Herman Kolk

Vrije wil is geen illusie : hoe de hersenen ons vrijheid verschaffen
Bert Bakker 2012, 186 pagina's - € 18,95

Website Herman Kolk (1944)

Korte beschrijving
Sinds de oudheid is er discussie tussen aanhangers van het determinisme die de hersenen beschouwen als een onveranderbaar substraat waarbij alles al in de baarmoeder is vastgelegd en anderzijds de aanhangers van het 'maakbare' brein waarin de plasticiteit van de hersenen voorop staat. Het verschil tussen 'nature' en 'nurture'. Na de boeken van Dick Swaab en Viktor Lamme is deze discussie weer opgelaaid. Met name is het de vraag in hoeverre er een vrije wil bestaat. Vanuit filosofische en forensische hoek is daar al veel over geschreven. Nu heeft Kolk zich als emiritus hoogleraar neuropsychologie na zijn eerdere belangstelling voor taalstoornissen en geschiedenis van de psychologie in het bestaan van de vrije wil verdiept. Aan de hand van psychologie, experimenteel onderzoek en hersenscans verdedigt hij de vrije wil. Hij steunt op de ideeën van de filosoof Dennett. De sleutel tot de vrije wil is bewustzijn, aandacht en ervaring. Ook put hij uit zijn rijke ervaring binnen de spraak- en taalaandoeningen. Een boek dat zich afzet tegen Swaab en Lamme, maar ook een gedegen positief tegengeluid laat horen.

Fragment uit hoofdstuk 6 - Vrijheid schept verantwoordelijkheid
Ondanks deze kritiek ben ik het in één opzicht met Swaab eens. Onze hersenen scheppen onze geest. Alles wat we waarnemen, voelen en denken, al ons zuchten, al ons streven berust op hersenprocessen. Dat betekent echter niet dat wij, zoals Swaab beweert, ons brein zijn. Het brein is voor de mens terra incognita. Daarom hebben we ook de taal nodig als gebruikersinterface. Hiermee kunnen we hersentoestanden interpreteren en moduleren. Wij zijn de geest, en niet het brein dat de geest schept. En onze geest komt overeen met wat we ons bewust zijn. We leven in een zintuiglijke werkelijkheid van beelden, geluiden en gevoelens. En die werkelijkheid interpreteren wij met behulp van taal. Al onze zintuiglijke ervaringen bij elkaar, dat zijn wij. (pagina 151)

Terug naar Overzicht alle titels