. Het verschil maken. Ook als het moeilijk is of wordt.
Klik hier voor een TED-performance van Gormley: Sculpted space, within and without
TrendRede 2012 en de Burger van Stavast
In 2010 was psycholoog Tom Kniesmeijer de eerste spreker in de reeks lezingen Tijd voor een nieuwe lente. Hij sprak over zijn boek Seizoenen van de tijdgeest (uit 2009) waarin hij poneert dat in onze samenleving de tijdgeest elke vijf tot zeven jaren kantelt. Als de seizoenen. We gaan van herfst naar winter en na de winter komt de lente. Zijn punt was in 2009 dat we aan de vooravond zouden staan van een nieuwe lenteperiode. Hard nodig na die donkere winterperiode. Hij had gelijk dat we in een winterperiode zaten, maar hij vergiste zich. Die winter roerde zijn staart en was in 2010 nog niet voorbij. Lente was ver weg. Alhoewel hij er - samen met veel anderen - naar uitkeek. Snakte. Waarschijnlijk zal die lente pas in 2013 aanbreken, maar dat is wijsheid achteraf.
Hoe dan ook. Sinds zijn lezing volgen we in Oss Tom Kniesmeijer en wisten dat hij in het najaar van 2010 samen met negen andere 'trend-watchers' de eerste zogenaamde TrendRede had gemaakt. Een jaar later, op de tweede dinsdag van september, verscheen de tweede TrendRede. Daarin stellen de tien opstellers dat de Burger van Stavast zal opstaan, zich gaat manifesteren. Kern van deze Burger is dat hij of zij de fase voorbij is van 'de' grote idealen, acties om dé wereld te verbeteren. Dat werkt niet. Lukt niet. Kan niet. Wat wel kan is in je eigen omgeving het verschil maken. Door datgene te doen wat in jouw gezin, familie, buurt of werk nodig veranderd moet worden. En dat je gewoon kunt beginnen. Niet langer wachten op boven ons gestelden (dé directeur, het kabinet) maar alvast iets doen om het verschil te maken. Koop zelf die zonnepanelen. Wacht niet op een regeling! Die Burger van Stavast werd enkele maanden later dé Lezer van Stavast. Maar er is nog een belangrijk element te vermelden. Klik hier voor een artikel over de eerste Trendrede
Malcolm Gladwell en de 10.000 uur
Malcolm Gladwell is niet alleen een leuke krullebol maar vooral een goede wetenschapsjournalist. Dat zijn mensen die in staat zijn inzichten uit dé wetenschap als het ware op te halen en op een prettig leesbare manier over het voetlicht te brengen. Dat levert niet alleen een goede boterham voor hem op, maar kan stimulerend zijn voor gewone burgers die proberen te volgen en begrijpen wat dé wetenschap zoal vermag. In zijn boek Uitblinkers uit 2008 vertelt hij het 'verhaal' van de tienduizend uur. Een beeld dat je sinds zijn boek regelmatig voorbij ziet komen. Een interviewer vraagt dan aan iemand wat hij in die tienduizend uur heeft gedaan.
Iemand die 'ergens' écht goed in is (geworden) moet aan twee eisen voldoen. Ten eerste heeft zo iemand een bepaald talent meegekregen. En vervolgens dien je daar tien jaar intensief mee bezig te zijn. Oefenen. Gemiddeld drie uur per dag. Dag in dag uit. 10.000 uur. Pianospelen, voetballen, taarten bakken, stukjes schrijven, collectioneren enzovoorts. Dan wordt je een topper. Een uitblinker.
De gemiddelde Nederlander is - verrassend! - ook een uitblinker. Uit onderzoek blijkt jaar na jaar dat we per dag gemiddeld ruim drie uur per dag (elke dag) naar de tv kijken. Lezen hangt er een beetje bij, een kwartiertje? Tien minuten? Tegelijkertijd was de meest gemaakte opmerking toen het plan van de Lezers van Stavast werd gebracht: "Waar halen die mensen de tijd vandaan!?" De jonge journalist Koen Haegens schreef er onlangs een prachtig boekje over (Neem de tijd).
De naam en het logo
Er zijn nog andere elementen maar het voert te ver om die hier ook naar voren te halen. De titel is een parafrase van de Burger van Stavast. Terecht. Omdat het appelleert aan de attitude die de TrendRede-auteurs bij 'hun' Burger van Stavast bespeuren. Ergens voor staan. Ergens voor gaan. Niet bij tegenwind opzij stappen. Nee, doorgaan. Veertig weken lang een boek lezen. Dwars tegen alle verleidingen in. Tijdsdruk. Sociale verplichtingen. Lollige dingen. Tv. Social media.
Het logo is ontworpen door Marjon Grendel uit Oss. Die de intentie van het initiatief begreep en twee varianten voorlegde. Eén met een Antony Gormley-man op één boek en dezelfde man op een stapel boeken. De keuze viel natuurlijk op die stapel. Mensen die slechts één boek lezen - en belangrijker - menen dat dé waarheid in dat ene boek zit zijn vaak gevaarlijk. De wereld is complex en dé waarheid bestaat niet. Burgers die serieus in het leven staan weten dat, informeren zich zo breed mogelijk en maken op basis daarvan een overwogen afweging. Met de houding dat het altijd een tijdelijk standpunt is dat - later - op basis van voortschrijdend inzicht (en feiten, informatie) aangepast dient te worden. Lezers van Stavast zijn voor alle duidelijkheid geen heiligen, maar ze weten dat dé waarheid of dé weg niet bestaat.
Wat gaan we lezen?
Op dit blog staat -zoals bij een bibliotheek gewoon is - een literatuurlijst. Lijsten. Een stuk of tien. Een poging om de (tot nu toe) geselecteerde titels (120 op 15 september 2012) op allerlei manieren toegankelijk te maken. Te ontsluiten.
Op de aftrapavond liet ik de deelnemers veel kaften van boeken zien en vertelde er her en der wat omheen. Wellicht duurde dit onderdeel van de avond te lang, maar er is zoveel te vertellen over interessante schrijvers en boeken. Een kernkwaliteit van een bibliothecaris is (in mijn ogen) naast de vijf rollen ook dat hij of zij kan bewonderen. Alleen dan kun je anderen ergens enthousiast voor maken.
Hieronder drie soorten boeken. Qua thema. Hier slechts een opsomming van titels die voor zichzelf spreken in relatie tot het onderwerp of thema
1. We staan op een breekpunt
Behoeft weinig toelichting. Alle problemen lijken samen te komen en er zal een andere samenleving ontstaan. Ik verwees deze avond naar een beeld dat ene Paul Gilding in zijn boek Helden uit noodzaak gebruikte. Hij verwacht dat we als mensheid op korte termijn voor 'ons' Pearl Harbour-moment zullen komen te staan. Hét moment dat we ons realiseren dat de tijd van pappen en nathouden én niet structureel adequate maatregelen treffen om 'alles' op te lossen en aan te pakken voorbij is. Klik hier voor een lang artikel over dit boek en zijn visie
Econoshock
Negen plagen tegelijk
5 over 12
Economie op ramkoers
Niemand regeert
De schuldenberg
Het land is moe
In hemelsnaam!
De val van Prometheus
Wat is er mis met Amerika?
The story of stuff
Inside job
Welvaart zonder groei
Waarop wachten wij
Nederland na de crisis
Tegen de angst
2. Hoe zit de mens in elkaar?
De laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat de mens niet zo'n rationeel wezen is als - vooral - economen en beleidsmakers denken. Integendeel: we doen maar wat. Leven vooral op ons gevoel, aangestuurd door ons onbewuste, het dierlijke in ons. Wetenschappers vanuit vele disciplines hebben daarnaar onderzoek gedaan en daarover gepubliceerd. Iedereen die in een positie zit om iets te doen aan de onder punt 1 verzamelde problemen dient te begrijpen hoe 'de mens' in elkaar zit en zijn of haar beleid en maatregelen daar op af te stemmen.
Het slimme onbewuste
Wij zijn ons brein
Animal spirits
De vrije wil bestaat niet
Macht der gewoonte
Irrationaliteit
Ons feilbare denken
De infantiele consument
Hoe mensen keuzes maken
Het enthousiasme virus
Brandwashed
Wij zijn onze omgeving
De kunst van het heldere denken
Menselijke gebreken voor gevorderden
3. De toekomst
In een beperkt aantal geselecteerde boeken gaat het nadrukkelijk over de toekomst. Maar de schrijvers stellen zich niet op als voorspellers die weten wat er de komende jaren, decennia zal veranderen, komen, ontstaan. Nee, eerder zijn het boeken waarin gepoogd wordt te duiden wat voor soort samenleving er aan zit te komen. En hoe we ons daar - voor zover mogelijk - op voor kunnen bereiden. Uiteraard hebben deze boeken ook een relatie met de onder een en twee genoemde thema's. Alles hangt - zoals dat heet - met elkaar samen. Het boek van de Nederlandse geoloog Peter Westbroek is daarvan een (holistisch) voorbeeld.
De vijfde revolutie
De grens van de mens
Turings tango
De improvisatiemaatschappij
Blauwe economie
Filosofie voor een betere wereld
De wereld veranderen
De singulariteit is nabij
De wil van technologie
Ik hield de Lezers van Stavast voor dat Filosofie voor een betere wereld van de jonge filosoof Floris van den Berg een deprimerend boek is. Maar dat je het wel gelezen moet hebben. Om je zelf tegen te komen. In de spiegel te kijken. Klik hier voor een artikel over dit boek uit 2009
Op twee andere boeken attendeerde ik de Lezers ook. Boeken waarin op een andere manier hetzelfde wordt verteld. Dat dé wetenschap en technologische wereld in een steeds sneller tempo door denderen. Als het ware hun eigen dynamiek hebben. Niet gestopt kan worden. Zal worden. En dat er binnen dertig tot vijftig jaar een moment zal worden bereikt dat we als mensheid zullen transformeren naar een andere status. Het klinkt pathetisch, verheven, doet aan wartaal denken maar beide visionaire auteurs hebben een punt. Althans, hun verhaal moet ieder die wil weten welke kant 'het' opgaat zou moeten willen lezen. Een ding is zeker: als slechts een deel van hetgeen zij beweren waarheid zou worden dan is het woord revolutie een eufemisme. Van de twee boeken is dat van Kevin Kelly het best geschreven en van Ray Kurzweil het meest opzienbarend.
Nog een thema! - Geluk (hoop, vertrouwen)
Ik hield de Lezers van Stavast voor dat in bijna alle geselecteerde titels de vraag aan bod komt (expliciet, bijna altijd impliciet) waardoor mensen gelukkig zijn. Of worden. Wat het is. Hoe je het kunt nastreven. Behalen. Of dat überhaupt mogelijk is. In enkele boeken komt het nadrukkelijk aan de orde. Dat zijn ook boeken waarin hoop en vertrouwen wordt uitgesproken richting de toekomst.
Waarom zijn we niet gelukkig?
Gij zult gelukkig zijn!
Het goede leven
Hoe word ik gelukkig?
De rationele optimist
Weten is meer dan meten
De economie van goed en kwaad
Een vorm van beschaving
Het begint met een idee
Tribes : jij moet ons leiden
Lieven Tavernier
In liedjes wordt soms meer gezegd als in dikke of dunne boekjes. De Held en Rodney Crowell haalde ik deze avond al naar voren. Ik draaide voor de Lezers van Stavast een ander Belgisch kleinood, De Cuba van Lieven Tavernier (uit 2008 van zijn cd Wind & rook).
Een liedje waarin een oude man (Lieven) zich een moment uit zijn jeugd herinnert. Toen hij als jongen van acht met zijn nonkel mee uitrijden mocht in zijn Mercedes. Op een mooie zomerdag naar De Cuba gingen, een stuk water met koeien op de oever. Een middag lang feitelijk (bijna) niets doen en daar veertig jaar later hartstochtelijk naar terug verlangen. En je realiseren dat alle dingen die je daarna hebt gedaan (en gekocht, geconsumeerd) daarbij in het niet vallen. Toen was hij gelukkig. Klik hier voor een ander artikel over dit liedje (in relatie tot Barack Obama en een ander jaarthema van de Osse bibliotheek).
Niet alleen lezen en samenkomen
De boeken hebben allen een relatie met het jaarthema van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken, nl. Echte waarde(n). In het kader van dat jaarthema treden sinds 2004 jaarlijks een aantal sprekers in de Groene Engel in Oss aan. Op de derde zondag van de maand geven ze vanuit hun achtergrond hun visie op dat thema. Alle Lezers van Stavast mogen deze zes lezingen gratis bijwonen. Op die middag deelnemen aan het debat en er later tijdens de bijeenkomsten onder elkaar op terugkomen. Vijf van de zes sprekers zijn ook opgenomen in de boekenlijst.
Echte waarde(n) - sprekers op de zondagmiddag
21 oktober - Alicja Gescinska over vrijheid
18 november - Koen Haegens over rust
16 december - Marcel Metze over evenwicht
20 januari - Peter Westbroek over verwondering
17 februari - Wim Daniëls over schoonheid
17 maart - Rutger Bregman over bescheidenheid
Allemaal over waarden die er wel of niet toe doen. Weer (meer) toe zouden moeten doen? De tijd dat alles evenveel waarde heeft is loopt op zijn eind.
Het gratis boek
Alle Lezers van Stavast verplichten zich wekelijks een boek te gaan lezen. Een andere voorwaarde voor deelname was een bijdrage van veertig euro. Daarvoor krijgen ze één gratis boek. Dat werd aan het eind van de avond uitgedeeld. De verovering van de vrijheid van de jonge Belgisch-Poolse (gepromoveerde) filosofe Alicja Gescinska. Met de prachtige ondertitel: Van luie mensen, de dingen die voorbijgaan. Klik hier voor een artikel over een lezing (moederdag 2012).
Een prachtig geschreven pleidooi voor positieve vrijheid. Een betoog tegen negatieve vrijheid. Een oproep om je als mens te engageren, je te bekommeren om de samenleving. En, niet in de laatste plaats, een hartenkreet: Lees! Blijf lezen!
Homepage Achtergrondartikelen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
De redactie behoudt zich het recht voor reacties te verwijderen